Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ – DIONYSIOS SOLOMOS
(Ζάκυνθος 1798 – Κέρκυρα 1857)
Ο εθνικός ποιητής της νεώτερης Ελλάδας, γιος του Κόντε Σολωμού και της υπηρέτριάς του Αγγέλας Νίκλα, σπούδασε νομικά στην Παβία της Ιταλίας αλλά αφοσιώθηκε στην ποίηση, αρχικά γράφοντας στην ιταλική γλώσσα και αργότερα, υπό την επίδραση των Σπυρ. Τρικούπη, Μάτεση και Τερτσέτη στα ελληνικά, μελέτησε φιλοσοφία και φιλολογία και αναμείχθηκε στην φιλελεύθερη κίνηση της εποχής, εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα, λόγω οικογενειακών προβλημάτων, στον κύκλο του Πολυλά, Μαντζάρου, Κοναρτάνη και Λούντζη και έζησε σε μια ποιητική μόνωση. Το έργο του, που περιλαμβάνει εκτός από ποιητικές δημιουργίες, επιγράμματα, σατυρικά, μεταφράσεις και λόγους, διακρίνεται για το πάθος της ατομικής ελευθερίας, τον αγνό ιδεαλισμό και τη θερμή φιλοπατρία. Μολονότι ολιγογράφος και αποσπασματικός, αξιοποιώντας την παράδοση της κρητικής λογοτεχνίας, του δημοτικού τραγουδιού και της ευρωπαϊκής παιδείας, συνετέλεσε ουσιαστικά στην διάπλαση της γλώσσας, στην καταξίωση της δημοτικής και στην δημιουργία της επτανησιακής λογοτεχνικής σχολής, θέτοντας τις βάσεις της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Έργα: Ποιητικά (Ωδή δια πρώτη λειτουργία, Ο θάνατος του βοσκού, Ξανθούλα (1820), Η σκιά του Ομήρου (1822), Ύμνος εις την ελευθερίαν (1823), Εις Μάρκον Μπότσαρη (1823), Εις τον θάνατον του Λορδ Μπάϋρον (1824), Η καταστροφή των Ψαρών (1824), Η φαρμακωμένη (1826), Ελεύθεροι πολιορκημένοι (1826-1844), Ο Λάμπρος (1829), Ωδή εις μοναχήν (1829), Ο κρητικός (1833), Η φαρμακωμένη στον Άδη (1833), Ο πόρφυρας (1849)) Πεζά (Διάλογος για τη γλώσσα (1824), Η γυναίκα της Ζάκυθος (1826-1829)).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Πολυλάς, Διονυσίου Σολωμού τα ευρισκόμενα, Αθήνα (1859), Κ. Παλαμάς, Άπαντα Σολωμού (1901), Νικ. Τωμαδάκης, Εκδόσεις και χειρόγραφα του ποιητού Διονυσίου Σολωμού, (1936), Λίνος Πολίτης, Διονυσίου Σολωμού Άπαντα (1948-1960)], Κ. Καιροφύλας, Ο άγνωστος Σολωμός, 1927, Εμμ. Κριαράς, Διονύσιος Σολωμός, 1957, Κ. Βάρναλης, Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική, 1957, Λ. Πολίτης, Γύρω στο Σολωμό, 1985, Γ. Βελουδής, Διονύσιος Σολωμός, Ρομαντική ποίηση και ποιητική, Οι γερμανικές πηγές, 1989, Στυλ. Αλεξίου, Διονύσιος Σολωμός, Ποιήματα και πεζά, 1994, Πήτερ Μάκριτζ, Διονύσιος Σολωμός, 1995, Ερατοσθένης Καψωμένος, Ο Σολωμός και η ελληνική πολιτισμική παράδοση, 1998, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (άρθρ. Κωστή Παλαμά), Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προσωπογραφία, Λαϊκός ζωγράφος, 19ος αι.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα» (Σολωμός, Διάλογος).