Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΤΥΡΤΑΙΟΣ – TYRTAEUS
(Αττική Ζ΄ αι. π.Χ.)
Περίφημος αθηναίος ελεγειακός ποιητής ή, σύμφωνα με άλλη παράδοση, λάκωνας από τις Αφιδνές. Φαίνεται πως στάλθηκε, σύμφωνα με χρησμό του Μαντείου των Δελφών, ως στρατηγός των σπαρτιατών κατά τον Β΄ Μεσσηνιακό πόλεμο, οπότε κατόρθωσε με τα ποιήματά του, εξυμνώντας τη φιλοπατρία, τη στρατιωτική τιμή και την πολεμική αρετή, να εμψυχώσει τους σπαρτιάτες, ώστε να επιτύχουν τη νίκη κατά των αντιπάλων τους. Στο έργο του, ελεγείες και παιάνες, εξυμνεί τη στρατιωτική τιμή και την αγάπη προς την πατρίδα. Ο Τυρταίος απόλαυσε μεγάλες τιμές στη Σπάρτη, όπου καθιερώθηκε να ψάλλονται τα άσματά του στην ειρήνη κατά την προπόνηση των αθλητών και στον πόλεμο κατά την παραμονή της μάχης.
Έργα: Ευνομία, Εμβατήρια, Πολιτεία, Ελεγείαι, Παιάνες, Μέλη πολεμιστήρια, Υποθήκαι, Ιστορία Α΄ Μεσσηνιακού πολέμου.
Βιβλιογραφία: [Έκδ. R. and A. Foulis, Glasgow (1759), C.A. Klotz (1827), Theod. Bergk, Anthologia Lyrica, Λειψία (1897)], Αριστοτέλης, Πολιτικά, Λυκούργος, Κατά Λεωκράτους, Στράβων, Στοβαίος, Αθήναιος, Σουίδας, A.W. Verrall, 1896, E. Schwartz, Hermes, 1899, Βιλάμοβιτς-Μέλεντορφ, Ιστορία ελλήνων λυρικών, 1900, H. Weil, Etudes sur l’ antiquité grecque, 1900, C. Giarratani, Tirteo e I suoi carmi, 1905, Σόλων Μιχαηλίδης, Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής, 1982, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Ο Τυρταίος οδηγεί στη μάχη, πίνακας, Gust. Moreau.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΦΡΑΣΗ: «Πρὶν ἀρετῆς πελάσαι τέρμασιν ἤ θανάτου» (Τυρταίος, Ευνομία, Απόσπ. 12).
** ** **
Πως να ορίσει κανείς την τέχνη, πως να την ξεχωρίσει από την τεχνική, πως να την ερμηνεύσει, είναι τα πρώτα προβλήματα της τέχνης. Ποια είναι η επιστήμη της τέχνης, η ιστορία της τέχνης, η φιλοσοφία της τέχνης, είναι θέματα που ακολουθούν. Και ποιοι είναι οι σκοποί της τέχνης, ποια η σχέση της με τη ζωή, ποιο το καθήκον του καλλιτέχνη, αυτά τα ερωτήματα κλείνουν τα ζητήματα της τέχνης.
Μπορούμε να πούμε πως τέχνη είναι η διαμορφωτική δραστηριότητα του ανθρώπινου πνεύματος σε έργα αρχιτεκτονικής, γλυπτικής, ζωγραφικής, λογοτεχνίας, μουσικής, θεάτρου, κινηματογράφου. Τέχνη είναι το αντίθετο της φύσης, του αυτοδημιούργητου. Μια μορφή κοινωνικής συνείδησης, μια αναπαραγωγή της πραγματικότητας με μορφή καλλιτεχνικών εικόνων, προσιτών στις αισθήσεις. Είναι τέλος ένα κοσμικό σημείο, με το οποίο ερμηνεύεται σε μια συνοπτική στιγμή, που έχει κάτι από την αιωνιότητα, το νόημα και η περιπέτεια της ανθρώπινης ύπαρξης. Κάθε ορισμός της τέχνης την πλησιάζει από μια διαφορετική γωνία. Μα η τέχνη είναι από τα πράγματα που πραγματώνονται μόνο με την ελευθερία. Και έτσι την τέχνη μπορεί να τη δει κανείς ελεύθερα, όσο ελεύθερος βέβαια είναι στις δοσμένες συνθήκες της γνώσης και του κόσμου και στον αγώνα του για το ξεπέρασμά τους.