Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΚΟΝΤ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΚΟΝΤ – AUGUSTΕ COMTE
Μονπελλιέ 1798 – Παρίσι 1857

Σημαντικός γάλλος φιλόσοφος, θεμελιωτής του θετικισμού, από τους ιδρυτές της κοινωνιολογίας και της θετικής θρησκείας της ανθρωπότητας. Γνώση των φαινομένων μόνον, εξελικτικά στάδια της ιστορίας, νέα ταξινόμηση των επιστημών, αλτρουισμός, αποτελούν θεμελιώδεις αρχές της αγνωστικιστικής, μυστικιστικής και θετικιστικής διδασκαλίας του. Ο Κοντ, συνδυάζοντας τη νοσταλγία της χαμένης κοινότητας με τη δυναμική της προόδου, οδηγεί την ανθρωπότητα από τη φανταστική (θεολογική, φετιχιστική) και τη μεταφυσική (μυστικιστική, πολυθεϊστική) εποχή προς την θετική κατάσταση (μονοθεϊστική, επιστημονική). Ο θετικισμός επέδρασε έτσι ουσιαστικά στη συνολική διαμόρφωση της σύγχρονης σκέψης, οδηγώντας τον άνθρωπο σε μια νέα δοκιμασία προς την κατεύθυνση θεμελίωσης ενός κόσμου με «τάξη, αγάπη και πρόοδο».

Έργα: Σύστημα θετικής πολιτικής (1822), Φιλοσοφικές σκέψεις περί της επιστήμης και των επιστημόνων (1824), Η πνευματική δύναμις (1826), Μαθήματα θετικής φιλοσοφίας (1830-1842), Λόγος περί θετικιστικού πνεύματος (1844), Θετικιστικόν ημερολόγιον (1849), Σύστημα θετικιστικής πολιτικής ή πραγματεία της κοινωνιολογίας ήτις εγκαθιδρύει την θρησκείαν της ανθρωπότητος (1851-1854), Θετικιστική κατήχησις (1852), Έκκλησις προς τους συντηρητικούς (1855), Υποκειμενική σύνθεσις (1856).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Auguste Comte, Oeuvres, Anthropos, Paris (1968-1970), 11 τόμ.], S.St. Mill, A. Comte and positivism, 1865, Jean Delvolvé, Réflexions sur la pensée Comtienne, 1932, F.S. Marvin, Comte the founder of Sociologie, London, 1936, A. Gresson, Auguste Comte, 1957, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Κ.Δ. Γεωργούλη), Stanford Encyclopedia of Philosophy.

* * *

Το πρόβλημα της σχετικότητας της γνώσης επανέρχεται ως ένα δίλλημα της φιλοσοφίας. Αυτονομία της γνώσης, αλήθεια των όντων καθ’ εαυτά, ή σχετικότητα της γνώσης, εμπειρία – κατανόηση των όντων ως απλών φαινομένων. Ουσιαστικά πρόκειται για δίλλημα ανάμεσα στον αγνωστικισμό και στο δογματισμό. Αν η γνώση είναι πάντοτε σχετική με εμάς τότε έχει a priori σχετικό και συμβατικό χαρακτήρα και καταλήγει στην άγνοια. Αν η γνώση των όντων καθεαυτά εξαντλείται στη λογική τους φανέρωση ο λόγος είναι ένα αντικειμενικό και υποχρεωτικό δεδομένο, στο οποίο υποτάσσεται η ατομική διάνοια.