Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΑΥΡΗΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ – AURELIUS AUGUSTINUS
(Ταγάστη, Νουμιδία 354 – Ιππών, Νουμιδία 430)
Από τους σπουδαιότερους χριστιανούς στοχαστές, επιφανής θεολόγος, Πατέρας και Άγιος της Δυτικής Εκκλησίας, Επίσκοπος Ιππώνος. Αγωνίστηκε εναντίον του μανιχαϊσμού, του δονατισμού και του πελαγιανισμού. Ως θεολόγος και φιλόσοφος άσκησε καθοριστική επιρροή στη δυτική θεολογία και ως συγγραφέας προσέδωσε γοητευτικό ύφος στη λατινική, ως γλώσσα του χριστιανισμού. Υπερασπιζόμενος τον χριστιανισμό, επιχειρεί να εξηγήσει το υπερφυσικό νόημα της ιστορίας, διακρίνοντας την ουράνια πολιτεία του Θεού από την ανθρώπινη πολιτική κοινωνία. Ο τρόπος ζωής του σε μικρή οργανωμένη αδελφική κοινότητα αποτέλεσε πρότυπο για τα μοναχικά δυτικά τάγματα. Τα μεγάλα αυγουστίνεια θέματα περί Θεού, ανθρώπου, γνώσεως, αγάπης, εδέσποσαν στην δυτική θεολογία.
Έργα: Επιστολαί κατά των Ακαδημεικών (386-387), Περί ελευθερίας της βουλήσεως (386-388), Περί της αληθούς θρησκείας (389-391), Εξομολογήσεις (397-398), Περί του χριστιανικού δόγματος (397-426), Περί της Τριάδος (400-416), Πολιτεία του Θεού (413-426), Περί αιρέσεων, Κάτοπτρον εκ της Αγίας Γραφής.
Βιβλιογραφία: [Έκδ. J.P. Migne, Patrologia Latina, Paris (1844), 32-47, Bibliotheque Augustinenne, Oeuvres de Saint Augustin, Paris (1949)], E. Gilson, Introduction a l’ etude de St. Augustin, 1945, G. Papini, Αυγουστίνος, 1955, Κ. Μπόνης, Ο Άγιος Αυγουστίνος Επίσκοπος Ιππώνος, 1964, Peter Brown, Augustine of Hippo, 1967, J.O’Donnell, Augustine, A new biography, 2005, G.B. Mathews, Augustine, 2005, R. Pottier, Saint Augustine le Berbère, 2006, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Κ.Δ. Γεωργούλη), Stanford Encyclopedia of Philosophy.
Εικονογραφία: Παλαιοχριστιανικό μωσαϊκό, 6 αι., Ανάκτορο Λατερανού, Η ζωή του Αγίου Αυγουστίνου, νωπογραφία, Benozzo Gotzzoli, Άγιος Σιμινιάνο, Άγιος Αυγουστίνος, πίνακας, Βαν Ντάϋκ, Αμβέρσα, Η εμφάνιση του Αγ. Αυγουστίνου, πίνακας, Τιντορέττο, Μουσείο Vicence.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ, Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ (ΒΙΒΛ. 14-15)
* * *
Η πραγματική αλήθεια είναι η συμφωνία της νόησης με τα πράγματα. «Παθήματα τῆς ψυχῆς… ὁμοιώματα πράγματα». Και “adaequatio intellectus et rei” (Israeli, Avicena, Θωμάς Ακινάτης). “Η συμφωνία της γνώσης με το αντικείμενό της” (Κάντιος, Κριτική του καθαρού λόγου). Η αλήθεια είναι τυπική, είναι συμφωνία με τους νόμους του νου, είναι η κανονικότητα της νόησης. Η αλήθεια είναι αντικειμενική, η αλήθεια είναι αντιστοιχία, η αλήθεια είναι λογική.
Τα κριτήρια της αλήθειας είναι η ενάργεια, η πειστικότητα, η κανονικότητα.
Αλλά, η αλήθεια είναι η μη – λήθη, η φανέρωση, η άρνηση της λήθης. Είναι το μηδέν της λήθης. Το αληθεύειν είναι αποκαλυπτικότητα, απόφανση, διανοικτικότητα. Ο δρόμος από τον Ηράκλειτο και τον Παρμενίδη μέχρι τον Χάϊντεγγερ. Από πρακτική άποψη όμως, λέχθηκε ότι αληθινές παραστάσεις είναι εκείνες που μπορούμε να τις επαληθεύσομε, ενώ ψευδείς είναι εκείνες που δεν μπορούμε (James, Pierce, Dewey). Η αλήθεια έτσι εξετάζεται ως αντιστοιχία, ως συνάφεια, ως χρησιμότητα, ως πλεονασμός, ως διάψευση, ως μία αδιάκοπη επιστροφή στις παραδεδομένες θεωρίες, σε ένα σωκρατικό έλεγχο της μορφής του «οὐδὲν οἶδα».