Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ – GALILEI GALILEO
(Πίζα, Τοσκάνη 1564 – Αρτσέτρι, Φλωρεντία 1642)
Διάσημος ιταλός επιστήμονας, αστρονόμος, φυσικός και φιλόσοφος, καθηγητής των μαθηματικών στην Πίζα και στην Πάδουα, δέχθηκε την θεωρία του ηλιοκεντρισμού, ερχόμενος σε αντίθεση με την αριστοτελική διδασκαλία και κατ’ επέκταση με τα χριστιανικά δόγματα, με αποτέλεσμα να καταδιωχθεί και να καταδικαστεί από την Ιερά Εξέταση, για να αποκατασταθεί από τη ρωμαιοκαθολική εκκλησία, τριακόσια χρόνια μετά το θάνατό του, το 1992. Θεμελιωτής της νεότερης μηχανικής, με καθοριστικό ρόλο στην εισαγωγή των μαθηματικών, του πειράματος και της επαγωγής ως μεθόδου ερμηνείας των φυσικών νόμων. Εισήγαγε τη χρήση του τηλεσκοπίου στην αστρονομία και προκάλεσε επανάσταση στην παρατήρηση του σύμπαντος, προσδιόρισε το νόμο της πτώσης των σωμάτων και τη σημασία της βαρύτητας, και διατύπωσε ένα πρώτο ορισμό της αρχής της σχετικότητας.
Έργα: Liber mechanicorum (1577), Planisphaeriorum (1579), De motu (1590), Problemum astronomicorum (1609), Perspectivae (1600), Sidereus nuncius (1610), Διάλογος περί των συστημάτων Πτολεμαίου και Κοπερνίκου (1606), Discorso intorno alle cose che stanno in su l’ acqua e che in quella si muovono (1612), Storia e dimostrazioni intorno alle macchie solari a loro accidenti (1613), Discorso del flusso e reflusso del mare (1616), Discorso delle comete (1619), Discorsi e dimostrazioni matematiche intorno a due nuove scienze attenenti alla meccanica (1638).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Φλωρεντία (1842-1856), Ant. Favaro, Le Opere di Galileo Galilei, Edizione Nazionale, (1890-1909), 20 τόμ.], Mary Allan-Olney, The private life of Galileo, 1870, A. Koyré, Galilée et la revolution scientifique du XVIII siècle, 1953, R.J. Seeger, Galileo Galilei, His life and his works, 1966, Maur. Clavelin, The natural philosophy of Galileo, 1974, Stillman Drake, Galileo, Pioneer scientist, 1990, Mario Biagioli, Galileo’s instruments of credit, Telescopes, images, secrecy, 2006, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Η δίκη του Γαλιλαίου, πίνακας, Ρομπέρ Φλερύ, Προσωπογραφία, Justus Sustermans, 1636.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Eppur si muove» (Και όμως κινείται) (Ο Γαλλιλαίος ενώπιον της Ιεράς Εξετάσεως).
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΓΑΛΛΙΛΑΙΟΣ, ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΥ
* * *
Δεν μπορεί κανείς να αναφερθεί στην ύλη χωρίς να λάβει υπόψη του το πρόβλημα του χώρου και του χρόνου. Γιατί, πέρα από την κοινή αντίληψη που δέχεται πως όλα τα πράγματα βρίσκονται μέσα σε δυο πλαίσια, σε δυο περιέχοντα, το διάστημα και τον καιρό, η γνωσιολογία, η μεταφυσική και η ψυχολογία αρχίζουν να παίζουν πάλι το παιχνίδι της φιλοσοφίας. Το Χάος και ο Κρόνος (χρόνος), τα δυο πρωταρχικά στοιχεία της κοσμογονίας, γεμίζουν τον κόσμο με τους απογόνους τους. Ο χώρος, το γενικό περιέχον, η έκταση που κλείνει μέσα της τα πάντα. Ο χρόνος, το αόριστο περιέχον, ο καιρός που μέσα του κυλούν τα γεγονότα.
Χώρος αισθητός, γεωμετρικός, απόλυτος. Χρόνος φυσικός, εικονικός, αντικειμενικός. Χώρος και χρόνος είναι έννοιες που προϋπάρχουν στη συνείδηση, έμφυτες, προεμπειρικοί τύποι. Χώρος και χρόνος αντίθετα, είναι έννοιες δημιουργημένες γενετικά και εξελικτικά. Το πρώτο πρόβλημα με τις δύο απαντήσεις του. Χώρος και χρόνος υπάρχει έξω και ανεξάρτητα από εμάς. Χώρος και χρόνος είναι υποκειμενική παράσταση, νοητική εποπτεία. Το δεύτερο πρόβλημα, με τις δυο και πάλι απαντήσεις του.
Πάνω στα προβλήματα αυτά, συγκρούονται αρχικά ο ρεαλισμός και ο ιδεαλισμός, αργότερα ο ακτιβισμός, τέλος η σχετικότητα. Από τον Ησίοδο και τους πυθαγόρειους μέχρι τον Κάντιο και τον Αϊνστάιν, το ανθρώπινο πνεύμα τρέχει ασταμάτητα ανάμεσα στον χώρο και στον χρόνο, ψάχνοντας μάταια κάπου να ξαποστάσει.
Κοσμικότητα και χρονικότητα, υπέρβαση του κόσμου και περατότητα του χρόνου, αιωνιότητα και τέλος οριοθετούν και απελευθερώνουν τον δρόμο της αναζήτησης. Ο Χάϊντεγγερ, από τους τελευταίους μεγάλους φιλοσόφους, έκλεισε το έργο της ζωής του χωρίς να το ολοκληρώσει, με τη διαπίστωση “η μάχη για την ερμηνεία του Είναι ακόμα δεν άναψε καν” (Είναι και χρόνος).
