Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΜΕΛΑΓΧΘΩΝ – PHILIP SCHWARZERD (MELANCHTHON)
(Μπρέτεν, Βάδη 1497 – Βιττεμβέργη 1560)

«Διδάσκαλος της Γερμανίας», σπουδαίος γερμανός ελληνιστής της Αναγέννησης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βιττεμβέργης. Συνεργάτης και διάδοχος του Λούθηρου, συντάκτης της Αυγουσταίας Ομολογίας, το 1530. Μετά το θάνατο του Λούθηρου, ανέλαβε τη συνέχιση του αγώνα υπέρ του λουθηρανισμού, επιδίωξε το συμβιβασμό μεταξύ των διαμαρτυρομένων και ει δυνατόν και των καθολικών και προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις των αδιάλλακτων λουθηρανών. Η πρότυπη διδασκαλία του προσέλκυσε ακροατές απ’ όλες τις χώρες. Ανθρωπιστής, πατέρας του χριστιανικού ουμανισμού της Δύσης, μεταρρυθμιστής, παιδαγωγός, θεολόγος, ερμηνευτής της γραφής, ηθικολόγος και ιστορικός, ολοκληρωμένος άνθρωπος, οδηγός μιας νέας εποχής στην πορεία του πολιτισμού. Από τα πιο φωτεινά πνεύματα της εποχής του, με τεράστια επίδραση στη διαμόρφωση των πνευματικών και θρησκευτικών ρευμάτων της Ευρώπης.
Έργα: Apologia pro Louthero (1521), Κοινοί τόποι (1521), Επιτομή του νέου Ευαγγελικού δόγματος (1524), Διαλεκτική (1528), Επιτομή φιλοσοφικής ηθικής (1538), Περί ψυχής (1540), Ερωτήματα διαλεκτικής (1547), Φυσική θεωρία (1549), Στοιχεία ηθικής (1550).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Opera, Βασιλεία (1540), Bretschneider, Χάλλη (1834-1860)], Herrlinger, Die Theologiae Melanchthons, 1878, Ph. Hartfelder, Philip Melanchthon als praeceptor Germaniae, 1889, J.W. Richard, Philip Melanchthon, 1898, Claude L. Mannschreck, Melanchthon, The quiet reformer, 1958, T. Wengert, Philip Melanchthon (1497-1560) and the Commentary, 1997, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Π.Π.Κ.), Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Πορτραίτο, Λουκά Κράναχ πρεσβύτερος, 1472-1553, Πορτραίτο, Hans Holbein the younger, 1530-1535, Κρατικό Μουσείο Ανόβερο.

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΜΕΛΑΓΧΘΩΝ, ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟΥ ΔΟΓΜΑΤΟΣ

*  *  *

Μέσα στον σκληρό πόλεμο του ανθρώπου για την κατάκτηση της γνώσης, πολλές μάχες δόθηκαν και για την απόδειξη της ύπαρξης του Θεού.

Η κοσμολογική απόδειξη βασίζεται στη θεωρία του κόσμου, στην αιτία και στην κίνησή του, που την παίρνει έξω από τον κόσμο, από τον Θεό. Αναξαγόρας, Αριστοτέλης, Αυγουστίνος, Ιωάννης Δαμασκηνός, Λωκ, Λάϊμπνιτς, Βολφ, Βολταίρος, Σλαγιερμάχερ, επικαλούνται την κοσμολογική απόδειξη του Θεού.

Η τελολογική απόδειξη συμπεραίνει την ύπαρξη του Θεού από τη σκοπιμότητα που παρατηρείται στον κόσμο και από την ανάγκη μιας λογικής αιτίας του κόσμου, τον Θεό. Αναξαγόρας, Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης, στωϊκοί, Πατέρες της Εκκλησίας και σχολαστικοί, ο Λάϊμπνιτς και ο Βολφ, στάθηκαν ιδιαίτερα στην τελολογική απόδειξη του Θεού.

Η ηθική απόδειξη καταλήγει στην ύπαρξη του Θεού από την ηθικότητα του ανθρώπου και τη δυσαρμονία αρετής και ευδαιμονίας στον κόσμο, πράγμα που οδηγεί στην πραγματοποίηση αυτής της αρμονίας, σε κάποιον άλλο κόσμο, στον Θεό. Καλβίνος, Μελάγχθων, Κάντιος, είναι υποστηρικτές της ηθικής απόδειξης του Θεού.

Τέλος η ιστορική απόδειξη, ξεκινά από την καθολικότητα της πίστης στην ύπαρξη του Θεού, δέχεται ότι η καθολική πίστη είναι αληθινή, άρα η πίστη στην ύπαρξη του Θεού είναι αληθινή. Σωκράτης, Πλάτων, Πλούταρχος, στωϊκοί, προβάλλουν την ιστορική απόδειξη του Θεού.

Μα είναι φανερό πως όλοι αυτοί έψαχναν αποδείξεις για τον Θεό του μύθου, της γης, της ανθρώπινης λογικής, τον Θεό μιας πόλης, μιας χώρας, μιας θρησκείας, τον Θεό της λατρείας, της προσφοράς και της ανταπόδοσης. Ζητούσαν τον Θεό με τα μέτρα του ανθρώπου, με την κλίμακα του κόσμου, με τον τρόπο ενός ανθρώπινου Θεού. Γι’ αυτό και τ’ αποτελέσματα αυτής της αναζήτησης δεν αφορούν τον πραγματικό Θεό