Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΒΙΝΟΣ – JEAN CAUVIN (CALVINUS)
(Νουαγιόν, Πικαρδία 1509 – Γενεύη 1564)

Γάλλος θρησκευτικός μεταρρυθμιστής, αυστηρός και φανατικός θεολόγος, αυταρχικός ηγέτης, ρήτορας και συγγραφέας. Οπαδός των λουθηρανικών ιδεών, εγκατέστησε στη Γενεύη πρότυπη θεοκρατική πολιτεία, βασισμένη στην αυστηρή θρησκευτική ηθική, χωρίς κληρο αλλά με τους πρεσβύτερους της κοινότητας, στην εγκόσμια ασκητική, στον Λόγο του Θεού και στην τάξη του κράτους. Η θεοκεντρική διδασκαλία του βασίζεται στην Αγία Γραφή και στο δόγμα της πίστεως που επιβάλλεται βιαίως και οδηγεί τους αντιφρονούντες ακόμα και στην πυρά. Η επίδραση του Καλβινισμού στην Γαλλία, Κάτω Χώρες, Αγγλία, Γερμανία, Νότια Αφρική, Βόρεια Αμερική, συνδυάστηκε με την επέκταση του διεθνούς εμπορίου και την προαγωγή της καπιταλιστικής τάξης.
Έργα: De Clementia (1532), Διδασκαλία της χριστιανικής θρησκείας (1539), Εκκλησιαστικοί κανονισμοί (1542), Christiani Restitutio (1547), Institutio Christianae Religionis (1559), Επιστολές, Sermons, Commentaries.

Βιβλιογραφία: [Έκδ. K. Bretschneider, Corpus Reformatorum, Halle (1834), G. Baum – E. Gunitz – E. Reuss, Ioannis Calvini opera quae, Supersunt omnia, Brunswich (1863-1900), 59 τόμ.], E. Doumerque, Jean Calvin, Les hommes et les choses de son temps, 1889-1927, A. Lecerg, Etudes Calvinistes, 1949, A. Bieler, La pensée économique et sociale de Calvin, 1959, T.H.L. Parker, John Calvin, A biography, 1975, R.W. Holder, Calvin’s heritage, 2004, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Προσωπογραφία, Μουσείο Νουαγιόν, Μουσείο Μπουμάνς, Ρότερνταμ, Χαλκογραφία, Μποϊβίν και Βεριότ, Γενεύη, Μνημείο μεταρρύθμισης, Γενεύη, Η πνευματική διένεξη μεταξύ Πάπα, Λουθήρου και Καλβίνου, παράσταση σε χειρόγραφο, Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισίων.

*  *  *

Καθώς η δράση γεννά πάντοτε την αντίδραση, από τον καθολικισμό προήλθε ως αναγκαία απάντηση ο προτεσταντισμός. Ο Λούθηρος, ο Ζβίγγλιος, ο Καλβίνος, δημιούργησαν έτσι μια τρίτη, μεγάλη ομάδα χριστιανών στον κόσμο. Μια ομάδα όμως διασπασμένη σε τόσα πολλά κομμάτια και με τόσες αντιθέσεις μεταξύ τους, που είναι δύσκολο να αντιμετωπίζεται σαν ομάδα.

Οι πρόδρομοι της Μεταρρύθμισης του 16ου αιώνα είχαν ήδη ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, με τον Ουίκλεφ, τον Ούσο, τον Ιερώνυμο, τον Σαβαναρόλα. Όταν η μεταρρύθμιση αποκρυσταλλώθηκε, ξεχώρισε πια και από τον καθολικισμό και από την ορθοδοξία. Ο προτεσταντισμός έχει για πηγή του μόνο την Αγία Γραφή και δέχεται την Ιερή Παράδοση μόνο όπου συμφωνεί μαζί της. Αρνείται την τιμή των αγίων, την εικόνα, τα μυστήρια (εκτός από τη βάφτιση και την ευχαριστία), την ιερωσύνη. Πιστεύει στη δικαίωση και τη σωτηρία μόνο με την πίστη (sola fide), στον απόλυτο προορισμό (τουλάχιστον αρχικά), στον φόβο του Θεού, στον εγκόσμιο ασκητισμό. Εκείνο που προέχει για τους διαμαρτυρόμενους είναι η αντίθεσή τους προς την καθολική εκκλησία. Θεωρούν τον Πάπα ως αντίχριστο, προβάλλουν μάλλον μιαν άρνηση παρά μια θέση. Αποκομμένοι από την παράδοση, τη μεταφυσική και την ουσιαστική ζωή, στρέφονται στην πρακτική δουλειά, στην αποξένωση της ατομικής ζωής, στην ευσέβεια. Απ’ αυτό το σύστημα της αυστηρής ηθικότητας, της οικονομικής προόδου και της οργανωμένης τυπικότητας, δεν μπορούσε παρά να προέλθει το αρχικό πνεύμα του καπιταλισμού. Και σήμερα το αίτημα για απελευθέρωση από τα δεσμά του καθολικού δόγματος και της λατρείας έχει οδηγήσει πλέον στη χάλκευση ισοδύναμων ή και μεγαλύτερων δεσμών για όλο τον κόσμο. Το πνεύμα της δύσης, μετουσιωμένο σε παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, δεσμεύει και καταστρέφει τη φύση με την αλόγιστη ανάπτυξη, τους λαούς με την ισοπεδωτική επιβολή του συστήματός του και την εκτόπιση του πολιτισμού τους, τους ανθρώπους με την μετατροπή τους σε απλούς καταναλωτές υλικών και άϋλων εμπορευμάτων.