Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΟΥΛΡΙΧ ΖΒΙΓΓΛΙΟΣ – ULRICH ZWINGLI
(Βίλντχαους, Ζανήτ Γκάλεν 1484 – Κάπελ, Ελβετία 1531)
Ελβετός, θρησκευτικός μεταρρυθμιστής, ο τρίτος ηγέτης της μεταρρύθμισης του 16ου αιώνα στην Ευρώπη. Στρατιωτικός ιερέας, ρήτορας και ουμανιστής. Με πίστη στην αυθεντία της Βίβλου κατά των νηστειών, των εικόνων, της καθολικής λειτουργίας, των μυστηρίων και της αγαμίας του κλήρου, αντιμέτωπος με τους καθολικούς και τους αναβαπτιστές, επιχείρησε τη μεταρρύθμιση της λατρείας και του τρόπου λειτουργίας της εκκλησίας. Παράλληλα όμως επιδίωξε τη θεμελίωση αυστηρού θρησκευτικού κράτους στη Ζυρίχη και την επέκτασή του δια πολέμου, κατά τον οποίο και σκοτώθηκε. Η επιρροή του επεκτάθηκε στις καλβινικές χώρες, οδηγώντας στον πολλαπλασιασμό των παραλλαγών του προτεσταντισμού που συνεχίστηκε και με τον νέο προτεσταντισμό.
Έργα: Ομολογία (1523), Σχέδιο μάχης (1524), Περί αληθούς και ψευδούς θρησκείας (1525), Περί προνοίας (1530), Έκθεσις πίστεως προς τον αυτοκράτορα Κάρολο (1530), Ερμηνεία της χριστιανικής πίστεως (1531), Sermons, Commentaries.
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Opera D.H. Zwingli, Zürich (1545), 4 τόμ., Άπαντα, Σούλερ – Σουλτς (1828-1842), Zwingliverein – Theologischer Verlag, Zürich (1995), 21 τόμ.], Χόττιγκερ, Ο Ζβίγγλιος και η εποχή του, 1814, Νόελ, Μελέτη επί του χαρακτήρος και της μορφώσεως του Ζβιγγλίου, 1850, Μερικόφφερ, Zwingli nach den urkundlichen Quellen,1867-1869, E.J. Furcha, Hurlich Zwingli, 1484-1531, A legacy of radical reform, 1985, W.P. Stephens, Zwingli, An introduction to his thought, 1992, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Χ. Σκαλισιάνου), Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προσωπογραφία, Χανς Άσπερ, 1531, Winterthur Kunstmuseum.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΟΙ ΕΝΕΝΗΝΤΑΠΕΝΤΕ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΟΥΘΗΡΟΥ
* * *
Καθώς η δράση γεννά πάντοτε την αντίδραση, από τον καθολικισμό προήλθε ως αναγκαία απάντηση ο προτεσταντισμός. Ο Λούθηρος, ο Ζβίγγλιος, ο Καλβίνος, δημιούργησαν έτσι μια τρίτη, μεγάλη ομάδα χριστιανών στον κόσμο. Μια ομάδα όμως διασπασμένη σε τόσα πολλά κομμάτια και με τόσες αντιθέσεις μεταξύ τους, που είναι δύσκολο να αντιμετωπίζεται σαν ομάδα.
Οι πρόδρομοι της Μεταρρύθμισης του 16ου αιώνα είχαν ήδη ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, με τον Ουίκλεφ, τον Ούσο, τον Ιερώνυμο, τον Σαβαναρόλα. Όταν η μεταρρύθμιση αποκρυσταλλώθηκε, ξεχώρισε πια και από τον καθολικισμό και από την ορθοδοξία. Ο προτεσταντισμός έχει για πηγή του μόνο την Αγία Γραφή και δέχεται την Ιερή Παράδοση μόνο όπου συμφωνεί μαζί της. Αρνείται την τιμή των αγίων, την εικόνα, τα μυστήρια (εκτός από τη βάφτιση και την ευχαριστία), την ιερωσύνη. Πιστεύει στη δικαίωση και τη σωτηρία μόνο με την πίστη (sola fide), στον απόλυτο προορισμό (τουλάχιστον αρχικά), στον φόβο του Θεού, στον εγκόσμιο ασκητισμό. Εκείνο που προέχει για τους διαμαρτυρόμενους είναι η αντίθεσή τους προς την καθολική εκκλησία. Θεωρούν τον Πάπα ως αντίχριστο, προβάλλουν μάλλον μιαν άρνηση παρά μια θέση. Αποκομμένοι από την παράδοση, τη μεταφυσική και την ουσιαστική ζωή, στρέφονται στην πρακτική δουλειά, στην αποξένωση της ατομικής ζωής, στην ευσέβεια. Απ’ αυτό το σύστημα της αυστηρής ηθικότητας, της οικονομικής προόδου και της οργανωμένης τυπικότητας, δεν μπορούσε παρά να προέλθει το αρχικό πνεύμα του καπιταλισμού. Και σήμερα το αίτημα για απελευθέρωση από τα δεσμά του καθολικού δόγματος και της λατρείας έχει οδηγήσει πλέον στη χάλκευση ισοδύναμων ή και μεγαλύτερων δεσμών για όλο τον κόσμο. Το πνεύμα της δύσης, μετουσιωμένο σε παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, δεσμεύει και καταστρέφει τη φύση με την αλόγιστη ανάπτυξη, τους λαούς με την ισοπεδωτική επιβολή του συστήματός του και την εκτόπιση του πολιτισμού τους, τους ανθρώπους με την μετατροπή τους σε απλούς καταναλωτές υλικών και άϋλων εμπορευμάτων.