Του Άγγελου Σπάρταλη
Ο Ψαραντώνης (κατά κόσμον Αντώνης Ξυλούρης) έχει εμπνεύσει στρατιές ανθρώπων -κι εμένα και τα παιδιά μου- να τον ζωγραφίσουν ή να τον φωτογραφίσουν, να τον κάνουν γλυπτό ή χαρακτικό, κινούμενο σχέδιο ή φιγούρα του θεάτρου σκιών ή μαντινάδα-ποίημα-παραμύθι, επαναστατικό και σατιρικό ήρωα πάμπολλων ανέκδοτων ιστοριών ή εικόνισμα, να τον κεντήσουν στο πανί ή να τον «χτυπήσουν» τατού στο δέρμα, ακόμα και… playmobil.
Λαϊκοί καλλιτέχνες αλλά και ακαδημαϊκοί, νέοι, γέροι και παιδιά, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, όλοι οδηγούνται από μια «μέσα δύναμη» να αποτυπώσουν τη δωρική του μορφή, να μη χαθεί, να μη σβήσει, να μείνει λίγο παραπάνω στο χαρτί, στον καμβά, στο πετσί, στον πηλό, στην πέτρα ή έστω στα λόγια από στόμα σε στόμα. Και μην τις περιφρονείτε αυτές τις -από στόμα σε στόμα- διαδόσεις, γιατί την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, οι διαδόσεις «του αέρα» τις κράτησαν στη ζωή, όχι ο άκαμπτος σίδερος.
Και γιατί όλα αυτά; Ποια είναι άραγε η «καταγωγή» αυτής της ανάγκης των ανθρώπων να κοινωνήσουν τον -σύμφωνα τουλάχιστον με τον Χατζιδάκι- πρώτο Λυράρη της Κρήτης;
Μήπως ο Ψαραντώνης λατρεύεται από τους «παραδοσιακούς» γιατί μοιάζει βγαλμένος κατευθείαν από τα έγκατα της ελληνικής μυθολογίας; Ψαραντώνης = Δίας (σχέση 1). Και μαζί και Απόλλωνας αλλά και Διόνυσος και Πάνας, πάντα στην εξουσία του φημισμένου Νιτσεϊκού διπόλου. Μήπως λατρεύεται και από τους «μοντέρνους» γιατί, ενώ εμφανίζεται αρχέγονος και προαιώνιος, παραμένει ταυτόχρονα και ισχυρά σύγχρονος; Ψαραντώνης = Αναθεωρητής της παράδοσης(σχέση 2), στην οποία παράδοση «πατά μόνο όσο τη χρειάζεται», όπως πολύ εύστοχα σημειώνει ο ζωγράφος Θανάσης Μακρής. Μήπως στο πρόσωπο του, οι άνθρωποι τιμούν και σέβονται την Κρήτη την ίδια; Ψαραντώνης = Κρήτη (σχέση 3). Γιατί, όπως λέει και ο Ψαραντώνης, αν η Ελλάδα είναι η περισπωμένη του κόσμου, τότε η Κρήτη είναι η περισπωμένη της Ελλάδας! Και αν είναι αλήθεια αυτό, πως καταφέρνει o Ψαραντώνης να πυκνώνει μέσα του την Κρήτη όλη;
Ή μήπως είναι υπερβολές όλα αυτά και έχουμε πέσει όλοι θύματα του «κρητικού μάρκετινγκ», όπως σημειώνει καυστικά ο σημειολόγος και ιστορικός της τέχνης Χάρης Καμπουρίδης. Μήπως ο Ψαραντώνης είναι μόδα που θα περάσει; Ψαραντώνης = Μόδα (σχέση 4). Και αν βρίσκεται σε έξαρση μία πολύ επικίνδυνη για την Κρήτη την ίδια «Κρητηκολαγνεία» (λέξη που φτιάξαμε μαζί με τον Χαΐνη Δημήτρη Αποστολάκη) η οποία διαρκώς διογκούται με αποτέλεσμα όλοι στην Κρήτη, αλλά και στα Εξάρχεια, για να είναι κουλ και επαναστάτες να πρέπει να πίνουν με το ζόρι ρακή και να ακούνε υποχρεωτικά Ψαραντώνη, τότε τι κάνουμε; Ή μήπως, δεν είναι ακριβές τίποτα από όλα τα παραπάνω, αλλά κάτι άλλο, πιο απλό ή πιο σύνθετο, πιο αθώο ή πιο ύπουλο; Ψαραντώνης = Άγνωστος «x» (σχέση 5).
Να, το λοιπόν, κάτι πολύ διασκεδαστικά ερωτήματα να απαντηθούν, πάντα με αφορμή τα διάσπαρτα -κάθε λογής- πορτραίτα του Ψαραντώνη. Κι έτσι, είπαμε να κάνουμε αρχικά μια προσπάθεια να συγκεντρώσουμε αυτό το μεγάλο στο πλήθος και μεγάλο στο σκόρπισμα υλικό, με σκοπό κάποτε να συμπεριλήφθη σε ένα βιβλίο.
Αν έχετε κάτι δικό σας, ή φίλου ή γνωστού (ζωγραφική, φωτογραφία, χαρακτική, γλυπτική, μαντινάδα, ιστορία, δοκίμιο… οτιδήποτε) και δεν υπάρχει αντίρρηση να δημοσιευτεί σε ένα τέτοιο βιβλίο, θα μας κάνετε τιμή να μας το στείλετε…
Πληροφορίες
Αν ενδιαφέρεστε να λάβετε μέρος στο βιβλίο μας με τα πορτραίτα του Ψαραντώνη, το οποίο αναμένεται να εκδοθεί στις αρχές του 2020, επικοινωνήστε παρακαλώ με τον Άγγελο Σπάρταλη (e-mail: angelosspartalis@yahoo.gr, FB: “angelos spartalis”). Χρειαζόμαστε: (1) μία φωτογραφία του έργου (ένα αρχείο .doc αν είναι κείμενο), (2) το όνομα του δημιουργού, (3) την χρονολογία δημιουργίας, (4) την τεχνική-υλικά και (5) τη διάσταση. Για παράδειγμα: “Θανάσης Μακρής, 2012, λάδι σε κόντρα πλακέ, 84×31 εκ.”
Ο συγγραφέας
Ο Άγγελος Σπάρταλης είναι ζωγράφος και κινηματογραφιστής. Το 2014 η Titanium Yiayiannos Gallery του αφιέρωσε ολόκληρο το περίπτερο της στη φουάρ ART-ATHINA, σε επιμέλεια Μάνου Στεφανίδη. Το 2016 το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης παρουσίασε την έκθεση του «Η απολογία του Σωκράτη στο Kaufbeuren», σε επιμέλεια Μαρίας Μαραγκού. Έχει αποσπάσει μεταξύ άλλων το Βραβείο Καινοτομίας και Ψηφιακών Εφέ της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου (2014) και τον Χρυσό Ψηφιακό Αλέξανδρο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (2008). Ζει στα Εξάρχεια και στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης. (www.spartalis.gr)