Του Μισέλ Βαντερόπουλου
Βρυξέλλες
Συνέχιση της επιτήρησης της ελληνικής οικονομίας και μετά το 2018 με ένα νέο μνημόνιο και χωρίς ουσιαστική μείωση του χρέους προβλέπουν ανώτατοι αξιωματούχοι και αναλυτές στις Βρυξέλλες. Αξιωματούχοι της ΕΕ δηλώνουν έκπληκτοι για την τόσο γρήγορη αναδίπλωση της ελληνικής διαπραγματευτικής ομάδας τον Αύγουστο – καθώς περίμεναν πολύ πιο χρονοβόρες και σκληρές διαπραγματεύσεις – ενώ καθησυχάζουν τους ξένους «επενδυτές» για την εφαρμογή των μέτρων λέγοντας ότι τουλάχιστον 30 τοποτηρητές της ΕΕ έχουν τοποθετηθεί σε θέσεις κλειδιά των υπουργείων και του κρατικού μηχανισμού.
Οι βασικότεροι υπεύθυνοι της ΕΕ για την εφαρμογή του τρίτου μνημονίου στην Ελλάδα – ο Ντεκλάν Κοστέλο διευθυντής της γενικής διεύθυνσης Οικονομίας της Κομισιόν και ο Ρολφ Στράουχ μέλος του ΔΣ του ΕΜΣ – ξεδίπλωσαν τις σκέψεις τους για μέλλον της χώρας στις 6 Οκτώβρη σε εκδήλωση του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ και πολυεθνικές, Think Tank CEPS στις Βρυξέλλες, συνοδεία του πρώην υπουργού οικονομικών Ν. Χριστοδουλάκη.
O Στράουχ έκανε ξεκάθαρο ότι κανένα κούρεμα ονομαστικής αξίας του χρέους δεν είναι στο τραπέζι. Ο Κοστέλο αναγνώρισε ότι το χρέος είναι μη βιώσιμο και οι πληρωμές του είναι δύσκολα διαχειρίσιμες. Ούτε, όμως, η λέξη «αναδιάρθρωση» ακούστηκε από το πάνελ αυτό, την οποία άλλωστε απέκλεισε πρόσφατα και ο επίτροπος οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί. Ο Κοστέλο είπε ότι έχουμε περάσει από τη συζήτηση του αν πρέπει να γίνει «αναδιαμόρφωση» (reprofiling) του ελληνικού χρέους στη συζήτηση του πώς πρέπει να γίνει.
Όπως είχε εξηγήσει ο Μοσκοβισί «αναδιαμόρφωση» σημαίνει παράταση του χρόνου αποπληρωμής και υιοθέτηση ευνοϊκότερου επιτοκίου για μέρος του χρέους. Σύμφωνα με το BBC όλα τα παραπάνω παρέχονται σε εθελοντική βάση από τους δανειστές και όχι στη βάση μια υποχρεωτικής συμφωνίας.
Ο Κοστέλο προέκρινε σαφώς το να μπουν νέοι όροι (conditionality) μακροοικονομικής πολιτικής στην ελληνική κυβέρνηση σε αντάλλαγμα αυτής της «αναδιαμόρφωσης» του χρέους. Και πήγε ένα βήμα παραπέρα τη σκέψη του: κανονικά η Ελλάδα θα επιστρέψει στο δανεισμό από τις αγορές το 2018 με το τέλος του τρίτου μνημονίου. Δεν υπάρχει όμως λόγος βιασύνης καθότι το επιτόκιο των αγορών κατά πάσα πιθανότητα θα είναι πολύ μεγαλύτερο του 1% που δίνει η ΕΕ. Ο Στράουχ συμπλήρωσε ότι μόνο αφού ολοκληρωθεί με επιτυχία το τρίτο μνημόνιο θα πρέπει να εκτιμηθούν οι συνθήκες και να αποφασιστεί η επιστροφή ή όχι στις αγορές. Ο Κοστέλο είπε ότι «η Ελλάδα μπορεί να θέλει να χρησιμοποιήσει περισσότερο αυτό το τεράστιο πλεονέκτημα που της προσφέρει η Ευρώπη» (το 1%). Έτσι, λοιπόν, κατά τον Κοστέλο, η έξοδος στις αγορές μάλλον δεν είναι το ισχυρότερο κίνητρο για την ολοκλήρωση του προγράμματος από την (όποια) ελληνική κυβέρνηση. Ούτε η χρηματοδότηση είναι, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων θα δοθεί μέσα στον πρώτο χρόνο μέχρι την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, ενώ πάνω από το 50% του προγράμματος αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στους πρώτους έξι μήνες. Γι’ αυτό και προτείνει ως βασικό πλέον μοχλό για τη συνέχιση των «μεταρρυθμίσεων» την υπό όρους αναδιαμόρφωση του χρέους!
Ο Στράουχ ξεκαθάρισε ότι πρώτα πρέπει να ολοκληρωθεί η πρώτη αξιολόγηση της πορείας του προγράμματος στο δεύτερο μισό του Οκτώβρη και μετά να αρχίσει η συζήτηση για τους όρους της αναδιαμόρφωσης του χρέους.
Μετά την πρώτη αξιολόγηση, μάλλον λοιπόν θα ξαναρχίσει το θεατράκι που είδαμε σε αβάν πρεμιέρ μετά το δημοψήφισμα κατά το σενάριο του οποίου οι Γερμανοί με τους δορυφόρους τους κάνουν τους δύσκολους και οι Ολλάντ και Ρέντσι ως «προοδευτικοί λατινόφωνοι» πείθουν τους άτεγκτους τεύτονες να μας λυπηθούν και να μας «αναδιαμορφώσουν» το χρέος κι έτσι – για άλλη μια φορά – «η Ελλάδα σώζεται».
Αυτό όμως που λέει ήδη σχεδόν ανοιχτά ο Κοστέλο είναι ότι μέσω της συζήτησης για την «αναδιαμόρφωση» ένα τέταρτο μνημόνιο θα επιχειρηθεί να επιβληθεί στην Ελλάδα πριν ακόμα από την ολοκλήρωση του τρίτου, έτσι ώστε η επιτροπεία να συνεχιστεί πέραν των τριών ετών. Η πρόταση άλλωστε των πέντε προέδρων των οργάνων της ΕΕ για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ (22 Ιούνη 2015) προτείνει την επιτάχυνση της επιβολής προγραμμάτων με αυστηρή επιτήρηση σε όλα τα κράτη μέλη με το που διαπιστώνονται «μακροοικονομικές ανισορροπίες» (παρακάμπτοντας στην ουσία τη φάση της «σε βάθος αξιολόγησης» των ανισορροπιών που περιλαμβάνεται στην ισχύουσα νομοθεσία).
Στην εποχή της γενίκευσης του μνημονιακού στυλ διακυβέρνησης όλων των οικονομιών της ΕΕ που ανοίγεται, είναι αφελές να θεωρείται ότι η επιτήρηση της Ελλάδας τελειώνει το 2018. Ειδικά, όταν η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της οποίας το χρέος κατέχει κατά 60% η ίδια η ΕΕ ως οργανισμός.
Ο Στράουχ εξήγησε ότι στην ουσία μια μεγάλη μείωση του χρέους δεν είναι στις προθέσεις τους. «Απομακρυνόμαστε από την επικέντρωση στο μέγεθος του χρέους επί του ΑΕΠ κι επικεντρωνόμαστε στην εξασφάλιση της κάλυψης των αναγκών αναχρηματοδότησης. Τις εταιρείες δεν τις νοιάζει ο λόγος χρέους επί του ΑΕΠ, αλλά το αν θα υπάρχει ένα σταθερό περιβάλλον που να τους εξασφαλίζει ότι τον επόμενο χρόνο θα μπορούν να εισπράξουν από τις επενδύσεις τους», είπε. Οι εκπρόσωποι της ΕΕ λοιπόν δε βιάζονται να «πάρουν τα λεφτά τους πίσω», αλλά περισσότερο να τα χρησιμοποιήσουν ως μόνιμο μηχανισμό κηδεμονίας και εξυπηρέτησης των επιθυμιών των πολυεθνικών εταιρειών.
Ο Κοστέλο καθησύχασε συστημικούς δημοσιογράφους και εργολάβους όπως η Deloitte που ανησυχούσαν μη μείνουν τα μέτρα ανεφάρμοστα, ότι τριάντα «τοποτηρητές» του είναι ανεπτυγμένοι στα διάφορα υπουργεία με πολύ πιο συστηματικό τρόπο από ότι πριν. Έξι με οκτώ από αυτούς είναι τοποθετημένοι στη Γενική Διεύθυνση Φορολογικής Διοίκησης και σχεδιάζουν τις πολιτικές είσπραξης και επιβολής. Ιδιαίτερα εντατική επίσης είναι η συμμετοχή των εκπροσώπων του κουαρτέτου στο σχεδιασμό της συνταξιοδοτικής «μεταρρύθμισης».
Ο Κοστέλο άνοιξε την παρουσίαση του λέγοντας ότι περίμενε πολύ μακρύτερες διαπραγματεύσεις και δεν έκρυψε τη χαρά του που η Ελλάδα «άλλαξε σελίδα» τον Αύγουστο. Ο Στράουχ απάντησε «σε μέλη της προηγούμενης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ» ότι η σκληρή δημοσιονομική προσαρμογή δεν ήταν λάθος. Ο Κοστέλο είπε ότι το τρίτο μνημόνιο έχει καλές πιθανότητες επιτυχίας, καθότι ο βασικός λόγος αποτυχίας των προηγουμένων ήταν « το σταμάτα-ξεκίνα» κι ότι «ποτέ δεν είχαμε μια σταθερή κυβέρνηση με μια σταθερή κοινοβουλευτική πλειοψηφία υπέρ της εφαρμογής των προγραμμάτων».
