Ύφεση 10,5% εφέτος και ανάπτυξη 4,8% το 2021 προβλέπει ο νέος προϋπολογισμός που κατατέθηκε στη Βουλή από τον υπουργό Οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα, στον οποίο καταγράφονται τα πλήγματα που δέχθηκε η οικονομία από την πανδημία και τα lockdown. Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα ανέλθει φέτος στα 20,22 δισ. ευρώ ενώ για το 2021 θα φτάσει στα 14,715 δισ. ευρώ.
Ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας παραλαμβάνοντας τον προϋπολογισμό, ανακοίνωσε πως η συζήτησή του στην αρμόδια Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων θα διεξαχθεί σε τέσσερις συνεχείς συνεδριάσεις που θα διεξαχθούν πρωί και απόγευμα την Τρίτη 24 και την Τετάρτη 25 Νοεμβρίου, ενώ την Πέμπτη 26 Νοεμβρίου του 2020 θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη ανάγνωσή του.
Η συζήτηση στην Ολομέλεια ανέφερε ο πρόεδρος της Βουλής θα ξεκινήσει την Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου 2020, σύμφωνα με το άρθρο 123 παρ. 1 του ΚτΒ και θα ολοκληρωθεί τα μεσάνυχτα της Τρίτης 15 Δεκεμβρίου του 2020 με την ψήφιση του.
Ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας παραλαμβάνοντας το κουτάκι με τον ψηφιακό προϋπολογισμό που έφερε την ελληνική σημαία σχολίασε χαρακτηριστικά: «αυτός, είναι ο προϋπολογισμός, τεχνολογικά παρουσιασμένος, είναι και σημαιοφόρος προϋπολογισμός, ίσως λόγω και της επετείου των 200 ετών από το 1821 σε σχέση με το 2021».
Αναθεωρεί επί τα χείρω τις προβλέψεις
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, θα υπάρξει εφέτος ύφεση της τάξης του 10,5%, ενώ το 2021 η ανάπτυξη θα ανέλθει σε 4,8%. Το πρωτογενές έλλειμμα εκτιμάται εφέτος σε 7,2% του ΑΕΠ 11,760 δισ. ευρώ), για να μειωθεί σε 3,9% του ΑΕΠ (6,67 δισ. ευρώ) το επόμενο έτος. Ενώ, το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης προβλέπεται να βρεθεί εφέτος στο 208,9% του ΑΕΠ, για να υποχωρήσει στο 199,6% του ΑΕΠ το 2021.
Παράλληλα, στον προϋπολογισμό προβλέπεται αύξηση της ανεργίας στο 18,9% εφέτος από 17,3% το 2019, ενώ θα μειωθεί στο 17,9% του εργατικού δυναμικού το 2021.
Είναι χαρακτηριστικό ότι για τη στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων, τα μέτρα θα «εκτοξευθούν» στα 31,4 δισ. ευρώ (23,9 δισ. εφέτος και 7,5 δισ. ευρώ το 2021). Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, η θετική επίδραση του συνόλου των μέτρων στο πραγματικό ΑΕΠ εκτιμάται το 2020 σε 7 ποσοστιαίες μονάδες, εκ των οποίων οι 3,3 μονάδες αφορούν το τελευταίο τρίμηνο του έτους που επιβαρύνεται από το νέο lockdown.
Οι εισαγωγές θα μειωθούν 17,4% εφέτος για να ανακάμψουν δυναμικά σε αύξηση 16,4% το επόμενο έτος, ενώ ανάλογη είναι η εικόνα και στις εξαγωγές, που από μείωση 30,3% εφέτος προβλέπεται αύξηση 22,5% το 2021. Οι ιδιωτικές επενδύσεις προβλέπεται ότι θα σημειώσουν «εκρηκτική» άνοδο κατά 23,2% το 2021 από μεγάλη πτώση κατά 14,3% εφέτος, ενώ ο εναρμονισμένος πληθωρισμός θα περάσει σε θετικό έδαφος (+ 0,6%) το 2021, μετά από μείωση 1,1% σε μέσα επίπεδα το 2020.
Όπως αναφέρεται στον προϋπολογισμό, τα φορολογικά έσοδα θα αυξηθούν στα 47,8 δισ. ευρώ το 2021, μετά από συρρίκνωση στα 44,2 δισ. ευρώ εφέτος, ενώ οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού θα διατηρηθούν πολύ υψηλά (στα 67,2 δισ. ευρώ), με οριακή μείωση σε σχέση με εφέτος, όταν διαμορφώθηκαν στα 69,3 δισ. ευρώ.
Όπως σημειώνεται από το υπουργείο Οικονομικών, στη διαφορά των εκτιμήσεων του τελικού κειμένου έναντι του προσχεδίου του κρατικού προϋπολογισμού 2021 συντελεί (α) η λήψη νέων μέτρων για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, (β) οι μακροοικονομικές επιπτώσεις από την ένταση του δεύτερου κύματος της πανδημίας και (γ) η προς τα κάτω αναθεώρηση του επιπέδου του ΑΕΠ προηγούμενων ετών από την ΕΛΣΤΑΤ.
Η ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών
«Το Υπουργείο Οικονομικών κατέθεσε σήμερα, Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2020, προς συζήτηση στη Βουλή των Ελλήνων τον Κρατικό Προϋπολογισμό του έτους 2021.
Ο Προϋπολογισμός του 2021 κατατίθεται σε μια περίοδο κατά την οποία οι κοινωνίες και η παγκόσμια οικονομία συνεχίζουν να δοκιμάζονται από τη σοβαρότερη υγειονομική κρίση της τελευταίας εκατονταετίας και τη -συνεπακόλουθη- χειρότερη ετήσια παγκόσμια ύφεση από το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.
Ο Προϋπολογισμός του 2021 καταρτίζεται, δυστυχώς, υπό παράδοξες και εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες και υπό το καθεστώς μεγάλης αβεβαιότητας, που συνεπάγεται η ευμετάβλητη πιθανολόγηση του τελικού χρόνου λήξης της πανδημίας σε διεθνές επίπεδο, αλλά και των επιπτώσεων στην ελληνική οικονομία από ενδεχόμενες αποφάσεις υγειονομικού χαρακτήρα, στο διάστημα που θα μεσολαβήσει μέχρι η παγκόσμια οικονομία να επιστρέψει σε τροχιά κανονικότητας, σημαντικής ανάταξης και διατηρήσιμης ανάπτυξης.
Η εγγενής αυτή αβεβαιότητα και οι μεταφερόμενες οικονομικές και δημοσιονομικές συνέπειες της ύφεσης το επόμενο έτος, οδήγησαν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα στην απόφαση να ισχύσει, και το 2021, στα δημοσιονομικά των χωρών-μελών της ευρωζώνης, η γενική ρήτρα διαφυγής. Απόφαση που έχει ως στόχο να προφυλαχθεί, στον μέγιστο δυνατό βαθμό, από τις επιπτώσεις της πανδημίας ο παραγωγικός και κοινωνικός ιστός και να μην παρεμποδιστεί η σημαντική ανάκαμψη που, σε κάθε περίπτωση, προβλέπεται για το επόμενο έτος. Στο πλαίσιο της γενικής ρήτρας διαφυγής, αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία κατά την κατάρτιση του Προϋπολογισμού, η εμπιστοσύνη που απολαμβάνει η χώρα τόσο στις αγορές όσο και μεταξύ των εταίρων και πιστωτών της. Αυτή αντανακλάται στα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων, που βρίσκονται σήμερα σε ιστορικά χαμηλά και είναι κατά τάξεις μεγέθους μικρότερα από αυτά με τα οποία δανειζόταν η προηγούμενη κυβέρνηση. Διαπίστωση που αφορά τόσο το διάστημα πριν ξεκινήσει η πανδημία όσο και τα επιτόκια όπως έχουν σήμερα διαμορφωθεί.
Επίσης πολύ σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν στον Προϋπολογισμό του 2021 οι ευρωπαϊκοί πόροι που η χώρα διασφάλισε στη διαπραγμάτευση του Ιουλίου του 2020 και θα αρχίσουν να εισρέουν το 2021, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και του React EU. Η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας για το 2021, λαμβάνοντας υπόψη την ενίσχυση της ανάκαμψης μέσω της αξιοποίησης των ευρωπαϊκών πόρων αλλά και τις επιπτώσεις του δεύτερου κύματος της πανδημίας, που έχουν σοβαρή επίπτωση εκ μεταφοράς και στο 2021 (carry-over), εκτιμάται σε 4,8%. Υλοποιείται δηλαδή το δυσμενές σενάριο που προέβλεπε το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2021, το οποίο κατατέθηκε τον περασμένο Οκτώβριο.
Η ανάκαμψη η οποία προβλέπεται για το 2021 διευκολύνεται από τα μέτρα μείωσης του φορολογικού και ασφαλιστικού βάρους και ενθάρρυνσης της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, που περιλαμβάνονται στον Προϋπολογισμό του 2021. Μέτρα που αφορούν -μεταξύ άλλων- στη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά τρεις μονάδες από την 1.1.2021, στην κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης για τα εισοδήματα που προέρχονται από ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα και στη δυνατότητα προσλήψεων χωρίς ασφαλιστικές εισφορές για έξι μήνες και υπό ελάχιστες γραφειοκρατικές προϋποθέσεις, η οποία ήδη ξεκίνησε από την 1η Οκτωβρίου του 2020.
Η ανάκαμψη διευκολύνεται επίσης από τα εκτεταμένα και στοχευμένα, αλλά συνετά μέτρα στήριξης του 2020, που έχουν δημοσιονομικές επιπτώσεις και το 2021, αλλά και από επιπλέον μέτρα ύψους 3 δισ. ευρώ που έχουν προβλεφθεί ως ειδικό αποθεματικό το 2021 για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας. Το συνολικό ύψος των μέτρων για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας αναμένεται να αγγίξει τα 31,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 23,9 δισ. ευρώ αφορούν το έτος 2020 και τα 7,5 δισ. ευρώ το έτος 2021.
Τα ανωτέρω δημοσιονομικά μέτρα αλλά και οι συνέπειες της ύφεσης του 2020 οδηγούν σε πρόβλεψη πρωτογενούς ελλείμματος ύψους 3,88% του ΑΕΠ για το 2021, ποσοστό που συνδυάζει τη συνέχιση της επιβαλλόμενης από τις περιστάσεις επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, με την αναγκαία, όμως, σύνεση που απαιτεί η διασφάλιση της μακροχρόνιας ισορροπίας της ελληνικής οικονομίας.
Ο προϋπολογισμός του 2021, εκ της φύσεώς του αλλά και λόγω των υποχρεώσεων όλων των χωρών στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, δεν μπορεί να περιλαμβάνει μόνιμα δημοσιονομικά μέτρα. Η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων για τον ταχύτατο ηλεκτρονικό εκσυγχρονισμό των κρατικών δομών και οι παράλληλες μεταρρυθμίσεις που προγραμματίζουν τα Υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων για την αποτελεσματική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της αδήλωτης εργασίας, σε συνδυασμό με τη συνολική πολιτική της κυβέρνησης για την ενθάρρυνση νέων επενδύσεων, που ενισχύεται σημαντικά και από το Ταμείο Ανάκαμψης, αναμένεται ότι θα δημιουργήσουν μόνιμο δημοσιονομικό χώρο από το 2022 και εντεύθεν.
Η δυναμική ανάκαμψη θα επιτρέψει, μετά τη λήξη της πανδημίας, η Ελλάδα να βελτιώσει τα δημοσιονομικά μεγέθη της το 2021 και να εισέλθει στη συνέχεια, με τη βοήθεια των μεταρρυθμίσεων που υλοποιούνται και θα υλοποιηθούν, σε τροχιά μείωσης του επενδυτικού κενού, περιορισμού της ανεργίας και μείωσης του φορολογικού και ασφαλιστικού βάρους και εισόδου σε έναν ενάρετο μακροχρόνιο κύκλο δημοσιονομικής ευστάθειας, υψηλής, διατηρήσιμης, έξυπνης και πράσινης οικονομικής ανάπτυξης και αυξανόμενης κοινωνικής ευημερίας».
Οι 62 κατηγορίες μέτρων
Σε 62 κατηγορίες μέτρων, συνολικής αξίας 31,437 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 23,891 δισ. ευρώ αφορούν στο 2020 και 7,546 δισ. ευρώ αναμένεται να επηρεάσουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2021, αφορούν οι παρεμβάσεις που έθεσε το κράτος σε άμεση εφαρμογή, με στόχο την αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού και την οικονομική ενίσχυση των πληττόμενων κλάδων της οικονομίας.
Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, οι 62 κατηγορίες μέτρων, χωρίζονται σε:
*22 παρεμβάσεις που αφορούν στη μείωση των εσόδων της Γενικής Κυβέρνησης με κόστος 4,92 δισ. ευρώ το 2020 και 1,783 δισ. ευρώ το 2021. Σημειώνεται ότι το ύψος των παρεμβάσεων για το 2021 ανέρχεται σε 2,239 δισ. ευρώ, ωστόσο 223 εκατ. ευρώ αναμένεται να επιστραφούν από αναστολές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων του 2020, από τον Μάιο 2021 και έπειτα, στο πλαίσιο των 12 ή 24 δόσεων,
*34 παρεμβάσεις που αφορούν σε αύξηση δαπανών Γενικής Κυβέρνησης, με κόστος 10,73 δισ. ευρώ το 2020 και 5,539 δισ. ευρώ το 2021. Από αυτές, δαπάνες ύψους 1,749 δισ. ευρώ το 2020 και 880 εκατ. ευρώ το 2021 συγχρηματοδοτούνται από το ΠΔΕ,
*4 παρεμβάσεις δημοσιονομικά ουδέτερες, που ωστόσο ήταν σημαντικές για τη λειτουργία της ιδιωτικής οικονομίας τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και τη σχέση αυτής με το τραπεζικό σύστημα, και
*2 παρεμβάσεις παροχής ρευστότητας, συγχρηματοδοτούμενες από το ΠΔΕ, που έχουν ταμειακή επιβάρυνση 2,548 δισ. ευρώ για το 2020, οι οποίες με τη μόχλευση των ποσών που διατίθενται από το τραπεζικό σύστημα αντιστοιχούν σε παροχή ρευστότητας στον ιδιωτικό τομέα της ελληνική οικονομίας ύψους 8,241 δισ. ευρώ.
Ειδικότερα, οι παρεμβάσεις εστιάζουν στη στήριξη:
*των επιχειρήσεων που παρουσιάζουν μείωση εσόδων λόγω της πανδημίας,
*των εργαζομένων των πληττόμενων κλάδων, με ειδική μέριμνα για τους εποχικά εργαζόμενους και τους απασχολούμενους στους κλάδους του τουρισμού, του πολιτισμού, του αθλητισμού, της ψυχαγωγίας και του επισιτισμού,
*των ελευθέρων επαγγελματιών και αυτοαπασχολούμενων,
*των ανέργων,
*των αγροτών,
*των ιδιοκτητών ακινήτων,
*των δανειοληπτών,
*του Εθνικού Συστήματος Υγείας με την προμήθεια εξοπλισμού, υγειονομικού υλικού και την ενίσχυση του προσωπικού,
*των μεταφορών με ειδική πρόνοια για τις αεροπορικές μεταφορές, την ακτοπλοΐα, τις χερσαίες μεταφορές και την ενίσχυση των συγκοινωνιακών φορέων, και
*των κλάδων του τουρισμού, του πολιτισμού και του αθλητισμού.
Επιπλέον, σημειώνεται ότι έχει προβλεφθεί πόσο 3 δισ. ευρώ ως ειδικό αποθεματικό για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών του κορoνοϊού το 2021, υπό τη μορφή πιστώσεων υπό κατανομή στις γενικές κρατικές δαπάνες.
Το ταμειακό κόστος για το 2020 των 62 παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένου του ειδικού αποθεματικού, ανέρχεται σε 18.198 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος, ήτοι ποσό 11,625 δισ. ευρώ επιφέρει άμεσο δημοσιονομικό κόστος, ποσό 1,567 δισ. ευρώ αφορά σε αναστολές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων και ποσό 5,006 δισ. ευρώ αφορά σε παρεμβάσεις παροχής ρευστότητας. Το ύψος των παρεμβάσεων για το 2021 ανέρχεται στο ποσό των 7,546 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 6,936 δισ. ευρώ προκαλούν δημοσιονομική επίπτωση και 610 εκατ. ευρώ εκτιμάται ότι θα δαπανηθούν σε παρεμβάσεις παροχής ρευστότητας που προκαλούν ταμειακή επίπτωση..
Ειδικά για το 2021 οι παρεμβάσεις που επηρεάζουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα αφορούν:
*στη μείωση κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες των ασφαλιστικών εισφορών των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, με κόστος 816 εκατ. ευρώ,
*στην αναστολή καταβολής Ειδικής Εισφοράς Αλληλεγγύης στον ιδιωτικό τομέα, με κόστος 767 εκατ. ευρώ,
*στην κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών από τον κρατικό προϋπολογισμό και την επιδότηση 200 ευρώ σε περίπτωση πρόσληψης μακροχρόνια ανέργου, για περίοδο 6 μηνών, στο πλαίσιο του προγράμματος για τη δημιουργία 100.000 νέων θέσεων εργασίας, με κόστος 322 εκατ. ευρώ για το 2021,
*στο πρόγραμμα «ΓΕΦΥΡΑ», που αφορά στην επιδότηση της πρώτης κατοικίας για δανειολήπτες που επλήγησαν από την πανδημία Covid-19, με κόστος 280 εκατ. ευρώ για το 2021,
*στην επέκταση της μείωσης του ΦΠΑ και αναστολές τελών σε διάφορες κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών κλάδων που πλήττονται από την πανδημία έως τον Απρίλιο 2021, με συνολικό κόστος 113 εκατ. ευρώ για το 2021.
Παράλληλα, η καταβολή αποζημιώσεων ειδικού σκοπού σε απασχολούμενους ή επιχειρήσεις που βρίσκονται είτε σε προσωρινή αναστολή εργασιών είτε συμμετέχουν στο Πρόγραμμα «ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ» κατά τα τέλη του 2020, αναμένεται να λάβει χώρα τον Ιανουάριο 2021 και συνεπώς να επηρεάσει το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του εν λόγω έτους. Επιπλέον, το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2021 επηρεάζεται από την κάλυψη της μισθοδοσίας του έκτακτου υγειονομικού προσωπικού που προσλήφθηκε εντός του 2020 και του προσωπικού που προσλαμβάνεται για την κάλυψη των αναγκών των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.
Το ειδικό αποθεματικό για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών του κορoνοϊού το 2021 ύψους 3 δις. ευρώ, έχει προβλεφθεί ώστε να καλύψει αναμενόμενες δαπάνες από την επέκταση του μέτρου της επιστρεπτέας προκαταβολής, την επέκταση μέτρων στήριξης της απασχόλησης και του εισοδήματος και επιπλέον δαπάνες υγείας τους πρώτους μήνες του 2021. Η κατανομή μεταξύ των μέτρων στήριξης θα εξαρτηθεί από αντικειμενικά γεγονότα, όπως οι οικονομικές συνέπειες του δεύτερου κύματος της πανδημίας σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας και τον αριθμό των δικαιούχων.
Λοιπές δημοσιονομικές παρεμβάσεις
Εκτός από τις δημοσιονομικές παρεμβάσεις που αναφέρονται στην αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας, η δημοσιονομική αποτύπωση των ετών 2020 και 2021 επηρεάζεται από μια σειρά άλλων παρεμβάσεων που αφορούν είτε αντιμετώπιση έκτακτων υποχρεώσεων του κράτους και ζημίες από φυσικές καταστροφές είτε νέες αναπτυξιακές παρεμβάσεις. Αυτές περιλαμβάνουν:
*την καταβολή αναδρομικών ποσών σε συνταξιούχους δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ύψους περίπου 1,4 δισ. ευρώ το 2020,
*την αντιμετώπιση των ζημιών από φυσικές καταστροφές, με κόστος που αναμένεται να ξεπεράσει στα 230 εκατ. ευρώ το 2020,
*την εξαίρεση της δαπάνης των εμβολίων που εντάσσονται στο πρόγραμμα εθνικού εμβολιασμού, από το όριο της φαρμακευτικής δαπάνης του ΕΟΠΥΥ, με δημοσιονομικό κόστος 100 εκατ. ευρώ για το 2020 και 170 εκατ. ευρώ για το 2021,
*την αύξηση του ορίου της νοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης του ΕΟΠΥΥ κατά 30 εκατ. ευρώ για τα έτη 2020 και 2021,
*την αυξημένη επιχορήγηση προς τον ΕΟΠΥΥ κατά 377 εκατ. ευρώ το 2020, επιπλέον της αύξησης του ορίου της φαρμακευτικής δαπάνης ανωτέρω κατά 130 εκατ. ευρώ,
*το πρόγραμμα εξόφλησης ληξιπρόθεσμων οφειλών των ΟΤΑ ύψους περίπου 116 εκατ.,
*τη θέσπιση του κώδικα διευθέτησης οφειλών και παροχής δεύτερης ευκαιρίας σε δανειολήπτες, με δημοσιονομικό κόστος 100 εκατ. ευρώ για το 2021,
*την υπεραπόσβεση δαπανών έρευνας και ανάπτυξης (R&D), με δημοσιονομικό κόστος 35 εκατ. ευρώ για το 2021,
*την υπερέκπτωση για επενδύσεις σε πράσινη οικονομία, ενέργεια και ψηφιοποίηση (επιβαρύνει το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2022),
*την κατάργηση του ΕΝΦΙΑ σε μικρά και απομακρυσμένα νησιά με δημοσιονομικό κόστος 1,5 εκατ. ευρώ για το 2020 και 1,5 εκατ. ευρώ για το 2021, και
*την έκτακτη ενίσχυση των ευάλωτων νοικοκυριών, με τη διπλή καταβολή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, ύψους περίπου 55 εκατ. ευρώ τον Δεκέμβριο 2020.
Παράλληλα, τόσο για το 2020 όσο και για το 2021 έχει δοθεί προτεραιότητα σε παρεμβάσεις που αφορούν στην αντιμετώπιση θεμάτων Εθνικής ‘Αμυνας και Ασφάλειας, καθώς και μεταναστευτικών ροών. Ειδικότερα, οι πληρωμές για την Εθνική ‘Αμυνα (εξοπλιστικά προγράμματα) αναμένεται να ανέλθουν στο ποσό των 2,5 δισ. ευρώ το 2021, αυξημένες κατά περίπου 2 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2020. Οι δαπάνες για τις μεταναστευτικές ροές το 2021 προβλέπεται να ανέλθουν σε 564 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 414 εκατ. ευρώ καλύπτονται από τον τακτικό προϋπολογισμό.
Όπως επισημαίνεται από το υπουργείο Οικονομικών, λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, το σύνολο των παρεμβάσεων για την ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας και την αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων (υγειονομική, οικονομική, μεταναστευτική, φυσικών καταστροφών) προσεγγίζει τα 27 δισ. ευρώ το 2020 και αναμένεται να υπερβεί τα 10 δισ. ευρώ το 2021, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι πόροι που θα απορροφηθούν στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Σταθερότητας
Στις 25 Νοεμβρίου θα ξεκινήσει και η δημόσια διαβούλευση επί των στρατηγικών κατευθύνσεων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Σταθερότητας, ενώ το τελικό Σχέδιο αναμένεται να υποβληθεί στα Ευρωπαϊκά Όργανα κατά το α’ τρίμηνο του 2021 και να εγκριθεί στο αμέσως επόμενο τρίμηνο, κατά τη διάρκεια του οποίου αναμένεται να υπάρξει η πρώτη εκταμίευση (προκαταβολή) για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ενώ είναι πιθανό να υπάρξει εντός του 2021 και μια ακόμα εκταμίευση, αφού αυτές είναι διπλές ανά έτος.
Όπως αναφέρει το κείμενο του προϋπολογισμού, ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αφορά σε επενδύσεις, προγράμματα (όπως προγράμματα κατάρτισης ή ενεργειακής αναβάθμισης), καθώς και μεταρρυθμίσεις που υλοποιήθηκαν από τον Φεβρουάριο 2020 και εντεύθεν, συνεπώς η απορρόφηση των σχετικών πόρων μπορεί και πρόκειται να ξεκινήσει πριν την επίσημη έγκρισή του. Η μακροοικονομική επίπτωση των παρεμβάσεων που θα γίνουν στο πλαίσιο αυτό εντός του 2021, λόγω των σημαντικών επενδυτικών δαπανών που περιλαμβάνει ο Μηχανισμός, θα επηρεάσουν θετικά το ΑΕΠ και τα δημόσια έσοδα τόσο του 2021 όσο και του 2022 και των επόμενων ετών.
Πέραν του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το 2021 σημαντική θα είναι και η συμβολή του React-EU, το οποίο αφορά σε ένα πρόγραμμα γέφυρα, περιλαμβάνοντας δράσεις και δαπάνες για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας. Το πρόγραμμα αυτό επικεντρώνεται στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων υγείας, τη διατήρηση και δημιουργία θέσεων εργασίας, την ενίσχυση των οικονομικά ευάλωτων πολιτών, την παροχή κεφαλαίου κίνησης και την ενίσχυση των επενδύσεων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Σημαντικοί πόροι στους τομείς αυτούς θα διοχετευτούν εντός του 2021 μέσω του React-EU.
Αθροιστικά οι πόροι που προβλέπονται το 2021 από όλα τα εργαλεία του μηχανισμού του Next Generation EU, περιλαμβανομένων και των δανείων αναμένεται να ξεπεράσουν τα 5,5 δισ. ευρώ με αντίστοιχο ποσοστό απορρόφησης, με την εξαίρεση μόνο κάποιων δαπανών που πραγματοποιήθηκαν το 2020 και θα πληρωθούν, εφόσον περιληφθούν στα σχετικά εργαλεία, το 2021.
Έσοδα 58,5 εκατ. ευρώ στο ΤΑΙΠΕΔ
Συνολικά έσοδα 58,5 εκατ. ευρώ θα έχει το ΤΑΙΠΕΔ το 2020 από την αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου, όπως αναφέρεται στον προϋπολογισμό.
Ειδικότερα, εντός του 2020:
*Εισπράχθηκε η πρώτη δόση ύψους 0,6 εκατ. ευρώ, από το συνολικό τίμημα των 6,2 εκατ. ευρώ όπως προβλέπεται στη σύμβαση παραχώρησης του δικαιώματος χρήσης, λειτουργίας, διαχείρισης και εκμετάλλευσης της μαρίνας Χίου. Διευκρινίζεται ότι η συνολική αξία της συμφωνίας περιλαμβάνει το εφάπαξ καταβλητέο ποσό συν ετήσια αμοιβή παραχώρησης πλέον ποσοστού επί των ετήσιων εσόδων της μαρίνας.
*Ο διαγωνισμός για την αξιοποίηση του ακινήτου Castello Bibelli στην Κέρκυρα ολοκληρώθηκε και καταβλήθηκε η πρώτη δόση των 1,6 εκατ. ευρώ, έναντι του συνολικού τιμήματος των 4,2 εκατ. ευρώ.
*Υπεγράφη η σύμβαση πώλησης (SPA) για το Βόρειο Αφάντου Ρόδου και η πρώτη δόση ύψους 13,5 εκατ. ευρώ, από το συνολικό τίμημα των 26,9 εκατ. ευρώ, πρόκειται να εισπραχθεί μέσα στο 2020.
*Ανακηρύχθηκε προτιμητέος επενδυτής για την παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης, λειτουργίας, διαχείρισης και εκμετάλλευσης της μαρίνας Αλίμου, για περίοδο 40 ετών και η πρώτη δόση ύψους 27,8 εκατ. ευρώ, από το συνολικό τίμημα, το οποίο υπερβαίνει τα 177 εκατ. ευρώ, πρόκειται να εισπραχθεί μέσα στο έτος 2020. Διευκρινίζεται ότι η συνολική αξία της συμφωνίας περιλαμβάνει εφάπαξ καταβλητέο ποσό κατά την έναρξη της παραχώρησης συν ετήσια αμοιβή παραχώρησης πλέον ποσοστού επί των ετήσιων εσόδων της μαρίνας.
*Προχωρά η διαδικασία και γίνονται οι απαιτούμενες ενέργειες για την ολοκλήρωση της συναλλαγής που αφορά στην πώληση του 100% των μετοχών της «Ελληνικό ΑΕ». Η πρώτη δόση του τιμήματος 300 εκατ. ευρώ αναμένεται να καταβληθεί το α’ τρίμηνο του 2021.
Παράλληλα, εντός του τρέχοντος έτους έχουν ήδη εκκινήσει οι εξής διαγωνισμοί: ΔΕΠΑ Εμπορίας, ΔΕΠΑ Υποδομών, Οργανισμός Λιμένος Αλεξανδρούπολης, Οργανισμός Λιμένος Καβάλας, Οργανισμός Λιμένος Ηγουμενίτσας, Μαρίνα Ιτέας, Υπόγεια αποθήκη Ν. Καβάλας, E-auction ΙΧ με 7 ακίνητα, καθώς και πρώην εργοστασιακός χώρος έργου ζεύξης Ρίου- Αντιρρίου.
Τέλος, βρίσκεται σε εξέλιξη η προπαρασκευή και ωρίμανση των παρακάτω:
*του 30% των μετοχών του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών ΑΕ,
*της μακροχρόνιας (35 έτη) παραχώρησης του δικαιώματος χρηματοδότησης, λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης του αυτοκινητοδρόμου «Εγνατία Οδός» και των επί του αυτοκινητοδρόμου τριών Κάθετων Αξόνων,
*περιφερειακών λιμένων και μαρίνων (Ο.Λ. Ηρακλείου, μαρίνα Αρετσούς Θεσσαλονίκης),
*λοιπών ακινήτων που εμπεριέχονται στο χαρτοφυλάκιο του ΤΑΙΠΕΔ, όπως είναι το ακίνητο στην Κύθνο, το ακίνητο «Πρώην Αμερικανικής Βάσης Γουρνών», το Ολυμπιακό Ιππικό Κέντρο Μαρκόπουλου και άλλα ακίνητα.
Δαπάνες
Στα 67,184 δισ. ευρώ εκτιμάται οτι διαμορωθούν οι συνολικές δαπάνες του κρατικού προυπολογισμού το 2021 και θα είναι μειωμένες κατά 2,148 δισ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη εκτίμηση για το 2020. Οι πρωτογενείς δαπάνες του Κρατικού Προϋπολογισμού προβλέπεται ότι θα διαμορφωθούν στα 61,484 δισ. ευρώ, μειωμένες κατά 1,998 δισ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη εκτίμηση για το 2020.
Αναλυτικότερα οι δαπάνες του κρατικού προυπολογισμού ανά βασική κατηγορία αναμένεται να διαμορωθούν ώς εξής:
Οι δαπάνες παροχών σε εργαζόμενους προβλέπεται ότι θα ανέλθουν στα 13,531 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 120 εκατ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη εκτίμηση για το 2020. Η μεταβολή αυτή οφείλεται τόσο στην αύξηση των τακτικών αποδοχών και των εργοδοτικών εισφορών, όσο και στη μείωση των πρόσθετων αποδοχών.
Ειδικότερα, οι τακτικές αποδοχές καθώς και οι εργοδοτικές εισφορές αναμένονται το 2021 αυξημένες κατά 185 εκατ. ευρώ και 34 εκατ. ευρώ αντίστοιχα σε σχέση με το 2020, κυρίως λόγω:
– των νέων προσλήψεων μονίμων εκπαιδευτικών στο υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και προσλήψεων στο Εθνικό Σύστημα Υγείας,
– της αύξησης του αριθμού των εισακτέων στις παραγωγικές σχολές του υπουργείου Εθνικής ‘Αμυνας και πρόσληψης Μόνιμων Επαγγελματιών Οπλιτών (ΕΠΟΠ) και Οπλιτών Βραχείας Ανακατάταξης (ΟΒΑ),
– των νέων προσλήψεων στο Πυροσβεστικό Σώμα, στην Πολιτική Προστασία και στην Αστυνομία, καθώς και
– του νέου μισθολογίου της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ).
Κατά το 2021 οι πρόσθετες αποδοχές αναμένονται μειωμένες κατά 98 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2020, ως συνέπεια του γεγονότος ότι στα μεγέθη του 2020 συμπεριλαμβάνεται η καταβολή έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης την περίοδο του Πάσχα στους εργαζόμενους των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, του ΕΚΑΒ και της Πολιτικής Προστασίας στο πλαίσιο των παρεμβάσεων που εφαρμόστηκαν για την αντι-μετώπιση της πανδημίας Covid-19.
Οι δαπάνες της κατηγορίας αυτής προβλέπεται ότι θα ανέλθουν στα 199 εκατ. ευρώ, μειωμένες κατά 43 εκατ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη εκτίμηση του 2020.
Οι δαπάνες για τις μεταβιβάσεις σε φορείς εντός και εκτός Γενικής Κυβέρνησης προβλέπεται ότι θα διαμορφωθούν στα 30,804 δισ. ευρώ, μειωμένες κατά 5,755 δισ. ευρώ έναντι της εκτίμησης για το 2020, λόγω της ανάγκης εφαρμογής λιγότερων μέτρων ανάσχεσης της πανδημίας, κάνοντας τη βασική θεώρηση ότι οι αρνητικές επιπτώσεις θα έχουν μετριαστεί.
Τα μέτρα κατά του Covid-19, τα οποία θα έχουν τη σημαντικότερη επίπτωση το 2021 στις μεταβιβάσεις είναι τα εξής:
– η αποζημίωση ειδικού σκοπού ύψους 534 ευρώ σε μηνιαία βάση των εργαζομένων, των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τίθενται σε προσωρινή αναστολή,
– η κάλυψη από τον κρατικό προϋπολογισμό των ασφαλιστικών εισφορών επί του ονομαστικού μισθού των εργαζομένων, των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τίθενται σε προσωρινή αναστολή,
– το κόστος επιδότησης πρώτης κατοικίας για δανειολήπτες που επλήγησαν από τον κορωνοϊό (πρόγραμμα «ΓΕΦΥΡΑ»),
– η κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών από τον κρατικό προϋπολογισμό και η επιδότηση 200 ευρώ σε περίπτωση πρόσληψης μακροχρόνια ανέργου, για περίοδο 6 μηνών, στο πλαίσιο του προγράμ-ματος για τη δημιουργία 100.000 νέων θέσεων εργασίας και
– η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα.
Η προβλεπόμενη δαπάνη για το έτος 2021 ανέρχεται σε 1,084 δισ. ευρώ, μειωμένη κατά 618 εκατ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη εκτίμηση για το 2020, κυρίως διότι η εκτίμηση του 2020 συμπεριλαμβάνει όπως προαναφέρθηκε:
– πιστώσεις που έχουν ανακατανεμηθεί από το τακτικό και το ειδικό αποθεματικό του άρθρου 59 του ν.4270/2014 συνολικού ύψους 277 εκατ. ευρώ περίπου,
– πιστώσεις που έχουν ανακατανεμηθεί για την αντιμετώπιση των προσφυγικών ροών ύψους 200 εκατ. ευρώ περίπου και
– επιπλέον δαπάνες των υπουργείων για την υγειονομική κάλυψη έναντι της πανδημίας.
Η προβλεπόμενη δαπάνη για το έτος 2021 είναι 80 εκατ. ευρώ, μειωμένη κατά 21 εκατ. ευρώ σε σχέση με την εκτίμηση για το 2020, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι το σύνολο της δαπάνης των άγονων γραμμών θα εξυπηρετείται από το 2021 μέσω του ΠΔΕ.
Η πρόβλεψη για τις δαπάνες τόκων σε ακαθάριστη δημοσιονομική βάση, ανέρχεται σε 5,700 δισ. ευρώ, μειωμένη κατά 150 εκατ. ευρώ σε σχέση με την εκτίμηση για το 2020.
Στην κατηγορία αυτή η προβλεπόμενη δαπάνη ανέρχεται σε 91 εκατ. ευρώ, 20 εκατ. ευρώ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη εκτίμηση του 2020, λόγω της καθυστέρησης εκκαθάρισης των ανεκτέλεστων προγραμμάτων από την ΕΕ.
Η πρόβλεψη για το σύνολο της κατηγορίας αυτής ανέρχεται στα 14,094 δισ. ευρώ και σε σχέση με το 2020 οι προβλεπόμενες δαπάνες είναι αυξημένες κατά 3,312 δισ. ευρώ.
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται κυρίως:
– οι δαπάνες του ΠΔΕ ύψους 6,750 δισ. ευρώ,
– το τακτικό και ειδικό αποθεματικό συνολικού ύψους 1 δισ. ευρώ,
– οι υπό κατανομή πιστώσεις για μεταβιβαστικές πληρωμές (κυρίως προς τους ΟΚΑ) ύψους 222 εκατ. ευρώ,
– οι πιστώσεις για τις προγραμματισμένες νέες προσλήψεις σε φορείς της Κεντρικής Διοίκησης ύψους 295 εκατ. ευρώ,
– οι πιστώσεις για την αντιμετώπιση της ροής προσφύγων και μεταναστών ύψους 150 εκατ. ευρώ,
– η δέσμη μέτρων του επιδοτούμενου μέρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Σταθερότητας ύψους 2,635 δισ. ευρώ και
– λοιπές δράσεις κατά της πανδημίας, πέραν των ήδη προσδιορισμένων, ύψους 3 δισ. ευρώ.
Η προβλεπόμενη δαπάνη θα ανέλθει στα 1,599 δισ. ευρώ, λόγω της αύξησης των φυσικών παραλαβών των εξοπλιστικών προγραμμάτων του υπουργείου Εθνικής ‘Αμυνας.
Προβλέπονται για το ΠΔΕ πόροι ύψους 6,750 δισ. ευρώ. Οι δαπάνες αυτές, που αντιπροσωπεύουν το 3,9% του ΑΕΠ της χώρας, κατανέμονται σε 6 δισ. ευρώ για έργα που θα συγχρηματοδοτηθούν από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε 750 εκατ. ευρώ για έργα που θα χρηματοδοτηθούν αποκλειστικά από εθνικούς πόρους.
Τέλος, στον Προϋπολογισμό Δημοσίων Επενδύσεων έτους 2021, στο εθνικό σκέλος του Φορέα «υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων», έχουν προβλεφθεί οι πιστώσεις των δαπανών που θα χρηματοδοτηθούν από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Σταθερότητας εντός του έτους. Οι πιστώσεις αυτές είναι επιπλέον του συνολικού ορίου των 6,750 δισ. ευρώ και ανέρχονται σε 2,635 δισ. ευρώ.
Χρέος
Αποκλιμάκωση κατά 9,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ εκτιμάται οτι θα παρουσιάσει το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης το 2021 και θα διαμορφωθεί στο 199,6% του ΑΕΠ σύμφωνα με τον νέο προυπολογισμό. Σε απόλυτα μεγέθη το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης το επόμενο έτος αναμένεται να ανέλθει στα 343,2 δισ. ευρώ. Το 2020 το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στα 340 δισ. ευρώ ή 208,9% ως ποσοστό του ΑΕΠ έναντι 331,072 δισ. ευρώ ή 180,5% του ΑΕΠ το 2019, αύξηση που οφείλεται στην άνοδο των κρατικών δαπανών φέτος λόγω της πανδημίας.
Το χρέος της Κεντρικής Διοίκησης εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στα 370,8 δισ. ευρώ ή 227,8% ως ποσοστό του ΑΕΠ στο τέλος του 2020, έναντι 356,015 δισ. ευρώ ή 194,1% ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2019. Το 2021 το ύψος του χρέους της Κεντρικής Διοίκησης προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί στα 376,2 δισ. ευρώ ή 218,8% ως ποσοστό του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες έναντι του 2020.
Οπως σημειώνεται στην εισηγητική έκθεση του προυπολογισμού τα υψηλά ταμειακά διαθέσιμα σε συνδυασμό με τις περιορισμένες χρηματοδοτικές ανάγκες του Ελληνικού Δημοσίου για το τρέχον έτος δημιούργησαν ευνοϊκές συνθήκες για τη συνέχιση της επιτυχημένης παρουσίας της χώρας στις κεφαλαιαγορές, η οποία είχε ως εφαλτήριο την έκδοση δεκαπενταετούς ομολόγου στις αρχές Φεβρουαρίου για πρώτη φορά μετά από το 2009. Ακολούθησαν τέσσερις ακόμα εκδόσεις ομολόγων οι οποίες είχαν μεγάλο ποσοστό υπερκάλυψης του βιβλίου προσφορών τους και διατέθηκαν κυρίως σε τελικούς επενδυτές. Η συνέχιση της εκδοτικής δραστηριότητας ομαλοποίησε το προφίλ λήξεων του δημοσίου χρέους και εμπλούτισε περαιτέρω την καμπύλη αποδόσεων αναφοράς των ελληνικών κρατικών χρεογράφων, τόσο σε όγκο όσο και σε ρευστότητα.
Εξίσου ικανοποιητική ήταν και η πορεία διαπραγμάτευσης των ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, παρά την πρόσκαιρη επιδείνωση κατά το δεύτερο τρίμηνο του έτους λόγω της κρίσης του κορωνοϊού, η οποία συνεπικουρούμενη από τη συμμετοχή των ελληνικών κρατικών χρεογράφων στο πρόγραμμα αγοράς χρεογράφων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας οδήγησε σταδιακά τις αποδόσεις τους σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Ειδικότερα, οι χρηματοδοτικές ανάγκες του Ελληνικού Δημοσίου κατά τη διάρκεια του 2020 καλύφθηκαν από κοινοπρακτικές εκδόσεις ομολόγων σταθερού επιτοκίου, δεκαπενταετούς, επταετούς και δεκαετούς διάρκειας, συνολικού ύψους 12 δισ ευρώ και αναχρηματοδότηση βραχυπρόθεσμου χρέους. Ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός του Ελληνικού Δημοσίου πραγματοποιήθηκε μέσω εκδόσεων εντόκων γραμματίων τρίμηνης, εξάμηνης και ετήσιας διάρκειας, καθώς επίσης και μέσω πράξεων διαχείρισης ταμειακής ρευστότητας υπό τη μορφή repo agreements, τις οποίες συνάπτει ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ) για την αξιοποίηση των διαθεσίμων, κυρίως, των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης.
Επιπλέον εντός του Νοεμβρίου του 2020 εκταμιεύθηκε ποσό 2 δισ ευρώ, επί συνόλου 2,728 δισ ευρώ, που θα χορηγηθεί στην Ελλάδα ως δάνειο από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του προγράμματος “SURE” με εξαιρετικά χαμηλό έως μηδενικό κόστος δανεισμού.
