Του Ιωάννη Γαϊτανάκη *
Είναι γνωστό ότι η Δημοτική Αστυνομία Ιεράπετρας πρωτοπορεί όσον αφορά στη δράση της για τα ζώα και πλέον έχει γίνει πανελλήνιο σημείο αναφοράς όσον αφορά στην τεχνογνωσία της.
Από το 2015 τηρούνται στην υπηρεσία μοναδικά στατιστικά στοιχεία και κατά καιρούς έχουμε εκπονήσει πρωτοποριακές μελέτες. Προσωπικά το 2021, στα πλαίσια των Μεταπτυχιακών μου Σπουδών, είχα εκπονήσει μια έρευνα για τον Δήμο Ιεράπετρας, προσπαθώντας να αναλύσω το φαινόμενο “Επιθέσεις και δαγκώματα σκύλων”.
Αυτή ή έρευνα μου έδωσε το έναυσμα να τολμήσω να γράψω ένα επιστημονικό εγχειρίδιο, ένα πρακτικό οδηγό αντιμετώπισης του φαινομένου, βλέποντας ότι το φαινόμενο έχει αυξητική τάση σε πανελλήνιο επίπεδο.
Σε μια πρώτη έρευνα λοιπόν που έκανα το 2022 σε όλους τους Δήμους και με τη χρησιμοποίηση κάποιων ειδικών στατιστικών μοντέλων, φαίνεται ότι ετησίως συμβαίνουν περίπου 5.000 δαγκώματα σε όλη την Ελλάδα. Αυτά από περίπου 2 εκατ. σκύλους, οι οποίοι εκτιμάται ότι ζουν στην ελληνική επικράτεια.
Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει κανένας φορέας που να συγκεντρώνει επίσημα στατιστικά στοιχεία. Δεν μπορείς να λύσεις ένα πρόβλημα αν πρώτα δεν μπορείς να το ορίσεις, να το μετρήσεις. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι αυτόνομο, αλλά έγκειται στη Γενική Εθνική Στρατηγική που το Ελληνικό Κράτος εφαρμόζει για τη διαχείριση των ζώων συντροφιάς. Όμως στην Ελλάδα ασχολούμαστε με το θέμα (με τα δαγκώματα) μόνο σε κάποιο τραγικό συμβάν, το οποίο παίρνει μεγάλη έκταση από τα ΜΜΕ. Οπότε, πέρα από τις διαπιστώσεις, τη στεναχώρια και τους αφορισμούς, το θέμα ξεχνιέται χωρίς ουδείς να κάνει τίποτα, αφήνοντας μόνο να αιωρείται μια αναίτια στοχοποίηση του εμπλεκόμενου ζώου.
Το πρόβλημα βέβαια είναι πολύ δύσκολο να μελετηθεί και οι λύσεις που προτείνονται είναι ολιστικές, δηλαδή η λύση περνάει από το τρίπτυχο Κρατική μέριμνα- Εκπαίδευση- Αστυνόμευση γενικά σε θέματα ζώων, χρειάζεται ένα Εθνικό Σχέδιο και κοινωνική συμμετοχή που να βασίζεται σε στρατηγικές πρόληψης, εκπαίδευσης, αλλά και παρεμβάσεων μέσω της νομοθεσίας.
Πρώτος υπαίτιος για την παρούσα κατάσταση θα έλεγα ότι είναι το Κράτος και έπειτα η ανθρώπινη ανευθυνότητα. Ακολουθεί η έλλειψη γνώσεων και η έλλειψη εκπαίδευσης. Η Πολιτεία είναι αυτή η οποία έχει τα μέσα να επιβάλλει τα πάντα, να επιβάλλει στους Δήμους να κάνουν τη δουλειά τους με τα αδέσποτα, να επιβάλλει στις αστυνομικές Αρχές να κάνουν ελέγχους στα δεσποζόμενα, εστιάζοντας στην ανθρώπινη ανευθυνότητα, να καθιερώσει μαθήματα στα σχολεία κ.λπ.
Λέμε χαρακτηριστικά ότι πίσω από κάθε τραγικό συμβάν κρύβεται μια ανθρώπινη ανευθυνότητα. Γιατί και για το κράτος που λέγαμε πριν, όταν ένας πολίτης καλεί τον Δήμο για την ύπαρξη ενός επιθετικού αδέσποτου και αυτό δαγκώνει 5 φορές μέχρι να γίνει η περισυλλογή του, κάποιος άνθρωπος, κάποιος αξιωματούχος, κάποιος δημόσιος υπάλληλος είναι αυτός που δεν έχει κάνει σωστά τη δουλειά του, δείχνοντας την ανάλογη υπευθυνότητα. Επιτέλους οι Δήμοι θα πρέπει να δουν σοβαρά το θέμα με τα αδέσποτα, ελάχιστοι Δήμοι ασχολούνται έστω και σε ανεκτό βαθμό, αν δεν υπήρχαν οι φιλοζωικές οργανώσεις και οι απλοί φιλόζωοι πολίτες θα ζούσαμε τις τραγελαφικές καταστάσεις μιας υποανάπτυκτης χώρας. Πόσω μάλλον όταν αποδεδειγμένα όλη αυτή η κακοποίηση των ζώων κάνει μεγάλη ζημιά σε ένα Δήμο ως τουριστικό προορισμό, ένα άλλο μεγάλο θέμα.
Για τα αδέσποτα σκυλιά που χρίζονται επιθετικά υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία από την περισυλλογή μέχρι την επανένταξη και προσοχή, δε μιλάω για ευθανασία και βίαιες απομακρύνσεις. Όλα τα σκυλιά μπορούν να βελτιωθούν αν λάβουν φροντίδα, αγάπη και εκπαίδευση από ειδικούς. Όμως και οι Δήμοι, δεν καταγράφουν, δεν κρατάνε ούτε καν βασικά στοιχεία, ενώ σπάνια απαντούν και σε τέτοιου είδους έρευνες ένα ακόμα δείγμα της απροθυμίας τους να ασχοληθούν με το θέμα. Σε έρευνα που έκανα στους Δήμους, στο 37% των Δήμων δεν καταγράφηκε κανένα δάγκωμα. Ενώ μονάχα στο 22% των Δήμων, έγιναν διαδικασίες από την αρμόδια πενταμελή επιτροπή για τον χαρακτηρισμό σκύλων ως «επιθετικών». Συνολικά περίπου 500 σκύλοι χαρακτηρίστηκαν ως «επιθετικοί» και έγινε κάποια είδους διαδικασία. Από την Κρήτη απάντησαν μονάχα 10 Δήμοι για να καταλάβετε…
Έπειτα οι καθαυτοί ιδιοκτήτες δεσποζόμενων ζώων. Ο οποιοσδήποτε μπορεί να αποκτήσει ένα σκύλο, χωρίς καμία προϋπόθεση, χωρίς να είναι αναγκασμένος να υποστεί όχι μόνο μια άλφα εκπαίδευση, αλλά χωρίς ούτε καν να έχει μια στοιχειώδη πληροφόρηση. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι τα δεσποζόμενα δαγκώνουν συχνότερα και σοβαρότερα από τα αδέσποτα. Υπάρχουν πολλοί ιδιοκτήτες που είναι direct αμελείς, αφήνοντας π.χ. με ελαφριά καρδιά τον σκύλο τους να μπαινοβγαίνει στις αυλές και να κυκλοφορεί χωρίς λουρί σε κοινόχρηστους χώρους. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που σοβαρά δαγκώματα προήλθαν από μια εκτεταμένη παθητική κακοποίηση ενός ζώου, όπως μία μόνιμη αλυσόδεση ή μια αντικανονική, παράνομη εκπαίδευση. Είναι αξίωμα ότι όλα τα σκυλιά δαγκώνουν και μάλιστα με την ίδια συχνότητα, ανεξάρτητα από το μέγεθος ή τη φυλή τους. Όμως για παράδειγμα τα Pitbull, τα οποία θεωρούνται τα πιο κακοποιημένα σκυλιά στον κόσμο, συνήθως εκπαιδεύονται από μικρά ακριβώς για να γίνουν είτε φονικά όπλα, είτε ατρόμητοι φύλακες, είτε αιμοβόροι μαχητές για παράνομες κυνομαχίες. Δηλαδή και εδώ η ανθρώπινη παρέμβαση είναι καταλυτική για να γίνει ένα σκυλί επικίνδυνο και επιθετικό.
Έπειτα έχουμε ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο που λέγεται «δαγκώματα σε παιδιά» και έχει να κάνει με την έλλειψη γονικής επίβλεψης. Τα περισσότερα δαγκώματα σε παιδιά γίνονται μέσα στο ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον, από σκύλους γνωστούς-οικείους στην οικογένεια. Για παράδειγμα, ένα παιδί 2 ετών δεν έχει το γνωστικό υπόβαθρο να καταλάβει ότι «δεν ενοχλούμε ένα σκύλο όταν τρώει», οπότε ο ρόλος του γονέα είναι καταλυτικός για την ασφάλεια του παιδιού.
Τέλος, μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχουν και οι αστυνομικές Αρχές. Όλες οι αρμόδιες Αρχές ελέγχου οφείλουν να κάνουν συστηματικούς ελέγχους για όλες τις περιπτώσεις που αναφέραμε, σε ιδιοκτήτες που αμελούν, σε ιδιοκτήτες που κακοποιούν, με “κλειδί” την επιβολή σε όλους τους ιδιοκτήτες να τοποθετήσουν ηλεκτρονική σήμανση σε όλους τους σκύλους. Εάν ένας σκύλος φέρει ηλεκτρονική σήμανση, ο ιδιοκτήτης του θα σκεφθεί δύο φορές να τον αφήσει ελεύθερο. Για τα σκυλιά που ξεφεύγουν της προσοχής ή που αφήνονται ελευθέρα, ο Νόμος 4830/2021 προβλέπει από διοικητικό πρόστιμο (300) τριακοσίων ευρώ μέχρι σύλληψη μέσω της αυτόφωρης διαδικασίας (Ν. 2017/1992). Στις εξελιγμένες ευρωπαϊκές χώρες, ο αστυνομικός που διαπιστώσει σημάδια ότι ένας σκύλος είναι επιθετικός ή ότι υπάρχει περίπτωση ανεύθυνης ιδιοκτησίας, μπορεί να προβεί στην προσωρινή κατάσχεση του σκύλου. Ο ιδιοκτήτης δεν παίρνει πίσω τον σκύλο αν δεν περάσει πρώτα από ειδική εκπαίδευση (και αυτός και το ζώο του).
Όλες οι παραπάνω πληροφορίες, όλες οι έρευνες περιέχονται στο επιστημονικό σύγγραμμα που θα κυκλοφορήσει αρχές του 2024 με τίτλο “Πρακτικός Οδηγός Διαχείρισης Επιθετικής Συμπεριφοράς Ζώων συντροφιάς”. Μέσα σε αυτό προτείνονται και τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου, καθώς και ένα ειδικό Επιχειρησιακό Σχέδιο για Δήμους αλλά και για τις αστυνομικές Αρχές. Επίσης, μέσα σε αυτό υπάρχει το πρωτοποριακό πρόγραμμα για τα ζώα που εφαρμόζει η Δημοτική Αστυνομία στα σχολεία. Όμως, για να καταλάβετε πάλι το μέγεθος του προβλήματος, το βιβλίο δυσκολεύεται να βρει κρατική χρηματοδότηση, ένα βιβλίο που θα μοιραζόταν δωρεάν σε όλους τους Δήμους, σε όλα τα Αστυνομικά Τμήματα, σε όλα τα σχολεία…
Η Δημοτική Αστυνομία Ιεράπετρας παραμένει η μοναδική υπηρεσία σε πανελλήνιο επίπεδο που κρατάει αρχείο επιθέσεων και δαγκωμάτων, με καταγραφή πλήρη στοιχείων τόσο για το ανθρώπινο θύμα όσο και για το ζώο. Επίσης, υπάρχει συγκεκριμένο πρωτόκολλο ενεργειών και ειδική πλατφόρμα στην επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου, στην οποία ο κάθε πολίτης μπορεί να δηλώσει ένα δάγκωμα ή μια επίθεση από δεσποζόμενο ή αδέσποτο σκύλο: http://www.ierapetra.gov.gr/dioikitiki-leitourgia/diafora/dimotikiastynomia/.
* Ο Ιωάννης Γαϊτανάκης είναι προϊστάμενος Διεύθυνσης Δημοτικής Αστυνομίας Ιεράπετρας, PhD (c), ΜΒΑ, MSc, ΜΑ ANIMALS LAW & ANIMALS WELFARE, πιστοποιημένος εκπαιδευτής ενηλίκων (ΕΟΠΠΕΠ) και του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης (ΕΚΔΔΑ).