Οφόβος για την έξαρση των λοιμώξεων από τον COVID-19 μάς χάλασε το καλοκαίρι. Στις πρώτες μέρες του εμβολίου, όταν ακόμα η χαρά κυριαρχούσε, πολλοί Αμερικανοί πίστευαν ότι τα εμβόλια ήταν ένα εισιτήριο για την κανονικότητα -και για λίγο καιρό τουλάχιστον, αυτό ακριβώς τους έλεγαν και οι ειδικοί στον τομέα της δημόσιας υγείας: “ναι, μπορεί να είναι ακόμα πιθανό για τους εμβολιασμένους να κολλήσουν, αλλά δεν θα χρειαστεί να ανησυχούν ιδιαίτερα μήπως το μεταδώσουν”.
Η προσωρινή οδηγία που ήρθε από το Κέντρo Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) τον Μάρτιο ανέφερε ότι αυτές οι περιπτώσεις “ενέχουν πιθανότατα μικρό κίνδυνο μετάδοσης”, με τη διευθύντρια του CDC, Rochelle Walensky να ισχυρίζεται λίγες βδομάδες αργότερα ότι “τα εμβολιασμένα άτομα δεν φέρουν τον ιό”.
Και μετά ήρθε η μετάλλαξη Δέλτα. Η υπερ-μεταδοτική μετάλλαξη εκτόξευσε στα ύψη τις νέες μολύνσεις και οδήγησε τις ΜΕΘ να γεμίσουν και πάλι από ασθενείς με COVID. Και επίσης μας ανάγκασε, σύμφωνα με τον Atlantic, να συνειδητοποιήσουμε ότι τελικά ήταν λάθος η εικόνα που είχαμε για το ποιος θα μπορούσε να μεταδώσει τον ιό και ποιος όχι.
Στις αρχές του Αυγούστου, το CDC δημοσίευσε τα ευρήματά που συνέλεξε μέσα από ένα πολύ μεγάλο δείγμα κρουσμάτων στο Προβινστάουν της Μασαχουσέτης, συμπεραίνοντας ότι το 74% των περιπτώσεων κορονοϊού είχαν εμφανιστεί σε εμβολιασμένους. Και συμπεραίνοντας κάτι ακόμα: οι εμβολιασμένοι άνθρωποι ήταν το ίδιο πιθανό να μεταδώσουν τον ιό με τους ανεμβολίαστους.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου, το CDC στην Αμερική διαπίστωσε ότι για κάθε έξι ανεμβολίαστους που βγαίνουν θετικοί στον κορονοϊό αντιστοιχεί ένας εμβολιασμένος.
Το CDC επανήλθε γρήγορα στη σύσταση ότι πρέπει και οι εμβολιασμένοι να φορούν μάσκες σε εσωτερικούς χώρους, ενώ τα ειδησεογραφικά πρακτορεία άρχισαν να δημοσιεύουν άρθρα με τίτλους όπως “Εμβολιασμένοι με λοιμώξεις μπορούν να διαδώσουν την παραλλαγή Δέλτα σύμφωνα με το CDC”. Το χειρότερο σενάριο -ότι δηλαδή το να συνεχίσουν κανονικά τη ζωή τους χωρίς προφυλάξεις οι εμβολιασμένοι θα μπορούσε να διασπείρει τόνους νέων κρουσμάτων- ξαφνικά φαινόταν απολύτως πιθανό.
Ευτυχώς όμως, έχουν περάσει τρεις μήνες από τότε και ακόμη δεν είδαμε να υλοποιείται αυτό το καταστροφικό σενάριο -οι φόβοι που προέκυψαν από τη συγκεκριμένη έρευνα ήταν σε μεγάλο βαθμό υπερβολικοί. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι και όσοι έχουν κάνει το εμβόλιο είναι 100% ακίνδυνοι. Οι νέες λοιμώξεις συνεχίζονται, η μετάδοση κι αυτή συνεχίζεται, απλώς δεν γνωρίζουμε ακόμη πόσο διαδεδομένη είναι αυτή η εξάπλωση μέσω των εμβολιασμένων.
Καταρχάς, τα εμβολιασμένα άτομα μεταδίδουν συνολικά λιγότερο τον ιό, επειδή έχουν εξ αρχής πολύ λιγότερες πιθανότητες να μολυνθούν. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, το CDC στην Αμερική διαπίστωσε ότι για κάθε έξι ανεμβολίαστους που βγαίνουν θετικοί στον κορονοϊό αντιστοιχεί ένας εμβολιασμένος.
Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι για να είμαστε αισιόδοξοι πέρα από αυτό. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και από τη στιγμή που έχουν μολυνθεί, οι εμβολιασμένοι έχουν πολύ λιγότερες πιθανότητες να μεταδώσουν τον κορονοϊό από ότι οι ανεμβολίαστοι.
Τα εμβολιασμένα άτομα μεταδίδουν συνολικά λιγότερο τον ιό, επειδή έχουν εξ αρχής πολύ λιγότερες πιθανότητες να μολυνθούν.
“Είμαστε ξανά σε αυτήν τη φάση όπου πιστεύουμε ότι ναι, μπορεί να συμβεί, αλλά φαίνεται να είναι κάτι πολύ σπάνιο”, είπε χαρακτηριστικά στον Atlantic, ο Ρος Κεντλ, καθηγητής ανοσολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Κολοράντο.
Ο καθηγητής υπέδειξε στον δημοσιογράφο του Atlantic δύο μελέτες -καμία από τις οποίες δεν έχει αξιολογηθεί ακόμη από ομοτίμους καθηγητές- προκειμένου να στηρίξει τα λεγόμενά του.
Η μία δείχνει ότι παρόλο που η μετάδοση πράγματι συνέβη μεταξύ των εμβολιασμένων στην Προβινστάουν, αυτά τα κρούσματα αντιπροσώπευαν ένα πολύ περιορισμένο ποσοστό επί του συνολικού αριθμού μολύνσεων που εμφανίστηκαν απ’ την επιδημία.
Στην άλλη μελέτη, ερευνητές στο Ηνωμένο Βασίλειο διαπίστωσαν ότι τα εμβόλια Pfizer και AstraZeneca μειώνουν σταθερά τη μετάδοση των νέων κρουσμάτων.
Μεγάλο μέρος της αρχικής ανησυχίας για την παραλλαγή Δέλτα βασίστηκε σε κάτι που ονομάζεται “ιικό φορτίο”, την ποσότητα δηλαδή του ιού που μεταφέρει ένα άτομο ενώ έχει μολυνθεί. Αλλά οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το ιικό φορτίο είναι μόνο ένας από τους πολλούς παράγοντες που σχετίζονται με τη μείωση της μετάδοσης. Με άλλα λόγια, ακόμα κι αν τα εμβολιασμένα και τα μη εμβολιασμένα άτομα έχουν το ίδιο ιικό φορτίο, μπορεί να μην σημαίνει απαραίτητα ότι είναι εξίσου πιθανό να διαδώσουν τον ιό.
Ένας λόγος για αυτό μπορεί να είναι ότι τα εμβολιασμένα άτομα φέρουν λιγότερα μολυσματικά σωματίδια ιού, όπως απέδειξε πρόσφατα μία έρευνα στην Ολλανδία. Αν και θεωρείται ευρέως ότι τα σωματίδια του ιού που μεταφέρονται από τους εμβολιασμένους και τους μη εμβολιασμένους είναι τα ίδια, οι βασικές αρχές της ανοσολογίας στην πραγματικότητα προβλέπουν κάτι διαφορετικό, είπε ο Κεντλ. Τα σωματίδια του ιού που διασπείρονται από ένα εμβολιασμένο άτομο πιστεύεται ότι είναι επικαλυμμένα με αντισώματα -μερικά από τα οποία παράγονται στη μύτη και το στόμα και θεωρούνται μέρος της “βλεννογόνου” ανοσίας. Επομένως “μπορούμε να περιμένουμε μικρότερου μεγέθους μετάδοση”, είπε.
Σε παρόμοια συμπεράσματα έχουν καταλήξει και άλλοι ερευνητές. “Τα δεδομένα είναι πολύ ξεκάθαρα και λένε ότι τα εμβολιασμένα άτομα είναι λιγότερο πιθανό να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους, από ό,τι τα μη εμβολιασμένα άτομα”, λέει στο Atlantic, ο Κρίστοφερ Μπάιρον Μπρουκ, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στην Ουρμπάνα-Σαμπέιν.
Μία πρόσφατη μελέτη του έδειξε ότι οι εμβολιασμένοι διασπείρουν λιγότερο τον ιό, ότι σταματούν να διασπείρουν τον ιό νωρίτερα από τους μη εμβολιασμένους και ότι αποβάλλουν σωματίδια που είναι πολύ λιγότερο μολυσματικά.
Μια άλλη μελέτη στην Ολλανδία διαπίστωσε μείωση κατά 63% στη μετάδοση μεταξύ των εμβολιασμένων που ζούσαν στο ίδιο σπίτι. Και αυτό είναι μια μεγάλη απόδειξη για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.
Τα σπίτια είναι ένα “σκηνικό στο οποίο ευνοείται κατά πολύ η μετάδοση από τη στιγμή που τα μέλη μιας οικογένειας βρίσκονται σε εξαιρετικά στενή επαφή για μεγάλα χρονικά διαστήματα”, είπε ο Μπρουκ.
(Ωστόσο, μια άλλη πρόσφατη μελέτη δεν βρήκε σημαντική διαφορά -στατιστικά μιλώντας- στην οικιακή μετάδοση μεταξύ εμβολιασμένων και μη εμβολιασμένων ατόμων).
Τελικά, είπε ο Μπρουκ, ”μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι ο κίνδυνος μετάδοσης για τα εμβολιασμένα άτομα είναι χαμηλότερος, αλλά δεν ξέρω πραγματικά πώς ακριβώς ορίζει κανείς το ‘χαμηλό’”.
Μέχρι στιγμής η νέα έρευνα δεν έχει επηρεάσει το CDC, το οποίο παραμένει προσεκτικό. Ένας εκπρόσωπος του οργανισμού είπε στον Atlantic ότι τα δεδομένα που κυκλοφόρησαν μετά τη μελέτη της Προβινστάουν καθιστούν σαφές ότι τα πλήρως εμβολιασμένα άτομα που έχουν κολλήσει κορονοϊό μπορούν να μεταδώσουν τον ιό σε άλλα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των εμβολιασμένων. Η επιστήμη εξακολουθεί να μην έχει καταλήξει, και αυτό φαίνεται και στα λόγια του εκπροσώπου που είπε ότι “φαίνεται ότι σύντομα μετά τη μόλυνση, τα πλήρως εμβολιασμένα άτομα που έχουν μολυνθεί μπορεί να είναι εξίσου μολυσματικά αλλά μπορεί να είναι και λιγότερο μολυσματικά σε σχέση με τους ανεμβολίαστους”.
Υπάρχουν και άλλοι ειδικοί στον τομέα της δημόσιας υγείας που είναι το ίδιο επιφυλακτικοί. “Πιστεύω ότι εξακολουθούμε να μη γνωρίζουμε τον βαθμό στον οποίο ο εμβολιασμός μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο μετάδοσης, αλλά γνωρίζουμε ότι η μετάδοση συμβαίνει”, είπε η Λίζα Μαραγκάκις, ανώτερη διευθύντρια πρόληψης λοιμώξεων στο νοσοκομείο Johns Hopkins.
“Δεν θα έλεγα ότι η μετάδοση είναι χαμηλού κινδύνου”, συνέχισε κάνοντας αναφορά σε δεδομένα που δείχνουν παρόμοια ιικά φορτία και σε εμβολιασμένα και σε μη εμβολιασμένα άτομα.
Ωστόσο, όλοι οι ερευνητές με τους οποίους μίλησε ο δημοσιογράφος συμφώνησαν σε ένα πράγμα: ότι ο εμβολιασμός εξακολουθεί να είναι ο καλύτερος τρόπος προστασίας από τη μόλυνση και τη μετάδοση του ιού. Τα εμβόλια μπορεί να μην είναι τέλεια, αλλά είναι μακράν το καλύτερο όπλο που έχουμε στη μάχη κατά του COVID-19 -για την προστασία τόσο του εαυτού μας όσο και των γύρω μας.
Επιπλέον, τα εμβολιασμένα άτομα μπορούν να περιορίσουν τη διάδοση του ιού αποφεύγοντας καταστάσεις στις οποίες είναι πιο πιθανό να συμβεί αυτό. Όταν πρόκειται για νέες λοιμώξεις, “ένα πράγμα που δεν έχει συζητηθεί αρκετά είναι η συμπεριφορά”, είπε η Σίρα Μαντάντ, επιδημιολόγος στο New York City Health and Hospitals.
Προφυλάξεις όπως είναι η μάσκα και ο αερισμός εξακολουθούν να είναι σημαντικές.
Για παράδειγμα στην Προβινστάουν -όπου έγιναν και πάρτι σε ασφυκτικά γεμάτους εσωτερικούς χώρους κατά την άνοδο της Δέλτα- το “κλίμα” δεν ήταν και πολύ ευνοϊκό για την αποφυγή μολύνσεων.
Προφυλάξεις όπως είναι η μάσκα και ο αερισμός εξακολουθούν να είναι σημαντικές. Για αυτούς τους λόγους, η Μαραγκάκις θα “παρακολουθεί τα δεδομένα που προκύπτουν με ιδιαίτερο προβληματισμό” όσο πλησιάζουν οι γιορτές: αν οι άνθρωποι αρχίσουν να συγκεντρώνονται περισσότερο σε εσωτερικούς χώρους, τότε αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερες νέες λοιμώξεις.
Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας είναι το πόσος καιρός έχει περάσει από τότε που κάναμε το εμβόλιο. Όπως έδειξε εφημερίδα του Ηνωμένου Βασιλείου, η προστασία κατά της μετάδοσης άρχισε να μειώνεται μετά από περίπου τρεις μήνες, αν και τα περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι η συνολική προστασία εξακολουθεί να είναι αρκετά ισχυρή.
Για άτομα κάτω των 60 ετών, μια νέα λοίμωξη μπορεί να σημαίνει απλά να μη νιώθουν και πολύ καλά για μια εβδομάδα, αλλά μέχρι εκεί. Δεν οδηγεί συχνά σε νοσηλεία. Αυτή η ηλικιακή ομάδα δεν είναι τόσο πιθανό να μεταδώσει τον ιό -ειδικά σε άλλα εμβολιασμένα άτομα- λόγω της ισχυρότερης ανοσίας τους, είπε ο Κεντλ στον Atlantic.
Αλλά το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί για τα εμβολιασμένα άτομα άνω των 65 ετών, τα οποία έχουν ασθενέστερο ανοσοποιητικό σύστημα, και το οποίο τους καθιστά πιο ευάλωτους σε σοβαρές ασθένειες και στη μετάδοση -εξ ου και η ανάγκη για τρίτη δόση.
Σύμφωνα με τη Μαραγκάκις, το μεγάλο ερώτημα τώρα είναι πόσο συχνά θα χρειαζόμαστε αυτά τα ενισχυτικά εμβόλια κατά τους επόμενους μήνες και χρόνια.
Μπορεί να μην καταφέρουμε ποτέ καταλήξουμε σε ένα αποδεκτό από όλους συμπέρασμα σχετικά με το πόσο μεταδοτικές είναι οι λοιμώξεις και αυτό είναι εντάξει. Η αβεβαιότητα είναι μέρος της ζωής από εδώ και πέρα με τον κορονοϊό, ακόμη και περίπου 20 μήνες μετά την εμφάνισή του. Εφόσον δεν είμαστε σίγουροι ακόμα, το να είμαστε προσεκτικοί είναι ο καλύτερος τρόπος για να κρατήσουμε τους ανθρώπους γύρω μας ασφαλείς. Αυτό σημαίνει ότι “όποιος έχει μολυνθεί πρέπει να απομονωθεί”, λέει η Μαραγκάκις.
“Θα ήμουν πολύ διστακτική να τους πω ότι δεν κινδυνεύουν να το μεταδώσουν στους γύρω τους”. Δυστυχώς, αν και το εμβόλιο μάς επιτρέπει να κάνουμε με ασφάλεια πολλές δραστηριότητες, δεν μας δίνει και λευκή επιταγή για να συμπεριφερόμαστε σαν να ζούμε ακόμη στο 2019.
Σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο σενάριο, ο κορονοϊός θα είναι κάποτε ένας ιός σαν τη γρίπη. “Στο τέλος όλοι θα μολυνθούν από αυτόν τον ιό κάποια στιγμή, ανεξάρτητα από το αν έχουν εμβολιαστεί ή όχι, όσο ο ιός γίνεται ενδημικός”, λέει ο Μπρουκ. Αν η τεράστια πλειοψηφία των ανθρώπων κάνει το εμβόλιο -και εφόσον η ανοσία συνεχίσει να υπάρχει- τότε το να μεταδίδει τον ιό ο ένας εμβολιασμένος στον άλλον, δεν θα προκαλεί κανέναν λόγο για να ανησυχία.