Του Άρη Χατζηστεφάνου
«Πρωταρχικός στόχος αυτή τη στιγμή είναι να φύγει ο Τραμπ», μου εξηγούσε προ ημερών η Ναόμι Κλάιν, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του νέου της βιβλίου στα ελληνικά με τίτλο «Στη Φωτιά».
Ο λόγος της στο συγκεκριμένο ζήτημα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς ήταν μια από τις ελάχιστες προοδευτικές προσωπικότητες διεθνούς φήμης που δεν έπεφτε στην παγίδα του «μικρότερου κακού». Όταν μεγάλο κομμάτι της αμερικανικής αριστεράς αντιμετώπιζε τον Ομπάμα σαν τον επερχόμενο… Mεσσία, η ίδια προέβλεπε ότι και ο πρώτος μαύρος πρόεδρος θα ήταν «μία από τα ίδια».
Σήμερα, εκατομμύρια ψηφοφόροι στις ΗΠΑ, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια βλέπουν τη χώρα τους να μετατρέπεται σε ένα ημι-απολυταρχικό καθεστώς από τον Τραμπ, θα συμφωνήσουν μαζί της. Οι αλλαγές από την πιθανή (αλλά όχι και βέβαιη) απομάκρυνση του Ντόναλντ Τραμπ θα είναι σαρωτικές στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Τι θα συμβεί όμως στον υπόλοιπο πλανήτη;
Σε γενικές γραμμές η εξωτερική πολιτική του Τραμπ αποτέλεσε επιτάχυνση ή επιβράδυνση στρατηγικών που είχαν θέσει σε εφαρμογή προηγούμενοι πρόεδροι. Στη Λατινική Αμερική, παραδείγματος χάριν, κλιμάκωσε τις κυρώσεις και τις προσπάθειες ανατροπής δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων όπως της Βενεζουέλας και της Βολιβίας, τις οποίες είχε ξεκινήσει ο Μπαράκ Ομπάμα, ενώ στη Συρία και το Αφγανιστάν απλώς μείωσε (ή τουλάχιστον υποσχέθηκε να μειώσει) τις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις σε δύο πολεμικά μέτωπα που άνοιξαν προκάτοχοί του.
Απέναντι στην Κίνα συνέχισε τη σταθερή αύξηση της οικονομικής και διπλωματικής πίεσης αλλά και την αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, που είχε θέσει σε εφαρμογή ο προηγούμενος ένοικος του Λευκού Οίκου.
Παρόμοια ήταν και η στάση απέναντι στη Ρωσία, με τη σταθερή προσπάθεια οικονομικής και στρατιωτικής απομόνωσης της χώρας – παρά τις περί του αντιθέτου προπαγανδιστικές καταγγελίες των Δημοκρατικών ότι αφήνει τη Μόσχα στο απυρόβλητο.
Τέλος, απέναντι στο Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία ο Τραμπ επέδειξε προκλητική ανοχή για τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που πραγματοποιούν και οι δύο χώρες (τη συνέχιση παράνομων εποικισμών και επιθετικών κινήσεων σε γειτονικά κράτη από το Ισραήλ και τον πόλεμο στην Υεμένη και τη φρικτή δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι από τη Σαουδική Αραβία). Παρ’ όλα αυτά, για άλλη μια φορά ο Τραμπ δεν αμφισβήτησε την κεντρική κατεύθυνση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, όπως ασκείται στην περιοχή από τη δεκαετία του ’70 ή και παλαιότερα. Ακόμη λοιπόν και αν ο Μπάιντεν καταλάβει τον προεδρικό θώκο, στα συγκεκριμένα θερμά μέτωπα θα κινηθεί στις ίδιες γραμμές, προωθώντας απλώς διακοσμητικές αλλαγές στην ταχύτητα εφαρμογής και το στυλ της εξωτερικής πολιτικής.
Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι ο υποψήφιος των Δημοκρατικών περιστοιχίζεται ήδη από γεράκια της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και των μυστικών υπηρεσιών, τα οποία αναμένεται να καταλάβουν τις σημαντικότερες θέσεις στο Πεντάγωνο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τη CIA σε περίπτωση αλλαγής διακυβέρνησης. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ο επικεφαλής σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής Άντονι Μπλίνκεν, o οποίος είχε στηρίξει την εισβολή και κατάληψη του Ιράκ, έπαιξε κομβικό ρόλο στην παρακρατικού τύπου εκτέλεση του Οσάμα Μπιν Λάντεν και προωθεί την άνευ όρων στρατιωτική στήριξη του Ισραήλ. Για την πολιτική ηγεσία του Πενταγώνου προθερμαίνεται η Μισέλ Φλορνόι, η οποία λέγεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απόφαση εισβολής στη Λιβύη και διατηρεί ανοιχτή γραμμή με τις μεγαλύτερες βιομηχανίες όπλων. Σε θέση κλειδί του κυβερνητικού μηχανισμού αναμένεται να τοποθετηθεί και η Έιβριλ Χέινς, η οποία από τη θέση της υποδιευθύντριας της CIA διηύθυνε τις στοχευμένες δολοφονίες με drones του προέδρου Ομπάμα, επέβλεπε τις παράνομες παρακολουθήσεις που πραγματοποιούσε η υπηρεσία και συντόνιζε τον ανηλεή πόλεμο απέναντι στους whistleblowers.
Αλλαγή πλεύσης στο Ιράν
Η μοναδική ίσως χώρα (μετά την Κούβα) η οποία βίωσε μια πραγματική αλλαγή πλεύσης από την πλευρά της Ουάσιγκτον ήταν το Ιράν. Ο Τραμπ όχι μόνο τίναξε στον αέρα την (ούτως ή άλλως προνομιακή για τις ΗΠΑ) συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, αλλά διέταξε και την εκτέλεση του λαοφιλή στρατηγού Κασέμ Σολεϊμάνι. Το γεγονός ότι οι δύο χώρες δεν ενεπλάκησαν σε απευθείας στρατιωτικές εχθροπραξίες οφείλεται κυρίως στην αυτοσυγκράτηση του Ιράν απέναντι στις συνεχείς προκλήσεις της Ουάσιγκτον – χωρίς βέβαια να μπορούμε να υποτιμήσουμε και την αδυναμία που έχουν φέρει στη χώρα οι τρομακτικές αμερικανικές κυρώσεις.
Ο Μπάιντεν έχει υποσχεθεί να επαναφέρει τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα. Όπως εξηγούσε όμως σε πρόσφατη ανάλυσή του και το περιοδικό Foreign Affairs, ο επόμενος πρόεδρος ίσως βρεθεί αντιμέτωπος με μια ποιοτικά διαφορετική κατάσταση. Η δολοφονία του Σολεϊμάνι δημιούργησε ένα ενιαίο μέτωπο στους διαδρόμους εξουσίας της Τεχεράνης πνίγοντας τις φωνές που προωθούσαν προσέγγιση με τις ΗΠΑ. Επίσης, θέλοντας και μη, η χώρα στράφηκε προς την Κίνα σε μια προσπάθεια να ανταπεξέλθει στις επιπτώσεις των αμερικανικών κυρώσεων, γεγονός που μεταφράζεται και σε περαιτέρω εγκατάλειψη του δολαρίου ως μέσου διεθνών συναλλαγών για το ιρανικό πετρέλαιο. Η επιστροφή λοιπόν στο status quo ante ίσως να μην είναι τόσο εύκολη υπόθεση, όσο τη φαντάζεται το επιτελείο του Μπάιντεν.
Εξίσου δύσκολη ίσως αποδειχθεί και η επιστροφή των ΗΠΑ σε διεθνείς οργανισμούς και σε προγράμματα οικονομικής αρωγής, τα οποία ο Τραμπ απέφευγε όπως ο διάολος το λιβάνι. Ενώ, παραδείγματος χάριν, η επιστροφή των ΗΠΑ στην UNESCO μπορεί να αποτελέσει μια ανέξοδη κίνηση εντυπωσιασμού για τον Μπάιντεν, δύσκολα μπορούμε να τον φανταστούμε να επαναφέρει τη χρηματοδότηση στην υπηρεσία του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες (UNRWA) από την οποία εξαρτώνται οι ζωές εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών σε αρκετές χώρες της Μέσης Ανατολής.
Πανηγυρικές αλλά χωρίς ουσία αναμένονται να είναι οι δηλώσεις του Μπάιντεν και για την επανασύσφιξη των σχέσεων με το ΝΑΤΟ, το οποίο ο Τραμπ αμφισβήτησε στα λόγια, αλλά φυσικά συνέχισε να το χρησιμοποιεί στο έπακρο σαν μηχανισμό επιβολής της αμερικανικής κυριαρχίας σε αρκετές περιοχές του πλανήτη.
Έχουν λοιπόν η ανθρωπότητα και ο πλανήτης να περιμένουν κάτι από τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ; Για την ανθρωπότητα δεν μπορούμε να σας πούμε με βεβαιότητα, ο πλανήτης Γη όμως θα χάσει πολλά εάν ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις εκλογές. Η πολιτική του σημερινού προέδρου απέναντι στα κολοσσιαία περιβαλλοντικά προβλήματα θυμίζει τη στάση ενός ανθρώπου που περιμένει να πεθάνει σε λίγα χρόνια και αδιαφορεί για τους γύρω του – το οποίο παρεμπιπτόντως περιγράφει επαρκώς την κατάσταση του Τραμπ. Παρά το γεγονός ότι και ο Μπάιντεν χρηματοδοτείται από εταιρείες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υπερθέρμανση του πλανήτη, έχει δείξει ότι αν μη τι άλλο δεν θα ενισχύσει τις ενέργειες που συμβάλλουν στην καταστροφή.
Σε αυτό το σημείο λοιπόν οι πολίτες του κόσμου μπορούν να συμφωνήσουν με τη Ναόμι Κλάιν ότι η απομάκρυνση του Τραμπ αποτελεί προτεραιότητα. Η αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο όμως έχει δύο ακόμη προϋποθέσεις: Να συμφωνήσουν οι Αμερικανοί πολίτες να τον διώξουν και να δεχθεί ο ίδιος να φύγει.