Του Σίμου Ανδρονίδη *
«Πολύ μακριά αποδώ σε άλλα μέρη Κοπάδια τάρανδοι στην ησυχία Σε κάμπους σπαρμένους με χρυσά βρύα Μίλια και μίλια τρέχουν σαν αγέρι» (Γ.Χ. Όντεν, ‘Η πτώση της Ρώμης’).
Τον Ιανουάριο του 2021, συμπληρώθηκαν οκτώ χρόνια από την φόνευση του Πακιστανικής καταγωγής εργαζομένου, Σαχζάτ Λουκμάν, στην Αθήνα και πιο συγκεκριμένα, στην περιοχή των Πετραλώνων. Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος, σχετικά με το ποιος μπορεί να είναι ο σκοπός ένα άρθρου γραμμένου οκτώ χρόνια μετά την πολιτική-ρατσιστικής χροιάς, φόνευση του Λουκμάν; Σπεύδουμε να απαντήσουμε.
Ο βασικός λόγος συγγραφής του κειμένου δεν είναι άλλος από την μνήμη και περαιτέρω από την διατήρηση στην ιστορική μνήμη ενός βίαιου συμβάντος που αποτέλεσε κρίκο στην εν ευρεία εννοία δράση της νεο-ναζιστικής Χρυσής Αυγής[1] εν καιρώ κρίσης.
Και ένας δεύτερος λόγος έχει να κάνει με την εκ νέου πρόθεση ανάλυσης του βίαιου ‘πράττειν’ της οργάνωσης, έτσι όπως αρθρώθηκε στην περίπτωση Λουκμάν, με ένα ιδιαίτερο σημείο εδώ να είναι το ό,τι, μέσω της άσκησης βίας, αναδεικνύεται και το αποτύπωμα της δράσης και του πολιτικοϊδεολογικού λόγου της οργάνωσης, η οποία οργάνωσε εκ νέου και συστηματοποίησε κεντρικά αφηγήσεις, όχι απλά περί ‘ευθύνης,’ αλλά και ιστορικής, πολιτικής ‘ενοχής,’ επαναπροσδιορίζοντας την ίδια την σχέση μεταξύ συμβολικής και εν-σώματης βίας, ρευστοποιώντας με τέτοιον τρόπο τα όρια, ώστε η εν-σώματη βία να νοείται ως συμβολική και το αντίστροφο.
Εκεί όπου διαμορφώθηκαν οι προϋποθέσεις, με την ενεργό συνδρομή του επιθετικού λόγου της Χρυσής Αυγής, και για την συγκρότηση ενός υποστρώματος κοινωνικής ανοχής της νεο-ναζιστικής βίας, με την ίδια να εισχωρεί στο πεδίο εκείνου που ‘επιτέλους γίνεται.’ Σήμανση που επικοινωνεί επίσης με το ‘να ένας που αντιδρά στον αποικισμό της χώρας μας.’ Στη στάση των ‘προδοτών πολιτικών.’
Ενταγμένη στον αστικό χώρο, η φόνευση του Σαχζάτ Λουκμάν που κατευθυνόταν προς τον χώρο της εργασίας του, συνέβη λίγους μήνες πριν από την αντίστοιχη, με κοινό υπόβαθρο αλλά διαφορετικές σημάνσεις, φόνευση του Παύλου Φύσσα στο Κερατσίνι (Σεπτέμβριος του 2013), κάτι που μας ωθεί στο να τονίσουμε πως και οι δύο πράξεις δύνανται να ιδωθούν ως σημείο τομής το οποίο και ενεργοποίησε αντανακλαστικά άμεσης αντιμετώπισης της Χρυσής Αυγής και σε πολιτικό επίπεδο, πέραν αυτού καθαυτού του ποινικού σκέλους.
Διότι, την χρονική περίοδο 2009-2013, το υπόστρωμα της Χρυσαυγίτικης βίας υπήρξε ανοιχτό και πορώδες, τροφοδοτούμενο από το φαντασιακό της ‘καθαρότητας’ που επιζητούσε μία ‘καθαρή Ελλάδα’ σε διάφορα πεδία ή αλλιώς, επίπεδα, ασκούμενη επί του χώρου και εμβαπτισμένη στα νάματα μίας φορτισμένης εχθροπάθειας που προσέδιδε στην βία, πολιτική ρατσιστική και πολιτική, τα επι-γενόμενα χαρακτηριστικά μίας αυτοεκπληρούμενης προφητείας (‘δεν φταίμε εμείς, αυτοί φταίνε’), συνδεόμενης με την προώθηση μίας εκστρατείας καταγγελίας όλων όσοι δεν ανήκουν σε ό,τι το κόμμα ορίζει ως εθνικό ‘ανήκειν.’
Όπως τονίζουν στην εμβριθή μελέτη τους οι Μιχάλης Πέτρου, Γιώργος Κανδύλης και Κώστας Βακαλόπουλος, «κεντρικό στοιχείο της πολιτικής δράσης στελεχών της ΧΑ-αξιοποιώντας μηχανισμούς έμμεσου κοινωνικού ελέγχου-αποτελούν οι πρακτικές εξοικείωσης των κοινωνικών υποκειμένων με αυταρχικές και βίαιες συμπεριφορές, οι οποίες επιχειρείται να εμφανιστούν ως κοινωνικά αναγκαίες και νόμιμες».[2]
Ο Λουκμάν (σε αυτό το σημείο, ας θυμηθούμε τις βίαιες επιθέσεις που έλαβαν τον χαρακτηρισμό του πογκρόμ τον Μάιο του 2011), ‘ενσάρκωνε’ το αρχέτυπο του ‘άλλου,’ ήτοι της ετερότητας κοινωνικά, αξιακά, πολιτισμικά και φυλετικά,[3] εγγράφοντας τον τύπο της βίας που νοηματοδοτεί δραστικά τον αξιακό πυρήνα της οργάνωσης: Τα ‘καθαρά χέρια’ ασκούν βία, τα καθαρά χέρια, κατά προτίμηση ελληνικά, φονεύουν τον ‘άλλο’ που δεν είναι παρά ένας ανώνυμος Πακιστανός.’
Σε αυτό το πλαίσιο, η νεο-ναζιστική βία καθημερινοποιήθηκε, εντασσόμενη σε μία τελετουργία κοινωνικού ‘πολέμου’ εντός του οποίου δεν χωρούν δισταγμοί, δειλίες και αναβλητικότητα, χαρακτηριστικά που δεν πρέπει να έχει ένας υποστηρικτής και ένα μέλος της οργάνωσης και των Ταγμάτων Εφόδου της. Το κινητοποιητικό αφήγημα της αρρενωπής μύησης, της σκοπούμενης δράσης ήταν αυτό που ώθησε στην επίθεση και στη βίαιη φόνευση που έφερε τα ίχνη του αυτονόητου: Προϋπόθεση για την ανάπτυξη της χώρας, η ανά-κτηση της. Οκτώ χρόνια μετά από αυτή την πράξη, η Χρυσή Αυγή δεν είναι μία ιστορία περασμένη που δεν μας αφορά, όπως και ο εκπεφρασμένος αντι-κοινοβουλευτισμός και η αντι-δημοκρατική της ρητορική που ερείδονται σε ένα εξτρεμισμό διαρκείας με αντισημιτικό πρόσημο.
Ο πολιτικοϊδεολογικός αυτο-προσδιορισμός των μελών της[4] συντελούνταν πάνω στο έδαφος της αδικίας που όντας μεγεθυνόμενη, έπρεπε να αρθεί. Έτσι, ο Πακιστανός Σαχζάτ Λουκμάν, που δέχθηκε μία βία θανατηφόρα, αναπαρίστατο ως αναγκαία απώλεια στον δρόμο για την εθνική, την Χρυσαυγίτικη αναγέννηση. Η εν-σώματη βία αισθητικοποιείται, αλλά δεν μετατρέπεται σε θέαμα. Η Χρυσή Αυγή που διέθετε και κοινοβουλευτική εκπροσώπηση για μία επταετία (2012-2019) δεν πέρασε δια πυρός και σιδήρου, όσο εκπροσώπησε υπαρκτές κοινωνικές-πολιτικές τάσεις που ζητούσαν εξήγηση για την αλλοίωση αυτών που προέβαλλαν ως ιδεώδη.
Και ο Σαχζάτ Λουκμάν βρέθηκε στον διαλεκτικό αντίποδα αυτών των ιδεωδών, φονευμένος στη σκιά,[5] κάτι που καθιστά επιτακτικό το ζήτημα της μνημόνευσης του. Όχι για την πραγματοποίηση ενός συναισθηματικής χροιάς πολιτικού μνημόσυνου, αλλά για την ανάλυση μέρους της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας με επίκεντρο το κόμμα-πίστη. Το κόμμα που δεν υπήρξε απλά υποδοχέας της οργής, αλλά την μετέπλαθε σε κάτι γειωμένα υπερβατικό. Στους λόγους που αναφέραμε στην αρχή του κειμένου, σχετικά με την υπενθύμιση της φόνευσης του Σαχζάτ Λουκμάν, προστίθεται, αξιακά και πολιτικά, και η Δημοκρατία. Ως μορφή πολιτειακής οργάνωσης αλλά και ως ιδέα και αντίληψη που διαπερνά τον κοινωνικό βίο.
Η Δημοκρατία που δεν έφθασε στο σημείο μίας μαζικής αμφισβήτησης της με άξονα την Χρυσή Αυγή, αλλά, κάτι που δεν είναι λιγότερο σημαντικό, απαξιώθηκε, λοιδορήθηκε και καταγγέλθηκε από την ίδια ως ‘πλαστή’ και κίβδηλη, ως εστία των ‘απατεώνων.’ Υπό αυτό το πρίσμα, η Χρυσή Αυγή κατέστη ζήτημα Δημοκρατίας και δημοκρατικής απόκρισης.
"google ad"
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το προφίλ ενός μέλους της οργάνωσης, ανάλογα και με την θέση που κατέχει στην ιεραρχική δομή της, σκιαγραφείται και μέσω της προσπάθειας κανονικοποίησης του λόγου και των αρχών της, ώστε από το αρχικό, καταστατικό και νεο-ναζιστικό περίβλημα να αναδυθεί το διττό ιδεολογικό υπόδειγμα της κλοπής της πατρίδας για χάρη όλων, και της οργής για το σημείο στο οποίο την έφεραν οι ‘ανθελληνικές’ πολιτικές ελίτ. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να ιδωθεί το εγχείρημα που ανέλαβαν διάφορα στελέχη της και ο ίδιος ο επικεφαλής της Νίκος Μιχαλολιάκος, εγχείρημα σχετικό με την αυτο-καθορισμό της οργάνωση ως εθνικιστικό κόμμα και όχι ως νεο-ναζιστικό ή νεο-φασιστικό. Κάτι που έγινε βέβαια σταδιακά και όσο η Χρυσή Αυγή αύξανε την επιρροή της και συγκέντρωνε το ενδιαφέρον.
[2] Βλέπε σχετικά, Βακαλόπουλος Κώστας, Κανδύλης Γιώργος & Πέτρου Μιχάλης, ‘Μυθοποιητική αφήγηση και κουλτούρα βίας. Ερμηνεύοντας την υποστήριξη της Χρυσής Αυγής στην ελληνική περιφέρεια,’ στο: Γεωργαράκης Ν.Γ-Δεμερτζής Ν., (επιμ.), ‘Το Πολιτικό πορτραίτο της Ελλάδας. Κρίση και η αποδόμηση του πολιτικού,’ Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών/ Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2015, σελ. 256. Σημαντική είναι επίσης και η εκτίμηση τους, που αναδεικνύει το βάρος της έκφρασης πολιτικής-εκλογικής υποστήριξης προς την Χρυσή Αυγή που δεν ενέσκηψε εν κενώ, ως ένα απλό ή νέο κομματικό-πολιτικό προϊόν της κρίσης, αλλά, αντιθέτως, έχει μία ιστορία παλαιά όσο και οι διάσπαρτες ρατσιστικές, εθνικιστικές και αταβιστικές αφηγήσεις που απέκτησαν δυναμική την περίοδο της κρίσης. «Η ψήφος προς τη ΧΑ ήταν από την πρώτη στιγμή της εισόδου της στην κεντρική πολιτική σκηνή μία «πολιτική ψήφος» και όχι ψήφος αόριστης διαμαρτυρίας».
[3] Ο Σαχζάτ Λουκμάν έτσι, κατέστη ο ιδανικός ‘άλλος’ για τους υποστηρικτές της οργάνωσης που ενεπλάκησαν στην φόνευση του. Με έναν ιδιαίτερο τρόπο, οι φονεύσεις Λουκμάν και Φύσσα το 2013, σήμαναν την κορύφωση (σημείο καμπής) της βίαιης δράσης της Χρυσής Αυγής, όπως εκφράσθηκε στο πεδίο του δρόμου.
[4] Για την εκλογική επίδοση της οργάνωσης, με σημείο αναφοράς τις εκλογικές αναμετρήσεις που διεξήχθησαν την περίοδο της έντονης κοινωνικοοικονομικής και πολιτικής κρίσης, τις μετακινήσεις ψηφοφόρων και τις γεωγραφικές περιοχές όπου αντλεί δύναμη, βλέπε σχετικά, Γεωργιάδου Βασιλική, ‘Αντλώντας από τις δεξαμενές της Δεξιάς. Εκλογικά κάστρα και ψηφοφόροι της Χρυσής Αυγής,’ στο: Γεωργαράκης Ν.Γ-Δεμερτζής Ν., (επιμ.), ‘Το Πολιτικό πορτραίτο της Ελλάδας. Κρίση και η αποδόμηση του πολιτικού…ό.π., σελ. 206-233.
[5] Η συνδήλωση είναι έντονη: Ο μελαμψός μετανάστης δεν αξίζει, αξιακά-ηθικά (ηθικολογικά θα λέγαμε), να είναι στο φως.