Η Γιάννα Χ. διατηρούσε κομμωτήριο για δεκαπέντε χρόνια στο Γέρακα με σταθερή πελατεία. Στα χρόνια της κρίσης είδε την πελατεία της και τα κέρδη της να μειώνονται, τα έξοδά της να αυξάνονται, να συσσωρεύονται χρέη προς τις τράπεζες, να αυξάνεται υπέρμετρα η φορολόγησή της.
Έτσι άρχισε να χρωστά στην εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία και βλέποντας την οικονομική κατάσταση της να μην βελτιώνεται, αποφάσισε να βάλει «λουκέτο» στην επιχείρηση και να κλείσει τα βιβλία.
Όμως, η Γιάννα δεν έφυγε από την αγορά. Συνέχισε να ασκεί το επάγγελμά της και διατήρησε την πελατεία της. Με τη «βαλίτσα» της στο χέρι και χωρίς «ταμειακή μηχανή» ή μπλοκ αποδείξεων άρχισε να επισκέπτεται τις πελάτισσες που είχε από το κομμωτήριο στα σπίτια τους και να παρέχει τις υπηρεσίες της. Τα χρήματα που βάζει στην τσέπη της είναι πλέον «μαύρα» και αφορολόγητα ενώ έχει περιορίσει στο ελάχιστο τα έξοδά της αφού δεν πληρώνει ενοίκιο για να διατηρεί κομμωτήριο, δεν απασχολεί προσωπικό, δεν έχει λειτουργικά έξοδα, δεν πληρώνει ασφαλιστικές εισφορές και από τη στιγμή που δεν εκδίδει αποδείξεις δεν αποδίδει ΦΠΑ 24% και δεν πληρώνει ούτε ένα ευρώ φόρο εισοδήματος, ενώ παράλληλα εμφανίζεται ως άνεργη εισπράττοντας επιδόματα από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Η περίπτωση της Γιάννας είναι μια από τις χιλιάδες που συνθέτουν το νέο τοπίο που δημιουργείται στην αγορά και σε λίγα χρόνια ο χάρτης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων θα δείχνει λιγότερα μαγαζιά και γραφεία και περισσότερους περιπλανώμενους επαγγελματίες. Το φαινόμενο της αδήλωτης εργασίας και των επαγγελμάτων της «βαλίτσας», παρουσιάζει ανησυχητικά αυξητικές τάσεις, σύμφωνα με το Ινστιτούτο της ΓΣΕΒΕΕ.
Ο επιχειρηματίες κλείνουν τα βιβλία τους, κλείνουν τις επιχειρήσεις τους και μεταβαίνουν στον άτυπο τομέα της οικονομίας, γιατί δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Έτσι από τη αδήλωτη εργασία περάσαμε στην αδήλωτη επιχειρηματικότητα ενώ την ίδια ώρα αυξάνεται και το φαινόμενο της μετανάστευσης επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων σε άλλες χώρες (Βουλγαρία, Κύπρος, Ρουμανία).
Τα λεγόμενα επαγγέλματα της «βαλίτσας» κομμωτές, καθηγητές που παραδίδουν ιδιαίτερα μαθήματα, μανικιουρίστες, ηλεκτρολόγοι κλπ κατακλύζουν την αγορά διογκώνοντας την παραοικονομία και τη φοροδιαφυγή, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Ημερησία”.
«Για τις περιπτώσεις αυτές δεν προβλέπεται και προφανώς δεν υπάρχει, και ενδεχόμενα είναι δύσκολο να υπάρξει, και κανένας έλεγχος» αναφέρει ο πρόεδρος της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος Γιώργος Καββαθάς για να προσθέσει ότι μόνο στον κλάδο των κομμωτών εκτιμάται το 40% είναι αδήλωτη επιχειρηματικότητα. Δηλαδή τέσσερις στους δέκα κομμωτές εργάζονται παράνομα. Και δεν είναι μόνο οι κομμωτές που εργάζονται παράνομα και εισπράττουν «μαύρες» αμοιβές:
Φροντιστήρια κλείνουν και οι καθηγητές συνεχίζουν να παραδίδουν ιδιαίτερα μαθήματα στους μαθητές τους είτε χρησιμοποιώντας το σπίτι τους είτε στο σπίτι των παιδιών χωρίς βέβαια να κόβουν απόδειξη παροχής υπηρεσιών.
Μεσίτες μετά την καθίζηση που έχει υποστεί ο κλάδος της οικοδομής αναγκάστηκαν να κλείσουν τα γραφεία τους. Ωστόσο εξακολουθούν να εργάζονται από το σπίτι τους και πολλοί μάλιστα συνεχίζουν να βάζουν στις αγγελίες πώλησης ή ενοικίασης ακινήτων είτε σε εφημερίδες είτε σε σχετικές ιστοσελίδες το τηλέφωνό τους.
Το ένα μετά το άλλο κλείνουν τα ραντεβού τους και οι μανικιουρίστες οι οποίες φροντίζουν κατ΄οίκον τις πελάτισσές ή τους πελάτες τους εισπράττοντας συνήθως από 10 έως 30 ευρώ σε κάθε επίσκεψη.
«Ροζ» ραντεβού
Από τον κατάλογο των επαγγελμάτων της «βαλίτσας» δεν θα μπορούσε να απουσιάζει το αρχαιότερο επάγγελμα. Οι «επαγγελματίες» του χώρου επισκέπτονται τους πελάτες τους και παρέχουν τις υπηρεσίες τους χωρίς φυσικά να εκδίδουν απόδειξη.
Σχεδόν όλοι που εργάζονται παράνομα δεν φοβούνται τον έλεγχο των αρχών αφού διατηρούν πολύ καλές σχέσεις με τους πελάτες τους και γνωρίζουν ότι έλεγχοι δεν γίνονται σε κατοικίες παρά μόνο στην έδρα των επιχειρήσεων. Με την παραοικονομία στην Ελλάδα να αγγίζει το 35-40% του ΑΕΠ το φαινόμενο της αδήλωτης επιχειρηματικής δράσης παρουσιάζει ανησυχητική αύξηση λόγω του υψηλού κόστους εισφορών στα ταμεία ασφάλισης και στην εφορία.
Κλείνουν βιβλία και «μπλοκάκια»
Στις εφορίες, έχουν αρχίσει ήδη να σχηματίζονται ουρές από μικροεπιχειρηματίες, ελεύθερους επαγγελματίες αλλά και μισθωτούς που αμείβονται με «μπλοκάκι» οι οποίοι έχουν αποφασίσει να κλείσουν τα βιβλία τους για να γλιτώσουν από τις επιβαρύνσεις που φέρνει ο νόμος Κατρούγκαλου που αλλάζει τον τρόπο υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών.
Και ενώ μέχρι σήμερα, δεν έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο για τον τρόπο βεβαίωσης και παρακράτησης των εισφορών από ελεύθερους επαγγελματίες και εργαζόμενους με «μπλοκάκι» οι φορολογούμενοι αυτοί, αναζητούν διόδους «διαφυγής».
Υπό το νέο ασφυκτικό περιβάλλον που δημιουργούν φόροι και ασφαλιστικές εισφορές, ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενοι και εργαζόμενοι με «μπλοκάκι» κάνουν τους υπολογισμούς τους και σχεδιάζουν τις επόμενες οικονομικές – στρατηγικές κινήσεις τους ζητώντας συμβουλές και λύσεις από λογιστές – φοροτεχνικούς με στόχο να περιορίσουν τις επιβαρύνσεις στα εισοδήματά τους.
Μεταξύ των λύσεων που επιλέγουν είναι η φυγή σε γειτονικές χώρες όπως τη Βουλγαρία και την Κύπρο αλλά και η «προσαρμογή» των κερδών τους μέσω της μη έκδοσης αποδείξεων. Την ίδια ώρα και ενώ τα ποσοστά αδήλωτης εργασίας, αλλά και εναλλακτικών μορφών συνεργασίας παραμένουν σε επίπεδα ρεκόρ, σύμφωνα με έκθεση της ΓΣΕΒΕΕ έχουν αυξηθεί σημαντικά οι περιπτώσεις ελεύθερων επαγγελματιών, οι οποίοι κλείνουν τα βιβλία τους (τις ατομικές επιχειρήσεις τους) και παρόλα αυτά συνεχίζουν τη δραστηριότητα τους, προκειμένου να διαβιώσουν.
Με δεδομένοι ότι ο φοροελεγκτικός μηχανισμός είναι δύσκολο σχεδόν αδύνατον να εντοπίσει τους επαγγελματίες με τη «βαλίτσα» η ΓΣΕΒΕΕ έχει ζητήσει από την κυβέρνηση να εξεταστούν και να ληφθούν μέτρα όπως η επέκταση, οι διαδικασίες και οι προϋποθέσεις του εργόσημου, ενώ κρίσιμης σημασίας χαρακτηρίζει ο κ. Καββαθάς την ενίσχυση και σωστή λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών.
Φορολογικοί έλεγχοι σε επαγγελματίες
Στους ελεύθερους επαγγελματίες και ιδίως στις κατηγορίες των επαγγελμάτων που εμφανίζουν μεγάλη παραβατικότητα στρέφει τώρα την προσοχή του ο φοροελεγκτικός μηχανισμός. Η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων έχει εκπονήσει σχέδιο για τους ελέγχους στους ελεύθερους επαγγελματίες (γιατροί, δικηγόροι, ηλεκτρολόγοι, λογιστές, μηχανικοί, υδραυλικοί κλπ) οι οποίοι θα γίνονται ανάλογα με τον βαθμό «επικινδυνότητας» του εκάστοτε κλάδου, όπως αυτός προκύπτει από την «ανάλυση κινδύνου» (risk analysis).
Σύμφωνα με το σχέδιο οι ελεγκτές θα ψάχνουν ακόμη και τα εισοδήματα και την περιουσιακή κατάσταση γονιών, παιδιών και αδελφών για να εντοπιστούν περιπτώσεις φορολογούμενων που εργάζονται παράνομα και αποκτούν περιουσιακά στοιχεία.
Οι έλεγχοι θα πραγματοποιούνται με διαφορετική μέθοδο, ανάλογα με την κατηγορία του επαγγέλματος ή ανά ομάδα των κλάδων. Γενικός κανόνας είναι ότι πρώτοι θα ελεγχθούν όσοι κατά το παρελθόν υπέπεσαν σε παραπτώματα.
Στη συνέχεια, θα εφαρμοστεί η «ανάλυση κινδύνου» (risk analysis) για φοροδιαφυγή, στην οποία τα βασικά κριτήρια είναι:
Τα εισοδήματα (ή ο τζίρος) που έχουν δηλωθεί κατά την τελευταία πενταετία
Το ύψος των δηλωθέντων εισοδημάτων (ή του τζίρου) σε σχέση με την επαγγελματική έδρα. Το σύστημα θα κτυπά «κόκκινο» στις περιπτώσεις πολύ χαμηλού τζίρου, ενώ η έδρα βρίσκεται σε περιοχή με πολύ υψηλά ενοίκια, είναι εμβαδού πολλών τετραγωνικών μέτρων κ.λπ.
Οι επαγγελματικές δαπάνες που έχουν δηλωθεί στην εφορία για να μειώσουν το εισόδημα
Τα τραπεζικά δάνεια που έχουν ληφθεί και εάν χρησιμοποιήθηκαν για επαγγελματικούς ή άλλους λόγους
Το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων του ελεύθερου επαγγελματία ή επιτηδευματία. Ειδικά σε περιπτώσεις που είναι δύσκολο να εντοπισθεί η επαγγελματική έδρα (π.χ. σε περιπτώσεις ατόμων που ασχολούνται με επισκευές), οι εφοριακοί θα ελέγχουν και την περιουσιακή κατάσταση των συγγενών τους α΄ βαθμού (γονείς, τέκνα, αδέλφια) και τις πιθανές μεταβιβάσεις που έχουν γίνει.
Οι εφοριακοί θα επισκέπτονται ως υποψήφιοι πελάτες και την επαγγελματική έδρα του ελεύθερου επαγγελματία (π.χ. το ιατρείο), προκειμένου να διαπιστώσουν τον αριθμό των υπαλλήλων που απασχολούνται, το κόστος που έχει δαπανηθεί για έπιπλα κ.ά. και να τα συσχετίσουν με το δηλωθέν εισόδημα.
