Του Γεώργιου Εμμ. Καβρού *
Όταν πρόκειται για τη μελέτη της οικονομίας, η ανάπτυξη και η απασχόληση είναι δύο βασικοί παράγοντες που πρέπει να εξετάσουν οι οικονομολόγοι. Υπάρχει μια σαφής σχέση μεταξύ των δύο, και πολλοί οικονομολόγοι έχουν πλαισιώσει τη συζήτηση προσπαθώντας να μελετήσουν τη σχέση μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και της ανεργίας. Ο οικονομολόγος ArthurOkun άρχισε για πρώτη φορά να συζητήσει τη συζήτηση στη δεκαετία του 1960 και η έρευνά του για το θέμα από τότε έγινε γνωστή ως νόμος του Okun.
Στην πιο βασική του μορφή, ο νόμος του Okun ερευνά τη στατιστική σχέση μεταξύ του ποσοστού ανεργίας μιας χώρας και του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας της. Με πιο απλά λόγια , ο νόμος του Okun “έχει ως στόχο να μας πει πόσο από το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) μιας χώρας μπορεί να χαθεί όταν το ποσοστό ανεργίας είναι πάνω από το φυσικό του ποσοστό” η λογική πίσω από το νόμο του Okun είναι απλή: η παραγωγή εξαρτάται από το μέγεθος της εργασίας που χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία, έτσι υπάρχει μια θετική σχέση μεταξύ παραγωγής και απασχόλησης. υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ παραγωγής και ανεργίας (εξαρτώμενη από το εργατικό δυναμικό). Ειδικότερα, σύμφωνα με τις τρέχουσες αποδεκτές εκδόσεις του νόμου του Okun, για να επιτευχθεί μείωση κατά 1 ποσοστιαίο μονάδα του ποσοστού ανεργίας κατά τη διάρκεια ενός έτους, το πραγματικό ΑΕΠ πρέπει να αυξηθεί κατά περίπου 2 ποσοστιαίες μονάδες ταχύτερα από το ποσοστό Για παράδειγμα, αν ο δυνητικός ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ είναι 2%, ο νόμος του Okun αναφέρει ότι το ΑΕΠ πρέπει να αυξηθεί με ρυθμό περίπου 4% για ένα έτος, προκειμένου να επιτευχθεί μείωση κατά 1% του ΑΕΠ στο ποσοστό ανεργίας.” Η νομοθεσία του Okun έχει δηλώσει πολύ απλά ότι όταν η ανεργία μειωθεί κατά 1%, το ΑΕΠ αυξάνεται κατά 3%. Ο νόμος του Okun επικεντρώνεται σε μια σχέση μεταξύ ανεργίας και ΑΕΠ, όπου ένα ποσοστό αύξησης της ανεργίας προκαλεί μείωση του ΑΕΠ κατά 2%.
Ο νόμος του Okun αναφέρει ότι η διαφορά μεταξύ του προϊόντος πλήρους απασχόλησης μιας οικονομίας και του πραγματικού επιπέδου προϊόντος, αυξάνει κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες για κάθε μοναδιαία αύξηση της ανεργίας
Η αλγεβρική έκφραση του νόμου του Okun είναι:
Όπου:
Pt = προϊόν πλήρους απασχόλησης
Pr = πραγματικό επίπεδο προϊόντος
ur = πραγματικό ποσοστό ανεργίας
ut = φυσικό ποσοστό ανεργίας
Το ελληνικό παράδοξο
Τα χρόνια της κρίσης το ελληνικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά περίπου 25%, γεγονός που συνοδεύτηκε αρχικά από την απώλεια 900.000 θέσεων εργασίας, την περίοδο 2008-2013. Ακολούθως, η ανεργία στην Ελλάδα υποχώρησε στο 16,7% τον Οκτώβριο 2019, συνεχίζοντας την πτωτική πορεία της από το ανώτατο 27,7% το 2013. Η μείωση της τάξης των 11 ποσοστιαίων μονάδων θεωρείται μάλλον παράδοξη για μια οικονομία υψηλής φορολόγησης και χαμηλής ανάπτυξης έπειτα από πολυετή ύφεσηόπως είναι η Ελληνική .
Διάγραμμα: ανεργίας
Διάγραμμα :Statasoftwareπηγή :ελστατ
Τη σχέση απασχόλησης και ανάπτυξης έχει καταδείξει η διεθνής εμπειρία και ειδικότερα ο λεγόμενος νόμος του Okun, ο οποίος καταδεικνύει ότι μια μεταβολή της ανεργίας κατά 1% αντιστοιχεί σε αντίστροφη μεταβολή του ΑΕΠ κατά 2%. Ωστόσο, στην περίπτωση της Ελλάδας ,για κάθε ποσοστιαία μονάδα μείωσης του ΑΕΠ η ανεργία αυξήθηκε αντίστοιχα μία μονάδα. Με άλλα λόγια, στα χρόνια της κρίσης η ανεργία μειώθηκε είτε δυσανάλογα με τη μεταβολή του ΑΕΠ είτε και σε αντίθετη κίνηση με την πορεία του.
Στην πραγματικότητα, στη μείωση της επίσημης ανεργίας συντέλεσε ένας συνδυασμός παραγόντων που λίγο σχετίζονται με τη δημιουργία διατηρήσιμων θέσεων εργασίας:
Πρώτον: καταγράφεται σημαντική μεταβολή του εργατικού δυναμικού, η οποία προκύπτει: α) από τη δημογραφική εξέλιξη: γήρανση πληθυσμού (μεγάλη υπογεννητικότητα )και μαζική έξοδος σε συνταξιοδότηση, β) από την αποτροπή συμμετοχής στην αγορά εργασίας: μακροχρόνια άνεργοι οι οποίοι έχουν σταματήσει να αναζητούν απασχόληση, γ) από το braindrain: μετανάστευση εργατικού δυναμικού -και μάλιστα του πλέον καταρτισμένου και δυναμικού- στο εξωτερικό. (περισσότεροι από 470 χιλ. από το 2008 έως και τώρα) Με τον τρόπο αυτό περιορίστηκε ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της χώρας και άρα ο πληθυσμός που αναζητεί εργασία.
Δεύτερον: συνεχίζεται με αμείωτη ένταση η κρατική επιδότηση προσωρινής απασχόλησης μέσα από τα σχετικά προγράμματα του υπουργείου Εργασίας, γεγονός που αφαιρεί ανέργους από τους σχετικούς καταλόγους χωρίς να τους μετακινεί σε διατηρήσιμες θέσεις απασχόλησης. Όμως ,σήμερα περίπου ένας στους τέσσερις απασχολούμενους αμείβεται με ποσό μέχρι 500 ευρώ. Η ψαλίδα μεταξύ κατώτατου και διάμεσου μισθού μειώνεται, γεγονός που φέρνει τον μέσο εργαζόμενο πιο κοντά στο επίπεδο του κατώτατου μισθού (ΣΕΒ).
Η πλήρης απασχόληση, όπως καταγράφεται από τις επίσημες στατιστικές, παραμένει το κύριο μέγεθος στην αγορά εργασίας (67,7%), ωστόσο τα τελευταία χρόνια υποχωρεί – και αυξάνεται η μερική απασχόληση (28,4%). Από το σύνολο των αναγγελιών προσλήψεων για το 2019, οι θέσεις πλήρους απασχόλησης αφορούσαν λιγότερες από τις μισές (45,66%). Είναι συχνό φαινόμενο ένας εργαζόμενος να κατέχει 2 ή και 3 θέσεις μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης. Οι νέες θέσεις εργασίας αφορούν σε μεγάλο βαθμό την εστίαση (+29,6%) και το εμπόριο (+18,3%), καθώς και την εποχική απασχόληση στον τουρισμό. Εντάσσονται δε στο μισθολογικό κλιμάκιο έως 500 ευρώ. Η πραγματικότητα αυτή αντιστοιχεί στο 25% των θέσεων εργασίας που καταγράφονται σήμερα στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ.
Παρά το γεγονός ότι το ΑΕΠ του 2019 βρίσκεται περίπου στο ίδιο επίπεδο με αυτό του 2013, η ανεργία μειώθηκε σχεδόν κατά 11 ποσοστιαίες μονάδες. Η εξέλιξη αυτή δεν μπορεί παρά να αποδοθεί ολοκληρωτικά στην απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και στη μείωση του εργατικού κόστους που ακολούθησε την περικοπή του κατώτατου μισθού. Ο αντίλογος λέει ότι ναι μεν μειώθηκε η ανεργία, αλλά οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν ήταν χαμηλά αμειβόμενες και επισφαλείς. Το επιχείρημα είναι σωστό, αρκεί να ξεκαθαρίζει κανείς ότι η εναλλακτική θα ήταν απλώς η παραμονή σε υψηλά ποσοστά ανεργίας .
Τα επίσημα ποσοστά ανεργίας μειώνονται ,αλλά στην πραγματική οικονομία οι θέσεις απασχόλησης δεν αυξάνονται. Το κοινωνικό πρόβλημα της ανεργίας απασχολεί κάθε ελληνική οικογένεια. Η Ελλάδα αναζητά την πραγματική Ανάπτυξη δηλαδή την αύξηση της πραγματικής και διατηρήσιμης απασχόλησης, αλλά με την υψηλότερη φορολογία στην ΕΕ ,την υψηλότερη γραφειοκρατία ,και με ένα μικρό πολιτικό σύστημα ,αυτό είναι πάρα πολλή δύσκολο να επιτευχθεί .
Πρόβλεψη ανεργίας έως τον Δεκέμβριο του 2019
| Μήνας | Πρόβλεψη | από | έως |
| Νοέμβριος | 16,6% | 16,19% | 16,98% |
| Δεκέμβριος | 16,47% | 15,91% | 16,95% |
Παρατηρούμε ότι η ανεργία θα μειωθεί επιπλέον αυτούς τους δύο μήνες. Πως γίνεται όμως αυτό όταν πχ ο τουρισμός -ο οποίος είναι κυρίως εποχικός – πρέπει να αυξήσει την ανεργία έστω λίγο και όχι να την μειώσει; Αυτό που πιστεύω είναι ότι ισχύουν οι παραπάνω παράγοντες που έχω γράψει.
Πραγματική ανεργία
Στην πραγματική ανεργία έχω προσθέσει εκτός από τα επίσημα ποσοστά της ΕΛΣΤΑΤ, πόσοι άνεργοι δεν ψάχνουν καθόλου για εργασία, άτομα που δουλεύουν χωρίς να έχουν δηλωθεί κλπ., ενώ δεν έχω βάλει τους περίπου 470 χιλ. Έλληνες που έχουν φύγει για το εξωτερικό.
Διάγραμμα πραγματικής ανεργίας
Διάγραμμα :Statasoftware πηγή :ελστατ
Πρόβλεψη πραγματικής ανεργίας
| Μήνας | Πρόβλεψη | Από | Έως |
| Νοέμβριος | 23,9% | 23,7% | 24,5% |
| Δεκέμβριος | 24,3% | 23,9% | 24,8% |
Παρατηρούμε ότι η πραγματική ανεργία θα αυξηθεί. Η αύξηση αυτή οφείλετε κυρίως στις εποχικές θέσεις απασχόλησης όπως πχ στον τουρισμό. Στις παραπάνω προβλέψεις δεν έχω λάβει υπόψιν μου τους 470 χιλ. που έχουν ήδη φύγει για το εξωτερικό.
Αν λάβουμε υπόψιν μας και αυτούς τότε η πραγματική ανεργία είναι πάνω από 30% ακόμα και τώρα!
Ανεργία στην Κρήτη
Διάγραμμα:Statasoftware πηγή :ελστατ
Πρόβλεψη ανεργίας στην Κρήτη
| Μήνας | Πρόβλεψη | Από | Έως |
| Νοέμβριος | 9,3% | 8,92% | 9,51% |
| Δεκέμβριος | 8,8% | 8,4% | 8,95% |
Στην παραπάνω πρόβλεψη παρατηρούμε ότι η ανεργία θα μειωθεί ακόμα περισσότερο τους επόμενους μήνες.
Έπρεπε κι εδώ να αυξάνεται η ανεργία λόγω εποχικότητας επειδή τους χειμερινούς μήνες δεν απασχολούν άτομα πχ ο τουρισμός αλλά όπως δείχνει ο πίνακας αυτό δεν συμβαίνει. Ο λόγος; Η μείωση αυτή οφείλεται στους παράγοντες που έχω ήδη αναφέρει. Κι εδώ δεν έχω βάλει άτομα που δουλεύουν χωρίς να φαίνονται ,‘’μαύρα’’, ούτε έχω βάλει τους κρητικούς που έχουν φύγει εκτός Κρήτης.
Πραγματική ανεργία
Διάγραμμα :Statasoftware
Πρόβλεψη πραγματικής ανεργίας
| Μήνας | Πρόβλεψη | Από | Έως |
| Νοέμβριος | 12,16% | 11,94% | 12,38% |
| Δεκέμβριος | 12,14% | 11,63% | 12,67% |
Στον παραπάνω πίνακα έχω βάλει την εκτίμηση για την πραγματική ανεργία στην Κρήτη. Δεν έχω βάλει, όμως τους κρητικούς που έχουν φύγει εκτός Κρήτης.
Πιστεύω πως αν μπουν κι αυτοί ,τότε η πραγματική ανεργία στο νησί είναι περίπου 18%, χαμηλότερα βεβαίως από τα επίπεδα της χώρας, αλλά και πάλι υψηλότερα σε σχέση με προ μνημονίου εποχές.
* Οικονομολόγος
Predictive and forecasting analytics
Ηράκλειο Κρήτης