Στις πλάτες τους θα μπορούσαν να σηκώσουν σήμερα την επιβίωση των Ελλήνων αγροτών οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί της χώρας, αν τα κόμματα εξουσίας (με το ΠΑΣΟΚ ως πρώην κόμμα εξουσίας να φέρει και τις μεγαλύτερες ευθύνες) δεν επιχειρούσαν μέσα από τους περίφημους νόμους τους να ελέγξουν το Συνεταιριστικό Κίνημα, να το υποτάξουν στις κομματικές τους γραμμές και να δημιουργήσουν μέσα από αυτό τους περίφημους “κομματικούς στρατούς” των δεκαετιών του 1980 και του 1990.
Σκάνδαλα, δολοπλοκίες, προσωπικές διαδρομές ανθρώπων που ξεκίνησαν από το πουθενά και έφτασαν στα “σαλόνια” της εξουσίας αφήνουν σήμερα μία πικρή γεύση, σε ένα διαλυμένο κίνημα, που αν παρέμενε όρθιο, θα μπορούσε να αποτελέσει σωσίβιο για τη σωτηρία όχι μόνο των παραγωγών, αλλά και των φτωχότερων στρωμάτων του λαού μας, αφού θα έβγαζε από την αγορά τους μεσάζοντες και θα βοηθούσε στη μείωση των τιμών των αγαθών της γης!
Μέχρι και μοσχάρια από το εξωτερικό έφεραν… αεροπορικώς σε περιοχή της Μεσαράς κάποιοι συνεταιριστές, όταν ακόμα “έδεναν τους σκύλους με τα λουκάνικα”… Άλλοι, πάλι, με απόφαση συνελεύσεων, πλήρωναν τέσσερις και πέντε φορές πάνω από τον μισθό της εποχής τους κάποιους εργαζόμενους που τους ονόμαζαν “στελέχη”…
Ενώ πολλές οργανώσεις, σαν να είχαν τους προέδρους τους σε μία “χρυσή γυάλα”, με προσωπικούς οδηγούς και πανάκριβες ενοικιάσεις σε διαμερίσματα ή δωμάτια “επώνυμων” ξενοδοχείων, «για να διαμένουν αξιοπρεπώς, όταν θα ανεβαίνουν στην Αθήνα για δουλειά της οργάνωσης». Και όλα αυτά τα άσκοπα έξοδα στηρίχτηκαν σε ένα στρεβλό καθεστώς με την ευθύνη των εκάστοτε κυβερνήσεων από τη δεκαετία του ’80 και μετά, που φαίνεται πως “ήθελε” να οδηγήσει τους συνεταιρισμούς στη σημερινή απραξία, με οργανώσεις- “σφραγίδες” και συνεταιριστές αφανείς…
Η “μαύρη σφραγίδα”
“Μαύρη σφραγίδα” άφησε στο Αγροτικό Συνεταιριστικό Κίνημα της χώρας το ΠΑΣΟΚ, αφού ελάχιστοι διαφωνούν με το συμπέρασμα πως, αν δεν προχωρούσε αρχές της δεκαετίας του ’80, με υπουργό Γεωργίας τον Κώστα Σημίτη, στην άρση της εποπτείας που ασκούσε μέχρι τότε η Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος στον τρόπο της οικονομικής λειτουργίας των συνεταιρισμών, δε θα ξεκινούσε η αντίστροφη μέτρηση, με σκάνδαλα πολλών εκατομμυρίων δραχμών, αλλά και λάθη που οδήγησαν σε “μαύρες τρύπες” και σε εκκαθαρίσεις οργανώσεων-“μαμούθ”, όπως ήταν η ΚΥΔΕΠ στο καλαμπόκι αλλά και η “Ελαιουργική” στο ελαιόλαδο, με την ΠΑΣΕΓΕΣ να αποτελεί το τελευταίο προπύργιο ενός φαύλου κύκλου.
Ο κύκλος αυτός όμως δεν έκλεισε μόνο για τους “αμαρτωλούς” του Συνεταιριστικού Κινήματος. Στη δίνη που δημιούργησε παρασύρθηκαν στον “θάνατο” ακόμα και χρήσιμες οργανώσεις, που είχαν παίξει σημαντικό ρόλο υπέρ των συμφερόντων του αγροτικού κόσμου, είχαν μεγαλουργήσει κατά το παρελθόν και θα μας ήταν απολύτως αναγκαίες και στο μέλλον… Αν υπήρχε…
Σήμερα, επίσης, έχουμε αξιόλογες οργανώσεις, που όμως είναι καταχρεωμένες, δεσμευμένες από τα funds και “εκτός παιχνιδιού” στην αγορά… Υπάρχουν και άλλες οργανώσεις στη χώρα, που έχουν μια αξιόλογη παρουσία και τα καταφέρνουν… Μετρημένες όμως στα δάκτυλα του ενός χεριού. Και πλέον χάνονται και οι προμήθειες από τις επιδοτήσεις, όπου στηρίζονταν οι ενώσεις στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον…
Πώς ξεκίνησε η πτώση
Μιλώντας στο neakriti.gr, ο συνταξιούχος σήμερα γεωπόνος της πρώην Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδος, που συμμετείχε και ο ίδιος στους ελέγχους των συνεταιρισμών πριν τους καταργήσει η “κυβέρνηση της Αλλαγής”, Κωστής Παπαδάκης, τονίζει κατηγορηματικά: «Όλα τα δεινά ξεκίνησαν από τη στιγμή που στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, με υπουργό Γεωργίας τον Κώστα Σημίτη, πήρε την απόφαση να καταργήσει την εποπτεία της ΑΤΕ στους συνεταιρισμούς. Είναι λογικό ότι οπουδήποτε δε γίνεται έλεγχος, δημιουργούνται προβλήματα».
Σύμφωνα με τον Κωστή Παπαδάκη, μέχρι να καταργηθεί η εποπτεία, οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα ήταν υγιείς. Λειτουργούσαν πολύ σωστά και δεν υπήρχαν παρατράγουδα.
«Πηγαίναμε με τους επόπτες της Τράπεζας και ελέγχαμε τις αποφάσεις των διοικήσεων των συνεταιρισμών. Γινόταν μάλιστα, εκτός από τον οικονομικό έλεγχο, και καταμέτρηση στις αποθήκες. Για παράδειγμα, αν στην καταμέτρηση των λιπασμάτων βρίσκονταν κάποια έλλειψη, όσα τσουβάλια έλειπαν τα πλήρωνε από την τσέπη του ο υπεύθυνος του συνεταιρισμού. Έτσι, κάθε φορά που πηγαίναμε ως τράπεζα να κάνουμε τον έλεγχο, οι συνεταιριστές έτρεμαν μη βρεθεί κάτι να λείπει γιατί θα το πλήρωναν από την τσέπη τους. Ο υπεύθυνος ελεγκτής της ΑΤΕ πήγαινε στα γραφεία, ζητούσε τις αποφάσεις που είχε πάρει η διοίκηση του συνεταιρισμού και καθόταν όση ώρα χρειαζόταν για να τις ελέγξει»…
Δαπάνες που δεν είχαν καμία λογική…
Όσο κι αν δεν το χωράει ο νους του ανθρώπου, υπήρχε συνεταιριστική οργάνωση στη Μεσαρά, που στη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 είχε πάρει την απόφαση και την υλοποίησε κανονικά, παρά το μέγεθος της οικονομικής ζημιάς που θα σήκωνε στις πλάτες της, να φέρει από το εξωτερικό αεροπορικώς… δεκάδες μοσχάρια!
«Εκείνη την εποχή, τα μοσχάρια ήταν μόδα για τη Μεσαρά. Ένας λοιπόν συνεταιρισμός, που δεν έχει σημασία σήμερα να τον κατονομάσουμε, έφερε αεροπορικώς δεκάδες μοσχάρια από το εξωτερικό… Εννοείται, βέβαια, πως αυτό έγινε μετά την κατάργηση του ελέγχου από την Αγροτική Τράπεζα Ελλάδας», είπε στη “Νέα Κρήτη” ο γεωπόνος της πρώην ΑΤΕ Κωστής Παπαδάκης.
Ο ίδιος αποκαλύπτει, επίσης, ότι την ίδια περίοδο μία κραταιά μέχρι τότε ένωση στην Κρήτη, που πήρε την κάτω βόλτα μετά την εμπλοκή της στο σκάνδαλο της ΟΜΕΛΒΑ, εξαιτίας του οποίου έχασε πολλά εκατομμύρια δραχμές, πλήρωνε κάποιους από τους εργαζομένους της με… 600.000 δραχμές τον μήνα.
«Φανταστείτε ότι τότε ο δικός μας ο μισθός δεν ξεπερνούσε τις 180.000 δραχμές τον μήνα», λέει ο Κωστής Παπαδάκης.
Κι όμως, σύμφωνα με τον ίδιο, οι συνεταιρισμοί στα χρόνια που είχαν προηγηθεί είχαν παίξει σημαντικό ρόλο υπέρ των συμφερόντων του αγροτικού κόσμου και της αγροτικής οικονομίας της χώρας.
«Μάλιστα, μετά τον πόλεμο, στην ανοικοδόμηση της εθνικής οικονομίας και της γεωργίας, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί διαδραμάτισαν πολύ σπουδαίο ρόλο», λέει χαρακτηριστικά, τονίζοντας πως αποτελούσαν ένα μεγάλο αποκούμπι για τους παραγωγούς, που χωρίς να συνεταιριστούν, δεν ήταν σε θέση από μόνοι τους να αγοράσουν τα εφόδια που χρειάζονταν για τις εκμεταλλεύσεις τους.
Μάλιστα, ο γεωργικός συνεταιρισμός ως θεσμός, στη διάρκεια της Κατοχής, έσωσε πολλούς Έλληνες από την πείνα, μοιράζοντας τρόφιμα στον δοκιμαζόμενο λαό.
Καταλήγοντας, ο γνωστός Ηρακλειώτης γεωπόνος, που συνταξιοδοτήθηκε από τη θέση του διευθυντή στο Β’ κατάστημα Ηρακλείου της πάλαι ποτέ Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδος, τονίζεται ότι μέσα από τέτοιες πολιτικές, οι συνεταιρισμοί, οι ενώσεις και οι κοινοπραξίες συνεταιριστικών οργανώσεων δημιουργούσαν συνεχώς “μαύρες τρύπες” δισεκατομμυρίων δραχμών, που στη συνέχεια το κράτος τους τα έσβηνε, επιβαρύνοντας τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή όλους τους φορολογούμενους πολίτες…
«Εμείς φταίγαμε, όχι ο Σημίτης»…
Από την πλευρά του, θετικά σχολίασε τον νόμο του 1982, με υπουργό Γεωργίας τον Σημίτη, ο παλαίμαχος αγροτοσυνεταιριστής από το Κυπαρίσσι Στάθης Φραγκιαδάκης.
«Ευκαιρίες δόθηκαν κατά καιρούς. Και ιδιαίτερα την εποχή του ’80, που το ΠΑΣΟΚ είχε την πολιτική βούληση να μπορέσει ο παραγωγός μέσα από τις οργανώσεις του να διαθέτει το προϊόν του χωρίς τον μεσάζοντα.
Αν θυμάστε, υπήρχε το σύνθημα να φύγουν από τη μέση οι μεσάζοντες. Άλλωστε, αυτό το σύνθημα υπήρχε από την εποχή του Μαρίνου Αντύπα. Το ΠΑΣΟΚ είχε τη βούληση. Ήταν δηλαδή μια “χρυσή εποχή” για μας, η οποία έμεινε ανεκμετάλλευτη. Και σε αυτό φταίγαμε εμείς, αλλά έφταιξαν και οι κυβερνήσεις.
Εμείς είχαμε την ευκαιρία να πάρουμε τον εκσυγχρονισμό της παραγωγής στα χέρια μας, αλλά και την εμπορία. Έτσι ώστε να φύγουν οι μεσάζοντες από τη μέση και να φτάνουν στην κατανάλωση τα προϊόντα μας σε καλύτερες τιμές. Και λαχαναγορά μάς έκανε. Συνεταιριστική αγορά έκανε και στο Ηράκλειο τότε η κυβέρνηση και σε όλες τις μεγάλες πόλεις», σύμφωνα με τον Στάθη Φραγκιαδάκη.
«Εμείς δεν ήμασταν έτοιμοι. Και μπήκαν στους συνεταιρισμούς κάποιοι άνθρωποι που εκμεταλλεύτηκαν τις συγκυρίες, για να μπορούν να ανελιχθούν πιο πάνω, εκμεταλλευόμενοι τον κομματικό στρατό»…
Όσο για την κατάργηση της εποπτείας της ΑΤΕ προς τους συνεταιρισμούς το 1982, ο Στάθης Φραγκιαδάκης λέει: «Το γεγονός ότι θα έπρεπε εμείς για κάθε απόφαση να λογοδοτούμε στην ΑΤΕ δεν ήταν ό,τι καλύτερο. Όμως αυτήν την απόφαση την εκμεταλλεύτηκαν κάποιοι άνθρωποι, που είχαν προσωπικές φιλοδοξίες να ανέβουν πιο ψηλά και κατέστρεψαν το συνεταιριστικό κίνημα».
Στο σημείο αυτό, ο παλαίμαχος αγροτοσυνεταιριστής λέει ότι «οι ευθύνες του ΠΑΣΟΚ σαν κυβέρνηση βρίσκονται στο ότι, αφού είδε από το 1985 και μετά τα προβλήματα, δεν προχώρησε σε μία άλλη απόφαση, ξαναβάζοντας έναν οργανισμό εποπτείας. Είχε δηλαδή μεγάλες ευθύνες, γιατί όταν είδε ότι παρετράπηκε η δουλειά, έπρεπε να παρέμβει… Φανταστείτε ότι ο νόμος του 1983 επέτρεπε στους συνεταιρισμούς να πάρουν τρία τρακτέρ και να τα χρησιμοποιούν οι αγρότες. Επέτρεπε τη δημιουργία συσκευαστηρίων, λαχαναγορών κ.λπ. Ήταν τρομερός νόμος. Εμείς δεν ήμασταν έτοιμοι».
«Ήρθε πάλι ο Σημίτης ως πρωθυπουργός πια το 2000 και χάρισε δισεκατομμύρια δραχμές σε όλες τις οργανώσεις μήπως κάνουν καινούργια αρχή. Δυστυχώς, δεν έκαναν νέα αρχή. Βούλιαξαν ξανά αυτή τη φορά στα ρηχά νερά, με λιγότερα χρέη δηλαδή», καταλήγει ο Στάθης Φραγκιαδάκης.
Όταν χαρίζονταν δισεκατομμύρια δραχμές
Όταν τον Οκτώβριο του 2000 η κυβέρνηση χάριζε στην Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ηρακλείου πάνω από 19 δισεκατομμύρια δραχμές, την υπογραφή του ως πρόεδρος της οργάνωσης την έβαζε ο Ναπολέων Λουκαδάκης. Ο παλαίμαχος αγροτοσυνεταιριστής είχε συνυπογράψει τη σύμβαση με τον τότε διευθυντή του Α’ Καταστήματος Ηρακλείου της ΑΤΕ Γιώργο Ζουρίδη.
«Ήρθε λοιπόν ο Σημίτης και τα διέγραψε αυτά. Και δίνει μια προοπτική στην Ένωση. Αλλά δυστυχώς παρενέβησαν διάφορα άλλα προβλήματα, με αποτέλεσμα να διαλύσουν οι οργανώσεις», λέει ο Ναπολέων Λουκαδάκης, που είχε διαδεχθεί τον παραιτηθέντα για προσωπικούς λόγους πρόεδρο της ΕΑΣΗ Γιάννη Πυργιαννάκη.
«Από τότε και μετά, η Ένωση Ηρακλείου ξαναπνίγηκε στα χρέη, που μέσα σε μία δεκαετία έφτασαν τα 95 εκατομμύρια ευρώ. Αλλά αυτό το φαινόμενο δεν ήταν μόνο στο Ηράκλειο. Όλες οι ενώσεις είχαν την ίδια πορεία. Και η Ένωση Σερρών. Και η Ένωση Λάρισας. Όλες βούλιαξαν γιατί ήταν “σαθρός” ο νόμος περί συνεταιρισμών», όπως λέει ο Ναπολέων Λουκαδάκης, που μετά από μια σύντομη θητεία, στις αρχές της δεκαετίας του 2000 παρέδωσε τη σκυτάλη στον αείμνηστο Μανόλη Γαβαλά, ο οποίος και ήταν πρόεδρος της οργάνωσης για πάνω από μία δεκαετία, μέχρι που αρρώστησε και αποσύρθηκε.
Ο Ναπολέων Λουκαδάκης τονίζει στο σημείο αυτό ότι σήμερα υπάρχουν κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις. «Για παράδειγμα θα μπορούσε να παραδειγματιστεί κανείς από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Εμπάρου, που κάνει διαγωνισμούς ελαιολάδου. Και κάνει μια προσπάθεια. Ή ο Συνεταιρισμός Τυμπακίου, που έχει το δημοπρατήριο. Αλλά και άλλες οργανώσεις στη χώρα έχουν καλά αποτελέσματα».
ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΟΙ ΜΙΣΘΟΙ
Οι “χρυσές” συγκεντρώσεις προϊόντων
«Μόνο από τη συγκέντρωση σταφίδας 100.000 τόνων οι οργανώσεις έπαιρναν συγκεκριμένο ποσό για να την κάνουν», θυμάται ο Ναπολέων Λουκαδάκης. «Ήταν η συγκέντρωση του λαδιού. Ήταν η συγκέντρωση των σιτηρών. Είχαν την αποκλειστική ευθύνη οι οργανώσεις και είχαν κάθε φορά ένα σταθερό εισόδημα. Μετά άρχισαν να μπαίνουν στα σούπερ-μάρκετ και στην εμπορία προϊόντων που ήταν αδιάφορα για τον αγρότη και αυτή είναι μία από τις αιτίες της κατάρρευσης. Να θυμηθούμε και την ΚΥΔΕΠ; Μία μεγάλη κλαδική συνεταιριστική οργάνωση. 380 δισεκατομμύρια δραχμές ήταν η ζημιά της. Έπαιρνε ας πούμε το καλαμπόκι μια δραχμή και το πουλούσε μισή δραχμή στις οργανώσεις-μέλη της»!
Ο Ναπολέων Λουκαδάκης υπενθυμίζει, τέλος, ότι οι ενώσεις για λογαριασμό του κράτους συγκέντρωναν τα οινοστάφυλα κάθε φορά που καταστρέφονταν από θεομηνίες, για να στηρίξουν τους παραγωγούς. Αυτά τα χρέη στη συνέχεια τα κάλυπτε ο κρατικός μηχανισμός. Καταλήγοντας, ο παλαίμαχος αγροτοσυνεταιριστής υπενθυμίζει ότι στις κεντρικές οργανώσεις υπήρχε μεγάλη σπατάλη σε μισθούς των αιρετών.
«Υπήρχε μια καθεστωτική λογική των στελεχών. Δηλαδή, την τελευταία 20ετία… 7,5 χιλιάδες ευρώ ο πρόεδρος της ΠΑΣΕΓΕΣ και 5,5 χιλιάδες ευρώ ο αντιπρόεδρος και ο γραμματέας; Μιλάμε για εξωπραγματικούς μισθούς και προκλητικούς για την ίδια την κοινωνία»…
Στο μεταξύ, η πάλαι ποτέ ΠΑΣΕΓΕΣ χαρακτηρίστηκε από την πολυδάπανη ζωή των εκάστοτε μεγαλοστελεχών της… Ιστορία έχουν γράψει γεγονότα για τα… ακριβά πούρα του προέδρου και ένα σωρό άλλα “πικάντικα” που χαρακτήρισαν την πορεία της οργάνωσης μέχρι και την εκκαθάρισή της… Πλέον θεωρείται ως αντικαταστάτριά της σήμερα η ΕΘΕΑΣ, αλλά το Συνεταιριστικό Κίνημα της χώρας είναι ουσιαστικά ένας επιχειρηματικός χώρος διαχείρισης επιδοτήσεων…
ΚΑΤΑΣΠΑΤΑΛΗΣΗ
«Τα σκάνδαλα των συνεταιρισμών»
Ένας νέος άνθρωπος, αλλά αμπελουργός και μελισσοκόμος για πολλά χρόνια, που σπούδασε στο Οικονομικό Τμήμα της Γεωπονίας, ο Νίκος Μαυράκης από τη Σύλλαμο, λέει στο neakriti.gr: «Η κατάργηση της εποπτείας στους συνεταιρισμούς είχε τα θετικά της, είχε και τα αρνητικά της. Το κακό είναι ότι μετά η κατάσταση έγινε ανεξέλεγκτη. Χάθηκαν λεφτά από τους συνεταιρισμούς. Σίγουρα και από λάθη… Αφού δεν υπήρχε έλεγχος, συνήθως ο πρόεδρος έπαιρνε τις αποφάσεις. Και έκαναν την κατασπατάληση του χρήματος. Γιατί είχαν στον νου τους ότι “η κυβέρνηση θα μας χορηγήσει χρήματα. Και θα μας σβήσουν τα χρέη”… Όπως και γινόταν. Σε μια στιγμή όμως που σταμάτησε να γίνεται αυτό, τότε έκλεισαν όλοι οι συνεταιρισμοί».
Ο Νίκος Μαυράκης πιστεύει ότι «όλα έγιναν σκόπιμα. Να διαλύσουν τους συνεταιρισμούς και να πάει η διαχείριση των προϊόντων σε ιδιώτες. Είχαμε και τα κομματικά στελέχη που μπήκαν στον συνεταιρισμό. Έγιναν και πολλά λάθη από προέδρους στα χωριά».
Και καταλήγει: «Ενώ η δεκαετία του ’80 και η δεκαετία του ’90 ήταν μια χρυσή εποχή. Και τώρα υπάρχουν κάποιοι συνεταιρισμοί που κάνουν φιλότιμες προσπάθειες, πιο πολύ στο λάδι, που είναι και πιο εύκολο προϊόν. Κάνουν κάποιες προσπάθειες και έχουν επιτυχία. Όμως, τους στηρίζουν και οι παραγωγοί τους. Δεν πάνε σε έναν ιδιώτη. Ή λέει ο συνεταιρισμός “να μην πουλήσουμε τώρα το λάδι. Να το αφήσουμε για δέκα-δεκαπέντε μέρες” και οι παραγωγοί τους στηρίζουν την απόφαση αυτή».