Άρθρο των Αποστόλη Λουλουδάκη και Σωκράτη Αργύρη
…Ἀντισταθεῖτε, σ᾿ ὅλους αὐτους που λέγονται μεγάλοι καὶ γράφουν λόγους πλάι στη θερμάστρα…
– Μιχάλης Κατσαρός
Κάθε εποχή έχει τους συντηρητικούς της. Τον 19ο αιώνα ήταν αυτοί που υπεραμύνονταν των κεκτημένων της αριστοκρατίας δηλαδή ευνοούσε πρωταρχικά τις κοινωνικοπολιτικές επιδιώξεις της αντιφιλελεύθερης κληρονομικής αριστοκρατίας και της μεγάλης πατριαρχικής γαιοκτησίας, η οποία έβλεπε να απειλείται από τις προόδους του βιομηχανικού καπιταλισμού, ενώ το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα υπερασπίζονταν το ελάχιστο «κράτος νυχτοφύλακα», εναντιώνονταν στα συνδικαλιστικά δικαιώματα και στο κράτος πρόνοιας, για να υποχρεωθούν αργότερα να συμβιβαστούν μαζί του. Μεταπολεμικά οι συντηρητικοί αντιτάχθηκαν στο χωρισμό κράτους-εκκλησίας και στη διεύρυνση των ατομικών ελευθεριών. Το ’80 ο συντηρητισμός της Θάτσερ και του Ρέιγκαν απέσυρε το κράτος από την αγορά για να το εγκαταστήσει στην ιδιωτική ζωή των πολιτών, ενώ ως κοινωνικοί φορείς εκείνου, που σήμερα ονομάζεται κάθε φορά «συντηρητισμός», αναφέρονται άλλοτε οι πρόμαχοι της σχεδιασμένης οικονομίας και της δικτατορίας στην Ανατολή, άλλοτε οι συνήγοροι της ελεύθερης οικονομίας και του κοινοβουλευτισμού στη Δύση, κάποτε οι οικολογικά προσανατολισμένοι φίλοι της αλώβητης Φύσης και κάποτε οι θρησκευόμενοι εχθροί της μίνι φούστας.
Στη μνημειώδη μελέτη του “Συντηρητισμός. Ιστορικό περιεχόμενο και παρακμή”, ο Παναγιώτης Κονδύλης λέει χαρακτηριστικά , “συντηρητικοί» αποκαλούνται εκείνοι οι φιλελεύθεροι που απορρίπτουν τη διολίσθηση μιας πτέρυγας του φιλελευθερισμού σε θέσεις της κοινωνικής δημοκρατίας.
«Για τους νεοφιλελεύθερους “συντηρητικούς” είναι όντως αδύνατο να βγάλουν από τον ιστορικό συντηρητισμό κάτι άλλο και ουσιωδώς περισσότερο από φραστικά σχήματα, στα οποία μόνον εκ των υστέρων πρέπει να δίδεται ένα ιδιαίτερο περιεχόμενο που κατά κάποιον τρόπο μπορεί να έχει σχέση με το παρόν, καθώς το αρχικό περιεχόμενο των συντηρητικών συνθημάτων στρεφόταν ακριβώς κατά του περιεχομένου με το οποίο αυτά παραγεμίζονται σήμερα – από την οικονομία της αγοράς μέχρι τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε βέβαια τίθεται το ερώτημα κατά πόσον οι μεγάλες βασικές αρχές που υποτίθεται ότι συνοψίζονται σε αυτά τα συνθήματα (τάξη, ιεραρχία, παράδοση, θρησκεία κ.λπ.) μπορούν να θεωρούνται βάσιμες από μόνες τους, δηλαδή ανεξάρτητα από το περιεχόμενό τους και την αποτυχία τους στο παρελθόν».
Ο συντηρητισμός θα καταδειχθεί ως ιστορικό φαινόμενο συνδεδεμένο με έναν τόπο και έναν χρόνο, μόνον όταν τα μεγέθη που στην αυτοαντίληψή του εμφανίζονται ως οντολογικές ή ανθρωπολογικές λογικές κατηγορίες συλληφθούν και περιγραφούν ως προς τη συγκεκριμένη λειτουργία τους στο πλαίσιο μιας πολιτικής της ισχύος».
Επειδή ο συντηρητισμός κατανοείται συνήθως ως ένα ιδεολογικό ρεύμα που γεννήθηκε σαν αντίδραση στη Γαλλική Επανάσταση και στις αστικές-φιλελεύθερες ιδέες της, όμως μετά την οριστική αποσάθρωση της προνεωτερικης κοινωνίας, οι εκπρόσωποι του συντηρητισμού συμμαχούν με τους φιλελεύθερους τέως άσπονδους εχθρούς τους εναντίον της ριζοσπαστικής δημοκρατίας, η οποία με τη σειρά της απλώς ριζοσπαστικοποιεί τα φιλελεύθερα ιδανικά, ενώ ταυτόχρονα προσαρμόζει στους σκοπούς της μοτίβα της συντηρητικής κριτικής στον καπιταλισμό.
Υπό μια αυστηρά ιστορική έννοια, ο συντηρητισμός μπορεί να ορισtεί ως το ιδεολογικό και κοινωνικοπολιτικό ρεύμα που στόχος του ήταν η συντήρηση της societas civilis και η ηγεμονική θέση των ανώτερων στρωμάτων της.
Ο νεότερος συντηρητικός ακτιβισμός είχε σαν στόχο να διαφυλάξει την προνομιακή σχέση των αριστοκρατών με το νεοπαγές κράτος, σε συμμαχία με την ανερχόμενη αστική τάξη ενάντια στα επαναστατικά-δημοκρατικά κινήματα. Σ’ αυτή τη συνάφεια, η κυρίαρχη εξουσία του νεοτερικού κράτους χρησιμοποιείται για να καταστείλει την κοινωνική δημοκρατία. Βασική πολιτειακή μορφή γι’ αυτόν τον στόχο είναι η δικτατορία. Η διάκριση μεταξύ επιτροπικής δικτατορίας ή δικτατορίας των κομισάριων και κυρίαρχης δικτατορίας μάς παρέχει το έδαφος για να κατανοήσουμε τη διαφορά των συντηρητικών και των επαναστατικών καθεστώτων στην εποχή των κυρίαρχων κρατών.
Η επιτροπική δικτατορία ή δικτατορία των κομισάριων επικαλείται την κατάσταση έκτακτης ανάγκης με στόχο τη διαφύλαξη της οργανικής κοινωνικής συνοχής. Οι έκτακτες εξουσίες του δικτάτορα αποβλέπουν στην καταστολή ων κοινωνικών ανατροπών και στην παλινόρθωση του προηγούμενου νόμιμου καθεστώτος μέσω της κυρίαρχης κρατικής εξουσίας. Η κυρίαρχη δικτατορία, από την άλλη πλευρά, αποσκοπεί στην δημιουργία μιας νέας πολιτειακής τάξης, είναι μια κατάσταση εξαίρεσης η οποία συντάσσει ένα νέο κοινωνικό καθεστώς. Αυτό είναι, για παράδειγμα, το πρόταγμα του μαρξικού Εμφυλίου πολέμου στη Γαλλία, καθώς και της πολυσυζητημένης δικτατορίας του προλεταριάτου.
Η παγκοσμιοποίηση και κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού ανέδειξαν μια νέα σύγκρουση διεθνοποίησης-εθνοκεντρισμού, και οι συντηρητικοί δεξιάς και αριστεράς συνέκλιναν. Στην άρνηση της ανοιχτής κοινωνίας και του κοσμοπολιτισμού, στην ενστικτώδη απώθηση προς θεσμούς και διαδικασίες διεθνούς ολοκλήρωσης. Στην αντιπάθεια για τους «ξένους», στις ψευδαισθήσεις μοναδικότητας και ομφαλού της γης, στον «προαιώνιο εχθρό», στην «ανάδελφη» πατρίδα, μόνιμο θύμα των ξένων δυνάμεων. Δεν είναι να απορεί κανείς γιατί ιεράρχες της ακροδεξιάς και προσωπικότητες της κομμουνιστικής αριστεράς συναντώνται στα ίδια συλλαλητήρια.
Ο συντηρητικός κατοικεί έναν φοβικό κόσμο καχυποψίας και αμυντικότητας. Βλέπει εσωτερικούς εχθρούς και εξωτερικές απειλές. Απαισιοδοξεί για το μέλλον. («Το παιχνίδι είναι έτσι κι αλλιώς χαμένο, ας πέσουμε με το κεφάλι ψηλά»). Αισιοδοξεί μόνο για το παρελθόν! Νοσταλγεί αυτό το ιδεοποιημένο παρελθόν, που συνήθως συναρτάται με φοβερές κακουχίες αλλά αγνότητα ψυχής. Η παράλογη εξιδανίκευση του παρελθόντος κατά βάθος υποκαθιστά μια νοσταλγία της νεότητας…
Ο συντηρητισμός της δεξιάς αποθεώνει την κοινωνική τάξη. Αδυνατεί να διακρίνει ότι υπάρχουν προτεραιότητες, όπως τα ατομικά δικαιώματα, που σε εξαιρετικές περιπτώσεις δικαιολογούν τη διασάλευση της τάξης. Οι συντηρητικοί μας ενοχλήθηκαν αφάνταστα που μερικοί Θιβετιανοί ακτιβιστές χάλασαν την προκάτ αρμονία της ολυμπιακής τελετής. Στρατός, αστυνομία, εκκλησία: οι δημοφιλέστεροι θεσμοί των συντηρητικών.
Ο συντηρητισμός της αριστεράς υπηρετεί μια άλλου είδους τάξη: την ιδεολογική τάξη και δογματική καθαρότητα. Τίποτα δεν διασαλεύει την τάξη αυτή: για όλα ευθύνεται ο καπιταλισμός, όλα τα απεργάζεται ο ιμπεριαλισμός. Ο συντηρητικός της αριστεράς έχει χάσει την ικανότητα να εκπλήσσεται. Ο,τι και αν συμβαίνει στον κόσμο (πόλεμος ή ειρήνη, άνθιση ή κρίση) απλώς επιβεβαιώνει την κλειστή ιδεολογία του.
Ο συντηρητικός χαρακτηρίζεται από πνευματική ατολμία που μασκαρεύεται σαν πολιτική γενναιότητα. Στερείται τη δύναμη της αναθεώρησης και αυτοαμφισβήτησης. Μεταμφιέζει την αδυναμία αυτή σε ανυποχώρητη ιδεολογική συνέπεια. (Το πρώτο βήμα πριν από την αποπομπή από το παράνομο ΚΚΕ ήταν να κατηγορηθείς ως «μειωμένης αδιαλλαξίας»). Οι συνεπείς επιμένουν να υποστηρίζουν ότι ο Πάπας είναι αλάθητος, ότι ο σοσιαλιστικός παράδεισος είναι υπαρκτός, ή ότι οι ελεύθερες αγορές δεν αποτυγχάνουν. Ισως και ότι η γη είναι επίπεδη. Ενώπιον μιας μεταβαλλόμενης πραγματικότητας, αυτή η συνέπεια είναι ιδιότητα ενός στάσιμου νου. Και ο συντηρητικός αποθεώνει την αξία της. Είναι πολύ δειλός για να δώσει τη μάχη με τις εμπεδωμένες αλήθειες του και πολύ δυσκίνητος για να μετακινηθεί.Ένας ιός που προκαλεί μια ελεγχόμενη πανδημία, για να μην παρεξηγηθώ, δεν έχει τη ελευθερία δράσης που είχε ο ιός της Ισπανικής γρίπης να στέλνει στην κόλαση εκατομμύρια ανθρώπους, επαναφέρει σε μια νέα κανονικότητα τον κόσμο………… Ο δυτικός νεοσυντηρητισμος, αριστερός και δεξιός δεν αιφνιδιαστηκε από τις εξελίξεις, δεν βρέθηκε αοπλος, απλά κατέστη τόσο ηλιθιος που δεν μπορεί να σώσει όχι τον λαό, αλλά ούτε τους γαλαζοαιματους.
Εμείς εδώ στην Ελλάδα ως ένας λαός με ιδιαίτερες σχέσεις με τον Θεό πάρα του ότι δεν είχε Ελληνική υπηκοότητα είχαμε το προνόμιο να είμαστε πιο προετοιμασμενοι από τους βαρβάρους για την νέα εποχή. Εδώ προηγήθηκε η κρίση και είχαμε δοκιμάσει αποτελεσματικά το εμβόλιο της μετάλλαξης του ιού, ο αριστερός συντηρητισμος αναθεωρούσε το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης με το νεοφιλελεύθερο μνημόνιο των δανειστών και ο νέος Πρωθυπουργός από τον Ιούλη του 2019 μέσα σε επτά μήνες αποκυρηξε τον νεοφιλελευθερισμο ανακάλυψε τον Κέινς και την σοσιαλδημοκρατία, αφου πρώτα υπεστειλε τις σημαίες του Μακεδονικού αγώνα για την απελευθέρωση των συμπατριωτών μας που στενάζουν κάτω από την μπότα των Σλαβων κατακτητών.
Ο νέος κόσμος που τον βλέπαμε να δομείται σιγά σιγά, τώρα θα τρέξει με νέες μεγάλες ταχύτητες μετά το τέλος της οικονομικής κρίσης που θα ζήσουμε όσοι γλυτώσουμε από τον ιό.
Οι νεοσυντηρητικοί της Δύσης άρχισαν να συμβιβάζονται με την ιδέα ότι οι πρώην αποικίες τους θα οδηγήσουν την κούρσα της νέας εποχής της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Η ιστορία δεν μένει στάσιμη. Απλά η Ελλάδα δεν έζησε για πολύ το δυτικό όνειρο, έπεσε πάνω στην περίοδο της παρακμής.
Εάν υπάρξει λογική και απαγκιστρωθουμε από τα δεσμά του πρωτόγονου συντηρητισμου, ελέω Θεού πάλι που φρόντισε και μας τοποθέτησε σε μια περιοχή που μπορεί να μας επιφυλάσσει ένα λαμπρό μέλλον.