Του Κανάκη Γερωνυμάκη
Παρακινούμενος από άρθρο του φίλτατου και αξιόλογου Σταμάτη Αποστολάκη, σχετικά με 35 χρόνων σχολικές αναμνήσεις από τη θέση του δασκάλου, που γραφτήκανε στην έγκριτη εφημερίδα “Χανιώτικα νέα” στο φύλλο της 1ης Ιουνίου ε.ε. θα ήθελα να γράψω και εγώ σχολικές αναμνήσεις 86 ετών μα βέβαια από τη θέση του μαθητή.
Το σχολικό έτος 1932-1933 πήγα πρωτάκι στο δημοτικό σχολείο Βουβά. Το θερινό χωριό μας ήτανε το Ασφένδου όπου εκεί παραθέριζε και ο δάσκαλός μας. Τον Σεπτέμβριο πήγαμε στο σπίτι του δασκάλου μας και μας έγραψε. Εκεί ήτανε και ένας γιατρός και μας εμβολίασε, μα όχι με ένεση. Έκανε 3 ή 4 ξυραφιές ανάλαφρες στο βραχίονά μας, ίσα-ίσα που να φανεί αίμα και μετά έβαλε πάνω λίγη άσπρη σκόνη. Αυτό το λέγαμε “βατσίνα”. Μετά κατεβήκαμε στο χειμερινό μας χωριό στον Βουβά και άνοιξε το σχολείο.
Ο πατέρας μου μου αγόρασε μια πλάκα στο πάχος χαρτονιού. Ήταν σε ξύλινο πλαίσιο και σε μια τρύπα στο πλαίσιο είχαμε δεμένο ένα σπαγγάκι που είχαμε δεμένο από τη μία ένα κοντύλι για να γράφουμε και από την άλλη ήταν το σπαγγάκι μεγαλύτερο για να φτάνει το σφουγγαράκι που είχαμε δεμένο να κρέμεται έξω από τη σάκα γιατί ήταν λίγο υγρό να σβήνει τα γράμματα από την πλάκα, για να ξαναγράψουμε άλλα. Μου πήρε ένα “αλφαβητάριο”, μολύβι, γομολάστιχα και δυο τετράδια. Μου πήρε και πενολόγο, ενώ με μελάνι γράφανε μόνο οι μαθητές από την Γ’ τάξη και άνω. Δεν είχανε πολλή εμπειρία οι γονείς μου από σχολεία. Η μητέρα μου δεν ήξερε καθόλου γράμματα. Ο πατέρας μου ήξερε να γράφει και να διαβάζει, διότι η μητέρα του (η γιαγιά μου) είχε πάει σαν παιδί προσφυγάκι στην Κέρκυρα στη μεγάλη κρητική επανάσταση του 1866-69 και αυτή έμαθε στον πατέρα μου κάτι λίγα γράμματα. Εκεί, στην Κέρκυρα στέλνανε σε σχολείο τα προσφυγάκια, όπου η γιαγιά μου έγινε “δασκάλα” του πατέρα μου.
Στο σχολείο μας τα πιο πολλά παιδιά ήμασταν ξυπόλητα. Φορούσαμε κοντά παντελονάκια Χειμώνα – Καλοκαίρι από “ρετσινόπανο” (δρύλι). Τα κοριτσάκια φορούσανε τσίτινα φορεματάκια που φτάνανε αρκετά πιο κάτω από το γόνατο. Οι σάκες μας ήταν όλες υφαντές. Ή που μας την προμήθευε άλλο παιδί που τελείωσε το σχολείο το προηγούμενο έτος ή που κάποια συγγενής μας που είχε φασίδι, έφαινε επιπλέον 30 πόντους πανί για να γίνει η σάκα. Οι αγορίστικες σάκες ήταν με ιμάντα και τις κρεμούσανε στον ώμο, οι κοριτσίστικες είχανε λαβές και τις κρατούσανε τα κοριτσάκια στο χέρι. Όταν πήγα στο σχολείο δεν είχαμε μπάλα να παίζουμε. Εμείς τα παιδιά κάναμε τοπάκια από ράκη. Παλιόπανα γέμισμα, παλιόπανο περίβλημα. Δεν είχαμε σόμπα και ξεπαγιάζαμε τον Χειμώνα. Δεν είχαμε αριθμητήριο και μας είπε ο δάσκαλος και του μαζεύαμε τα καρόλια άμα τέλειωναν την κλωστή οι μητέρες μας και άμα τα κάναμε 100 έφτιαξε αυτός ένα αυτοσχέδιο αριθμητήριο. Δεν είχαμε εικόνες ιστορίας, φυσικής ιστορίας και θρησκευτικών. Τη βιβλιοθήκη μας την αποτελούσαν δύο βιβλία: Η Απασα Υλη για την Γ’ και Δ’ τάξη και η Απασα Υλη για την Ε’ και Στ’ τάξη που γράφανε περιληπτικά λίγο απ’ όλα, αν ήθελε ο δάσκαλος να ρίξει μια ματιά. Χάρτες είχαμε έναν της Ευρώπης, έναν της Ελλάδας και έναν της Κρήτης. Αυτός της Κρήτης όμως ήταν παλιός και είχε ακόμα την επαρχία Σφακίων σαν επαρχία του νομού Ρεθύμνης, ενώ είχε προσαρτηθεί στο Ν. Χανίων από το 1925. Αυτά ήτανε τα εποπτικά όργανα του σχολείου μας.
Παίζαμε κυρίως αμπάριζα, ξυλίκι, πινακωτή, χωστό πουλί, μελισσάκι και άλλα. Είχαμε όμως καλό δάσκαλο, τον αείμνηστο Γ. Μανταδάκη και εδρομολόγησε ένα ωραίο σχολείο στον Βουβά, στα επόμενα χρόνια.
Κάθε Σάββατο είχαμε επιθεώρηση. Την πρώτη του μήνα και στις 15 του μήνα είχαμε “δικάσιμο”. Πέντε από τους μαθητές των μεγάλων τάξεων ήταν οι δικαστές. Οι ποινές ήταν: Ξυλιές, ορθοστασία (ο μαθητής έστεκε δίπλα στο θρανίο του μια ώρα συνήθως και συχνά διάβαζε όρθιος κρατώντας το βιβλίο στα χέρια του. Ήταν και η νηστεία (όταν εσκόλαζε η τάξη του τιμωρημένου, αυτός έμενε “κρατούμενος” στο σχολείο για μια ώρα συνήθως).
Κάποια φορά, δεν θυμάμαι για ποιο λόγο, έφαγα πέντε ξυλιές και άμα βγήκα έξω με περίπαιζε ένας συμμαθητής και του τράβηξα το αυτί του και ξαιμάτωσε λίγο και μου έδωσε ο δάσκαλος άλλες πέντε. Ήταν και οι γραφικές τιμωρίες. Όταν π.χ. ένα παιδί επέμενε να γράφει τον σύνδεσμο “και” με έψιλον, το τιμωρούσε ο δάσκαλος και το έγραφε σωστά 300 φορές, και όταν άλλο παιδί δεν θυμόταν όταν είχαμε γεωγραφία ότι η επαρχία Βιάνου είχε τότε πρωτεύουσα τον Πεύκο, το τιμωρούσε ο δάσκαλος και έγραφε 50 φορές «Η επαρχία Βιάνου έχει πρωτεύουσα τον Πεύκο».
Άμα προχωρήσαμε σε μεγαλύτερες τάξεις μόνο σε πέντε σπίτια αγοράζανε βοηθητικά βιβλία στα παιδιά τους. Είχαμε ένα τετράδιο για καθένα από τα βασικά μαθήματα και μας έγραφε ο δάσκαλος στον μαυροπίνακα με κιμωλίες τα βασικά στοιχεία και τα αντιγράφαμε στο ανάλογο τετράδιο. Και σ’ αυτές τις σημειώσεις καταφεύγαμε όταν είχαμε καμιά απορία.
Την δεκάτη ογδόη Μαρτίου του 1936 το πρωί, που πήγαμε είδαμε μεσίστια τη σημαία μας. Μας εξήγησε ο δάσκαλος ότι δεν θα κάναμε σχολείο, διότι πέθανε ο Βενιζέλος στο Παρίσι. Μας έβαλε στην αίθουσα και μας είπε κάποια πράγματα για τη ζωή του Βενιζέλου και μετά φύγαμε. Πήγε ο δάσκαλός μας και στην κηδεία του Βενιζέλου και την άλλη μέρα μας περιέγραψε σαν δημοσιογράφος όλη την κηδεία. Μεταξύ των άλλων μας είπε ότι το φέρετρο, με τον μεγάλο νεκρό, το είχανε σε μια εξέδρα και σε κάθε γωνιά της εξέδρας στέκονταν τιμητικά από ένας λεβέντης Κρητικός με σαλβάρια. Στη μια γωνία ήτανε ο Ιωάννης Κουτρουμπάς από την Ιμβρο, στην άλλη ο Ασφενδιώτης κάτοικος Ρεθύμνου Μανούσος Γιαννούλης. Είπε και για τις άλλες γωνιές ποιοι ήταν και από πού μα δεν τους θυμάμαι.