ο Βαρώσι, η άλλοτε κοσμοπολίτικη παραλία της ανατολικής Μεσογείου, αποτελεί σήμερα την πιο τραγική κατάληξη του «μακροχρόνιου» αγώνα των Κυπρίων. Η είδηση των τελευταίων ημερών προκαλεί αίσθηση σε κάθε Ελληνοκύπριο που αντιλαμβάνεται το κόστος των επιλογών της ηγεσίας του. «Τουρκοκύπριος επιχειρηματίας αγόρασε τρεις ξενοδοχειακές μονάδες από τους (απελπισμένους) Ελληνοκυπρίους ιδιοκτήτες τους».
Ο επιχειρηματίας σκοπεύει να ανακαινίσει τα ξενοδοχεία για να δεχτεί τουρίστες σε δύο χρόνια! Κι άλλες ιδιωτικές πράξεις αγοραπωλησίας δυνατόν να έχουν συμβεί στο Βαρώσι και σίγουρα πολλές θα ακολουθήσουν μετά τη γνωστοποίηση της εξέλιξης αυτής. Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Κύπρο; Gameover! Το παιχνίδι έληξε, τώρα και για το Βαρώσι. Σχεδόν έληξε για όλη την κατεχόμενη Κύπρο…
Χαμένες ευκαιρίες
Η Κύπρος χρειάζεται μια βαθιά ανασκόπηση και το συντομότερο αλλαγή πορείας. Πολλά επιβεβαιώνουν την επικίνδυνη κατηφόρα προς τη διχοτόμηση. Η ελληνοκυπριακή ηγεσία δύσκολα μπορεί να κρύβεται πίσω από το δάκτυλό της. Στο Κραν Μοντανά το 2017 χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία για την επίλυση. Αν η Λευκωσία είχε τη βούληση, η επιστροφή των Βαρωσίων θα ήταν γεγονός, μεταξύ πολλών άλλων ευεργετημάτων, ως μέρος της συμφωνίας επίλυσης.
Το Κραν Μοντανά δεν ήταν, όμως, η μόνη ευκαιρία. Η ιστορία του Κυπριακού έχει μακρύ παρελθόν που πληγώνει. Το 2004 χάθηκε η Καρπασία, όλοι το ξέρουν. Το 2017 η Μόρφου ήταν στον χάρτη Ακιντζί, που τώρα εξαφανίστηκε. Τώρα χάνεται και το Βαρώσι.
Πόλεις, χωριά και περιοχές που θα ήταν μέρος της Ελληνοκυπριακής πολιτείας, με ανάκτηση περιουσιών και τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης, πρώτα για τους Ελληνοκυπρίους. Η Κύπρος θα ήταν ξανά ένα ενωμένο νησί, κράτος-μέλος της Ε.Ε. Θα ήταν μια ελάχιστη ανταπόδοση για όσους πρόσφυγες είναι ακόμα εν ζωή, τώρα, στα βαθιά γεράματα…
Μέσα σε 20 χρόνια οι Βαρωσιώτες σβήνουν, παρακολουθώντας τις ηγεσίες τους, ένας μετά τον άλλο, να ενεργούν πότε με κυνική άρνηση, ενίοτε με ακατάσχετη πατριδοκαπηλία και, όλοι, αδιαφορώντας για τις συνέπειες.
Τρεις πρόεδροι, ο Τ. Παπαδόπουλος, ο Δ. Χριστόφιας και ο Ν. Αναστασιάδης, έκαναν το ακριβώς αντίθετο που τούς αναλογούσε: να επωμιστούν την ευθύνη ως ηγέτες, να σηκώσουν το βάρος και να αναγεννήσουν την Κύπρο –μαζί με τους Τουρκοκύπριους βέβαια–, πατώντας γερά πάνω στη μεγαλύτερη κατάκτηση που πέτυχε ποτέ η Κύπρος: την ένταξη του νησιού στην Ε.Ε.
Ο νυν πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης γνωρίζει, ως στενός συνεργάτης του Αναστασιάδη τόσα χρόνια, ότι η δική του θητεία μπορεί να αποδειχτεί μοιραία. Η ταφόπλακα του Κυπριακού μπορεί να πέσει πάνω του, δίνοντας τέλος στα παιχνίδια με τον χρόνο.
Το Βαρώσι άνοιξε για εποικισμό όταν ήταν ΥΠΕΞ, το 2020. Από τότε, η πόλη-φάντασμα απέκτησε χιλιάδες επισκέπτες. Δρόμοι έχουν φτιαχτεί, η πλαζ της προσελκύει ξανά κόσμο και δημόσιοι χώροι εξωραΐζονται. Οταν και οι ιδιωτικές περιουσίες αλλάζουν χέρια, σημαίνει ότι η άμμος στην κλεψύδρα εξαντλείται.
Συσκέψεις εκ καθήκοντος
Η είδηση προκάλεσε συσκέψεις στο υπουργείο Εξωτερικών και αναβρασμό στα ΜΜΕ. Η ελληνοκυπριακή ηγεσία, όμως, δεν πείθει πλέον κανέναν. Πότε αμήχανα και πότε εντελώς προσχηματικά, καταδικάζει, κάνει ότι εξοργίζεται, προσποιείται ότι μελετά τρόπους αντίδρασης.
Στην πράξη, θέλει απλώς να φαίνεται ότι πράττει το καθήκον της. Μόνο απόγνωση προκαλούν όσοι μιλούν για προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Το είπε ξανά ο Αναστασιάδης το 2020 και ουδέν έπραξε. Ο Γκουτέρες σηκώνει τα χέρια: σας προειδοποιούσα από καιρό…
Ομως, για έξι χρόνια ο Αναστασιάδης ενέπαιζε τον ΟΗΕ, ξεπερνώντας κάθε όριο ασυνειδησίας. Τι απέμεινε να πράξει ο επίγονός του, Νίκος Χριστοδουλίδης, κανείς δεν ξέρει…
Ο νέος Κύπριος πρόεδρος δεν βρήκε λέξη να πει για το Βαρώσι. Τη δυσμενή εξέλιξη κάλυψε επικοινωνιακά με τη μετάβαση στο Παρίσι, όπου συναντήθηκε με τον Εμ. Μακρόν και αξιωματούχους της TOTAL. Ομως η Κύπρος χρειάζεται κάτι πολύ περισσότερο από όσα διακηρύσσει ο Ν. Χριστοδουλίδης για να βγάλει τη χώρα από το τέλμα.
Η ευθύνη βαραίνει και τον ίδιο για όσα συνέβησαν στο Μον Πελεράν και το Κραν Μοντανά. Εκεί ξεχώριζε, ανάμεσα σε αυτούς γύρω από τον Αναστασιάδη που αντιδρούσαν. Ακόμα και τον χάρτη Ακιντζί απέρριπτε. Αυτά πώς θα τα αλλάξει;
Ο καταλύτης της ένταξης
Δύο δεκαετίες μετά την ένταξή της στην Ε.E. την 1η Μαΐου 2004, η Κύπρος αναζητεί ακόμα τον βηματισμό της. Το παράδειγμα των Βαρωσίων αποδεικνύει πόσο τραγικά κλείνει ο κύκλος των χαμένων ευκαιριών. Ο καταλύτης της ένταξης έμεινε αναξιοποίητος και η Κύπρος εγκλωβισμένη στο παρελθόν της.
Στην καταχνιά που προκαλεί αυτές τις ημέρες το Βαρώσι, υπάρχει κάτι παρήγορο. Ελάχιστοι αναμοχλεύουν πια με περηφάνια το «ηχηρό όχι» του Τάσσου Παπαδόπουλου το 2004. Σχεδόν κανείς δεν πιστεύει το παραμύθι ότι «διέσωσε την Κυπριακή Δημοκρατία» και «δεν παρέδωσε κοινότητα…». Η σιωπηρή πλειονότητα των Κυπρίων αποστασιοποιείται από αυτή την υμνολογία.
Το μόνο που σήμερα μετρά είναι τι μπορεί να γίνει για να μη φτάσει ο τόπος στη διχοτόμηση. Δύσκολο, όχι όμως ανέφικτο. Η Ε.Ε. να γίνει «καταλύτης» για την επίλυση του Κυπριακού, προτείνει ο Ν. Χριστοδουλίδης. Το εννοεί άραγε; Tι είναι διατεθειμένος να πράξει για να το πετύχει;
Η λέξη «καταλύτης» μπήκε στο διπλωματικό λεξιλόγιο του Κυπριακού από τις συζητήσεις που έκαναν στο ΥΠΕΞ της Ελλάδας – από τα τέλη του ’80, ο Θεόδωρος Πάγκαλος και ο Γιάννος Κρανιδιώτης. Τις πρώτες συσκέψεις «ώρα για την Κύπρο» («Cyprustime») θυμίζει συχνά ο καθηγητής Παναγιώτης Ιωακειμίδης, που έζησε βήμα με βήμα όλη την προσπάθεια.
Λίγοι γνωρίζουν σήμερα την αντίδραση –στα όρια της εχθρότητας– που βρήκαν μπροστά τους από Κύπριους πολιτευτές των «ηχηρών όχι». Κι όμως, η Κύπρος κατάφερε τον διπλωματικό θρίαμβο στη Στοά του Αττάλου (Απρίλιος 2003) την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης. Το πώς, μπορεί να γίνει οδηγός για τη νέα ελληνοκυπριακή ηγεσία για να δει πώς θα ξελασπώσει την Κύπρο.
Πάντως, εξ αφορμής εκείνης της ιστορικής στιγμής, ο καθηγητής Ιωακειμίδης έγραψε 20 χρόνια μετά (16/4/2023): «Ημουν σε ένα “πηγαδάκι” μαζί με τον αείμνηστο Ν. Θεμελη με τους Κ. Σημίτη, Ζ. Σιράκ, Τ. Μπλαιρ και Τ. Παπαδόπουλο, όπου ο τελευταίος διαβεβαίωνε ότι “without any doubt there will be a solution to the Cyprus problem by the time of the accession”! (Χωρίς αμφιβολία το Κυπριακό θα λυθεί μέχρι τη στιγμή της ένταξης…) Τη συνέχεια την ξέρουμε…»
* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου