Κάποιοι θεωρούν ότι τα χειρότερα περάσανε. Τα μέτρα καραντίνας δεν ισχύουν πια, τα καταστήματα σιγά – σιγά ανοίγουν. Η οικονομία ξεκινά να λειτουργεί. Όμως, όπως δείχνει το παράδειγμα της Κίνας, τα χειρότερα μπορεί να είναι μπροστά μας…
Η Κίνα λ.χ. έχει επανέλθει σχεδόν πίσω στους κανονικούς ρυθμούς και όλα τα μάτια του κόσμου έχουν στραφεί πάνω της για να δουν τι μπορούν να περιμένουν από τη ζωή μετά τα μέτρα καραντίνας που πάρθηκαν.
Τώρα πλέον, η οικονομία της Κίνα λειτουργεί περίπου στο 90% των κανονικών επιπέδων. Οι μηχανές των εργοστασίων ξεκίνησαν να λειτουργούν, οι τάξεις είναι γεμάτες μαθητές, τα εστιατόρια άνοιξαν.
Αυτό το 90% είναι ένα τεράστιο επίτευγμα, όμως για κάποιους οι επιπτώσεις είναι καταστροφικές. Η οικονομία δεν έχει επιστρέψει στους κανονικούς ρυθμούς. Στην πραγματικότητα, λειτουργεί περίπου στο 90% των συνηθισμένων επιπέδων.
Ανεξαρτήτως των μέτρων που λήφθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας γίνεται ξεκάθαρο σε όλους ότι όταν οι επιχειρήσεις ξεκινούν ξανά να λειτουργούν με μέτρα κοινωνικές απόστασης, η οικονομία θα αντιμετωπίσει μία συρρίκνωση της τάξης του 10%. Κι αυτό θα συμβεί είτε αυτή η χώρα είναι η Νότιο Κορέα, είτε είναι οι ΗΠΑ, είτε είναι η Σουηδία.
Αυτό το 10% δε μοιάζει τόσο σημαντικό. Άλλωστε, σε ένα σημείο ήμασταν 100% κάτω, σωστά; Όμως εξαιτίας αυτού του 10% η ζωή μας θα είναι πολύ διαφορετική.
Στην Κίνα, μεγάλα κομμάτια αυτού που θεωρούνταν φυσιολογικό πριν την πανδημία, απουσιάζει.
Η κατανάλωση έχει πέσει περίπου στο μισό, 50% κάτω είναι και οι διαμονές σε ξενοδοχεία. Επίσης, 75% λιγότεροι άνθρωποι ταξιδεύουν με αεροπλάνα.
Το 10% είναι όλα αυτά που είναι δύσκολο να κάνεις αν λαμβάνεις μέτρα κοινωνικής απόστασης.
Οπότε, εστιατόρια, ξενοδοχεία, θέατρα και σινεμά δέχονται ισχυρά πλήγματα.
Και επίσης, είναι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επιλέγουν να διασκεδάσουν.
Σε αυτό τον κόσμο, πολλοί άνθρωποι μετά το τέλος της δουλειάς επιστρέφουν πίσω στα σπίτια τους. Αυτή η πτώση στην κατανάλωση που σχετίζεται με την διασκέδαση θα συνεχίσει ακόμη και τώρα που τα μέτρα καραντίνας έχουν τελειώσει.
Στη Σουηδία, αν και δεν επιβλήθηκε στους ανθρώπους να μένουν σπίτι κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι καταναλωτικές συνήθειες των Σουηδών άλλαξαν ριζικά καθρεπτίζοντας αυτές της γειτονικής Δανίας στην οποία είχαν επιβληθεί μέτρα απαγόρευσης κυκλοφορίας.
Η κατανάλωση στα εστιατόρια έπεσε 70% καθώς η αβεβαιότητα για την πορεία της οικονομίας και ο φόβος της μόλυνσης έκανε περισσότερους Σουηδούς να επιλέγουν να μην τρώνε έξω.
Και ενώ η κατανάλωση στη Δανία έπεσε κατά 29% κατά τη διάρκεια της απαγόρευσης κυκλοφορίας, το ποσοστό ήταν εξίσου υψηλό ακόμη και στη Σουηδία.
Οι πραγματικές συνέπειες της επιβολής μέτρων περιορισμού θα πάρει χρόνο να γίνουν ξεκάθαρες.
Στην Κίνα ξανά, χρειάστηκαν να περάσουν αρκετοί μήνες από τότε που άρθηκαν τα μέτρα καραντίνας για να αρχίσουν να αποτυπώνονται οι συνέπειες στην οικονομίες. Ο αριθμός των χρεωκοπιών εκτοξεύεται.
Γι’ αυτό δε θα είναι καθόλου παράξενο εκεί που νομίζουμε ότι τα χειρότερα πέρασαν, τα πράγματα να αρχίσουν να γίνονται πολύ χειρότερα από αυτό που περιμένουμε.
Τους τελευταίους μήνες η παγκόσμια οικονομία δέχεται τεράστια στήριξη από τα κράτη για να συνεχίσει να λειτουργεί σε ανεκτά επίπεδα. Αυτή τη στιγμή στις 5 μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης, 1 στους 5 εργαζόμενους πληρώνεται τον μισθό του από το κράτους. Οι κυβερνήσεις της Ευρώπης θα μοιράσουν 750 δισεκατομμύρια ευρώ για να διασώσουν τις εταιρείες τους. Πρόκειται για τεράστια ποσά που δεν έχουν ξανακαταγραφεί στην ιστορία.
Οι πραγματικές συνέπεις όμως της πανδημίας θα φανούν οταν αυτή η κρατική υποστήριξη σταματήσει. Όταν το κράτος θα αρχίσει να ζητά τις δόσεις για τα χρέη των πολιτών στην εφορία, όταν οι τράπεζες θα ξεκινήσουν να απειλούν με κατασχέσεις και πλειστηριασμούς, όταν θα σταματήσει η μερική ή ολική πληρωμή των μισθών μέσα από τα προγράμματα στήριξης.
Και οι συνέπειες είναι άγνωστες γιατί ουδείς γνωρίζει πώς θα αντιδράσουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά που από τη μια στιγμή στην άλλη θα βρεθούν να πρέπει να επιβιώσουν για μήνες με χαμηλότερα εισοδήματα.
Και αυτό συμβαίνει σε παγκόσμια κλίμακα. Γιατί, ακόμη και αν η Γερμανία καταφέρει να επιστρέψει στα προηγούμενα επίπεδα παραγωγής, ποιος θα καταναλώνει τα προϊόντα της Γερμανίας όταν οι μισθοί θα έχουν καταρρεύσει;
Οι συνέπειες θα είναι σε παγκόσμιο, εθνικό και τοπικό επίπεδο.
Ας δούμε ένα παράδειγμα από την Αγγλία. Ένας ιδιοκτήτης μίας αλυσίδας εστιατορίων αναγκάζεται να πάρει δάνειο για να συνεχίσει να συντηρεί την εταιρεία του μέσω πανδημίας.
Όταν ξανανοίγει, η κίνηση είναι πολύ χαμηλότερη από αυτή πριν την πανδημία. Οπότε, μειώνει τις ώρες εργασίας του προσωπικού ή προχωρά σε απολύσεις.
Από τα 4 εστιατόρια που έχει, κλείνει το ένα επειδή δε μπορεί να ανταποκριθεί στην πληρωμή των ενοικίων και των άλλων υποχρεώσεών του. Αυτό, ήδη συμβαίνει. Το πρώτο τέταρτο του 2020, το μερίδιο των επιχειρήσεων στην Αγγλία που πλήρωσαν το ενοίκιο στην ώρα τους έπεσε από το 90% στο 60%. Οι επιπτώσεις ήταν πιο δραματικές στα εστιατόρια των οποίων ο τζίρος μηδενίστηκε.
Όμως, δίχως αυτές τις πληρωμές ενοικίων, για να δώσουμε ένα μόνο παράδειγμα, οι ιδιοκτήτες δε μπορούν να πληρώσουν τις δόσεις των δανείων και στο τέλος ο αριθμός των κόκκινων δανείων που πρέπει να διαχειριστούν οι τράπεζες εκτοξεύεται.
Το πρόβλημα με όλες αυτές τις απώλειες που καταγράφονται στο επίπεδο της οικονομίας είναι ότι στο τέλος κάποιος θα πρέπει να πληρώσει τις επιπτώσεις. Και κάποιοι πληρώνουν πιο πολλά από άλλους.
Και όταν δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στο οικονομικό περιβάλλον, αν ανησυχείς για το αν θα επιστρέψει η κατανάλωση στα προηγούμενα επίπεδα ή αν αυτοί που νοικιάζουν την ιδιοκτησία σου θα πληρώσουν στην ώρα τα ενοίκια τούς, τότε το να κάνεις νέες επενδύσεις δεν είναι απλά ριψοκίνδυνο, είναι αδύνατο γιατί όλα μοιάζουν τόσο αβέβαια.
Ως αποτέλεσμα αυτού, οι επενδύσεις που δημιουργούν θέσεις εργασίας καταρρέουν.
Ήδη, οικονομικοί δείκτες καταγράφουν ότι ο κόσμος μας εισέρχεται σε μία περίοδο βαθιάς υφεσης.
Η ανεργία στις ΗΠΑ είναι στο υψηλότερο επίπεδο από τη Μεγάλη Ύφεση.
Αλλά αυτές τις απώλειες όπως είπαμε παραπάνω, κάποιοι θα τις αισθανθούν περισσότερο έντονα.
Οι βιομηχανίες που έχουν δεχθεί τα ισχυρότερα πλήγματα λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού είναι αυτές που βασίζονται στη χειρωνακτική εργασία χαμηλόμισθων εργαζομένων. Και είναι αυτοί οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο απώλειας της θέσης εργασίας τους.
Στις ΗΠΑ τα στοιχεία δείχνουν ότι αν το εισόδημά σου είναι κάτω των 20.000 δολλαρίων έχεις διπλάσιες πιθανότητες να χάσεις τη δουλειά σου.
Οι δουλειές που θα εξαφανισθούν ή των οποίων οι θέσεις εργασίας που παράγουν θα συρρικνωθούν σε μεγάλο βαθμό είναι οι δουλειές που γίνονται από ανθρώπους που πληρώνονται λίγα, σε επαγγέλματα που έχουν σχέση με την εστίαση και την φιλοξενία και το λιανεμπόριο. Αυτό που θα δούμε το επόμενο διάστημα αν δεν αλλάξει κάτι ριζικά, είναι μία συγκέντρωση πολύ υψηλής ανεργίας σε συγκεκριμένους τομείς και σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων.
Το πρόβλημα είναι ότι τα συγκεκριμένα επαγγέλματα, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως, παράγουν και τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων εργασίας.
Στην πόλη μας, στα Χανιά, όπου κάθε 5 μέτρα υπάρχει μία καφετέρια και κάθε 10 μέτρα ένα εστιατόριο και ένα κατάστημα ρούχων, με τη βαριά εξάρτηση από τον τουρισμό, οι συνέπειες θα είναι ακόμα πιο βαριές, αν δεν στηρίξουμε όπως μπορούμε.
Από την άλλη, αυτή η κατάσταση θα ασκήσει οπωσδήποτε επιρροή και στον τρόπο που ασκείται η πολιτική.
Ήδη σε κάποιες χώρες, η ακροδεξιά όλο και πιο έντονα ζητά την απαγόρευση της μετανάστευσης, γιατί οι μετανάστες μπορούν να μεταφέρουν τον κορωνοϊό και αυτή τη στιγμή πρωτεύουσα σημασία έχει να προστατεύσουμε τους δικούς μας πολίτες και κανέναν άλλο.
Επίσης, με την συρρίκνωση των θέσεων εργασίας σε επαγγέλματα που πολλές φορές εργάζονται μετανάστες, η ανάγκη για μετανάστες θα μειωθεί, όχι όμως και ο αριθμός των μεταναστών που επιζητούν να φύγουν από τις χώρες τους αφού οι οικονομικές συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού είναι πιο βαριές σε φτωχές χώρες. Οπότε, αν η παγκόσμια κοινότητα επιτρέψει την κατάρρευση των ήδη φτωχών χωρών, θα έχουμε μία αύξηση των μεταναστευτικών ρευμάτων, με μία συρρίκνωση της ζήτησης για μετανάστες.
Το πολιτικό τοπίο, είναι εξαιρετικά ρευστό παρά τη φαινομενικότητα σταθερότητας.
Σύντομα, η πανδημία του κορωνοϊού θα διαμορφώσει ένα νέο πολιτικό σκηνικό και κάθε χώρα θα δώσει διαφορετικές απαντήσεις.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση, ένα είναι βέβαιο.
Όσο περισσότερο χρειάζεται να περιμένουμε για την εύρεση κάποιου εμβολίου ή κάποιας αποτελεσματικής θεραπείας, τόσο πιο μεγάλες θα είναι οι συνέπειες αυτού του 90% με το οποίο θα λειτουργεί η οικονομία μας από εδώ και στο εξής.
Ας είμαστε λοιπόν έτοιμοι για αυτά που θα ακολουθήσουν. Γιατί τα δύσκολα δεν τα αφήσαμε πίσω μας. Τώρα ξεκινούν.
