Η χώρα σήμερα βρίσκεται μπροστά σε μια μεγάλη εσωτερική διαμάχη και μια ακόμη πιο μεγάλη απειλή. Τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά πάρκα, όπως επιβάλλονται άνωθεν σήμερα στην περιφέρεια ως επενδύσεις επιχειρηματικών ομίλων εκτός ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού, χωρίς πραγματική διαβούλευση και χωρίς συμμετοχή στις επιλογές και τις αποφάσεις των τοπικών κοινωνιών και κυρίως, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι αρνητικές περιβαλλοντικές και αναπτυξιακές τους επιπτώσεις, εξελίσσονται σε αιτίες πολέμου όπου χωροθετούνται.
Σε βαθμό που η “πράσινη” μετάβαση να έχει ταυτιστεί στην πράξη με μια σκληρή μορφή ενός καταστροφικού “πράσινου” καπιταλισμού.
Καταστροφικές δραστηριότητες
Τα βιομηχανικής κλίμακας αιολικά πάρκα, που εγκαθίστανται σωρηδόν στις βουνοκορφές καταλαμβάνοντας εκτεταμένες κάποτε δασικές εκτάσεις, εκχερσώνουν το πράσινο και καταστρέφουν τη χλωρίδα και την πανίδα. Με αποτέλεσμα να καταργούνται σημαντικές αγροτικές δραστηριότητες, αλλά και να επιδεινώνεται το μικροκλίμα και να δυσχεραίνεται η αναστροφή της κλιματικής μεταβολής.
Και τα φωτοβολταϊκά
Αντίστοιχα οι βιομηχανικής έκτασης φωτοβολταϊκοί σταθμοί, που καταλαμβάνουν δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις, συνήθως κοντά σε αγροτικές δραστηριότητες και σε κατοικημένες περιοχές για να εκμεταλλεύονται τα δίκτυά τους, απειλούν με αλλοίωση το μικροκλίμα, μεταβάλλοντάς το επί το ξηρότερο και το θερμότερο και καταστρέφουν τη χλωρίδα και την πανίδα εκτεταμένων περιοχών, με συνέπεια να εμποδίζονται μέχρι εξαφάνισης σημαντικές αναπτυξιακές δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα, που στηρίζουν την ελληνική οικονομία και συγχρόνως συντηρούν τον τοπικό πληθυσμό. Με άμεσο κίνδυνο την ύφεση της οικονομίας και εντέλει την ερημοποίηση και την εγκατάλειψη της υπαίθρου.
Κτηνοτροφία και μελισσοκομία, αλλά και αμπελώνες και οινοποιία είναι μεταξύ των μεγάλων θυμάτων των βιομηχανικών φωτοβολταϊκών πάρκων που εγκαθίστανται μαζικά στην ύπαιθρο.
Αναγκαίος νέος σχεδιασμός
Η ανάγκη ενός νέου Χωροταξικού Σχεδιασμού, προσαρμοσμένου στα νέα δεδομένα της κλιματικής μεταβολής, στις νέες ανάγκες της “πράσινης” μετάβασης και στις νέες απειλές για το κλίμα, το περιβάλλον και την ανάπτυξη στην περιφέρεια, είναι εμφανής και επιτακτική.
Το χειρότερο όλων είναι ότι με την πρακτική της αποσπασματικής έγκρισης μεμονωμένων “πράσινων” επενδύσεων χάνεται η εικόνα της συνολικής τους επίπτωσης στο κλίμα, στο περιβάλλον και την ανάπτυξη.
Οξύμωρο
Συμβαίνει τελικά το αντιφατικό και οξύμωρο, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, που είναι οι προϋποθέσεις για την “πράσινη” μετάβαση και την αναστροφή της κλιματικής μεταβολής, να γίνονται αφορμή για την επιδείνωση των κλιματικών συνθηκών, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την καταστροφή της αναπτυξιακής δραστηριότητας στην περιφέρεια.
Τόσο οι υποστηρικτές της νέας αυτής μορφής “πράσινου” και καταστροφικού καπιταλισμού, όσο και οι αρνητές του, ζημιώνουν το ίδιο την πράσινη μετάβαση και την προοπτική μιας βιώσιμης ανάπτυξης. Στην πρώτη περίπτωση γιατί υπονομεύουν το περιβάλλον και την ανάπτυξη, ενώ στη δεύτερη γιατί υπονομεύουν την προοπτική της πράσινης μετάβασης.
Υπάρχουν προτάσεις ουσίας και σε ποια κατεύθυνση;
Ασφαλώς και υπάρχουν προτάσεις ουσίας, ακόμη και σε περιφερειακό επίπεδο. Δεν μπορεί προνομιακός συνομιλητής, οργανωτής εκδηλώσεων, χρηματοδότησης κ.λπ. στην Κρήτη για την Περιφέρειά της να είναι από τις τόσες ενεργειακές κοινότητες, μία και μόνη και μάλιστα ιδιωτικού και κερδοσκοπικού χαρακτήρα Α.Ε. ενεργειακή κοινότητα με χρηματοδοτήσεις άνω των 200 χιλιάδων ευρώ, και την ίδια ώρα που μιλάμε για ενεργειακή δημοκρατία, αυτή η ιδιωτικών συμφερόντων ενεργειακή κοινότητα να μετέχει και σε ημερίδες για υπεράκτια θαλάσσια αιολικά πάρκα, τα οποία στη χώρα έχουν ήδη μοιραστεί μεταξύ 6 μεγάλων ιδιωτών παικτών.
Μια συνεκτική πρόταση
1. Να ξεκινήσει άμεσα η διαδικασία για την εκπόνηση, τη διαβούλευση, την έγκριση και την εφαρμογή ενός νέου συνολικού Χωροταξικού Σχεδίου για την περιφέρεια. Το νέο Σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει όρους και προϋποθέσεις για την εγκατάσταση “πράσινων” επενδύσεων κατά τρόπο που να προστατεύει τις αναπτυξιακές δραστηριότητες που απειλούνται. Κι ακόμη, το νέο Σχέδιο πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τη συνολική επίπτωση στο κλίμα, το περιβάλλον και την ανάπτυξη από την εγκατάσταση όλων των βιομηχανικής κλίμακας “πράσινων” επενδύσεων τα επόμενα χρόνια και όχι όπως σήμερα τη μεμονωμένη εξέταση καθενός από αυτά ξεχωριστά.
2. Μέχρι την έγκριση και εφαρμογή ενός συνολικού Χωροταξικού Σχεδίου για την ΠΚΜ, να επιβληθεί ένα μορατόριουμ, με τη μορφή της αναστολής της έγκρισης ΜΠΕ και της έκδοσης αδειών για αιολικά πάρκα και φωτοβολταϊκούς σταθμούς.
3. Στο νέο Συνολικό Χωροταξικό Σχέδιο να εφαρμοστεί η αρχή των ενεργειακών κοινοτήτων. Οι “πράσινες” επενδύσεις, δηλαδή, να κατανεμηθούν ομοιόμορφα μεταξύ ιδιωτών αφενός και φορέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης, παραγωγικών φορέων και ομάδων πολιτών αφετέρου. Στους οποίους να δοθεί η δυνατότητα της ενεργειακής τους αυτονομίας, με την παραγωγή του δικού τους ρεύματος. Η επιλογή αυτή, πρώτον, θα αποκεντρώσει τις δράσεις στον χώρο και, δεύτερον, θα διασφαλίσει ότι οι τοπικές κοινωνίες θα αναλάβουν πρωτοβουλία για την ασφαλή χωροθέτηση των αιολικών πάρκων και των φωτοβολταϊκών σταθμών, με πνεύμα πρόνοιας για το τοπικό περιβάλλον και την τοπική ανάπτυξη. Αυτό απαιτεί την κατασκευή όμως άμεσα εκτεταμένων δικτύων χαμηλής τάσης.
4. Να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σταθμών στις στέγες κατοικιών και κτηρίων, όπως και στις στέγες θερμοκηπίων.
5. Να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες εγκατάστασης αιολικών πάρκων σε θαλάσσιο περιβάλλον, στα πρότυπα των χωρών της Βόρειας Ευρώπης. Η τεχνολογία για την εγκατάσταση σε ανοικτή θάλασσα αιολικών πάρκων υπάρχει και είναι διαθέσιμη.
Αν συνεχίσει η σημερινή πρακτική, η ύπαιθρος κινδυνεύει σε λίγα χρόνια να γίνει αφενός θερμότερη και ξηρότερη, και αφετέρου να ερημοποιηθεί τόσο περιβαλλοντικά, όσο και οικονομικά και εντέλει και κοινωνικά.
“Πράσινα” συμφέροντα
Είναι βεβαίως να απορεί κανείς πώς κάποια νεόκοπα συμφέροντα, αυτά των βιομηχάνων και επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στο πεδίο των ΑΠΕ, κατόρθωσαν με εντατικό λόμπινγκ στις Βρυξέλλες να κυριαρχήσουν και να επιβάλλουν πλήρως την ατζέντα τους. Έχοντας πολύ ισχυρούς αντιπάλους, μάλιστα, επιχειρηματικά συμφέροντα καθιερωμένα και πανίσχυρα. Προφανώς και δεν ήταν… τσάμπα αυτό, οι άνθρωποι ξόδεψαν πάρα πολύ χρήμα, με στόχο να τα πάρουν πίσω… 1.000 φορές περισσότερα. Κάτι που τους επιτρέπει η φύση των ΑΠΕ, που είναι δραστηριότητες πολύ-πολύ χαμηλής έντασης εργασίας. Χρειάζονται ελάχιστοι άνθρωποι για να λειτουργήσουν αυτές οι εγκαταστάσεις, κάτι που επιτρέπει τη μεγιστοποίηση των περιθωρίων κέρδους.