Σκάνδαλα. Μια λέξη περιγράφει την ιστορία της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, τα τελευταία χρόνια. Μετά το σκάνδαλο του λογισμικού αλλοίωσης των τιμών εκπομπής ρύπων ήρθε εκείνο του «Συνδικάτου των πέντε». Μετά ήρθε ένα ακόμη μεγαλύτερο. Οι αποκαλύψεις για πειράματα σε ανθρώπους και πιθήκους με τοξικά αέρια. Πειράματα που χρηματοδοτούσαν οι κορυφαίες εταιρείες της χώρας. Κι αμέσως μετά ακόμη ένα. Οι ατμομηχανές της γερμανικής βιομηχανίας κατηγορούνται για την επιβολή καρτέλ στον χάλυβα.
Στις 23 Ιουνίου του 2016, στη Στουτγκάρδη, το Μόναχο και το Βόλφσμπουργκ άντρες και γυναίκες της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Δίωξης του Εγκλήματος (BKA) ντυμένοι με πολιτικά μπήκαν στα γραφεία των μελών των διοικητικών συμβουλίων και άλλων μεγαλοστελεχών της Daimler, της Bosch, της BMW και της VW. Ήταν εξοπλισμένοι με εντάλματα από το περιφερειακό δικαστήριο στη Βόννη που τους εξασφάλιζαν την άδεια να κάνουν φύλλο και φτερό τα αρχεία των εταιρειών και των σημαντικότερων προμηθευτών της. Αυτό που αναζητούσαν ήταν στοιχεία για την ύπαρξη καρτέλ.
Σύμφωνα με το Spiegel, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Καρτέλ υποψιάζεται ότι οι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες και μερικοί από τους προμηθευτές τους ρυθμίζουν τις τιμές μεταξύ τους εδώ και χρόνια, ίσως και δεκαετίες. Το καρτέλ αυτό δεν αφορά τις τιμές που πωλούν τα αυτοκίνητά τους ή τα ανταλλακτικά αλλά τις τιμές που οι ίδιες πληρώνουν για να προμηθευτούν τον απαραίτητο και πολύτιμο χάλυβα.
Το καρτέλ στο χάλυβα
Το δικαστήριο που εξέδωσε τα εντάλματα περιέγραψε ως «σκοπό της εικαζόμενης συμπαιγνίας», την «ενοποίηση της τιμής αγοράς του χάλυβα από την αυτοκινητοβιομηχανία, με τρόπο που θα δημιουργούσε ένα κοινό κόστος». Το Ομοσπονδιακό Γραφείο Καρτέλ πιστεύει ότι η «εικαζόμενη συμπαιγνία» είχε στηθεί τη δεκαετία του 1990 και «επανήλθε από τον Μάρτιο του 2007 μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2013». Επιπλέον οι ανακριτές βρήκαν ενδείξεις για τέτοια συμφωνία και το 2016.
Στην ουσία η VW, η Daimler και η BMW δεν ανταγωνίζονταν τις άλλες εταιρείες στο να αγοράσουν φθηνότερο χάλυβα και να μεταφέρουν αυτή την χαμηλότερη τιμή στους πελάτες τους μέσω της τελικής τιμής πώλησης. Σημειώνεται δε ότι ο χάλυβας είναι ένα από τα σημαντικότερα υλικά μιας αυτοκινητοβιομηχανίας.
Το Spiegel αναφέρει ότι έχει δει τα email των στελεχών, τις ατζέντες των συνεδριάσεων και τις σημειώσεις των συναντήσεων που το δικαστήριο της Βόννης εκτιμά ότι μπορούν να είναι επαρκή ως αποδεικτικά στοιχεία για την δημιουργία καρτέλ. Σύμφωνα με το Ομοσπονδιακό Γραφείο Καρτέλ, η υποψία ότι οι συμφωνίες αυτές έλαβαν χώρα εδώ και αρκετά χρόνια δείχνει ότι «οι αντίστοιχοι διευθύνοντες σύμβουλοι ή τα μέλη των συμβουλίων των εν λόγω αυτοκινητοβιομηχανιών γνώριζαν για την συμπαιγνία».
Η Bosch δεν σχολίασε τους ισχυρισμούς, η BMW επιβεβαίωσε τις έρευνες διεξήχθησαν τον Ιούνιο του 2016 αλλά αρνήθηκε να αναφέρει λεπτομέρειες. Η Daimler επίσης παραδέχτηκε ότι γίνεται έρευνα και ότι συνεργάζεται με την αρχές αλλά ότι είναι εντελώς ασαφές αν παραβιάστηκε ο νόμος περί καρτέλ. Η VW τέλος ανέφερε ότι συνεργάζεται με τις αρχές κι ότι το Ομοσπονδιακό Γραφείο Καρτέλ τόνισε ότι «υπάρχει τεκμαιρόμενη αθωότητα μέχρι το τέλος της διαδικασίας».
Το «Συνδικάτο των πέντε»
Το υπόβαθρο και οι λεπτομέρειες των ελέγχων για το καρτέλ παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες. Επίσης η υπόθεση έχει επισκιαστεί από την έρευνα της Κομισιόν για ένα άλλο σκάνδαλο. Οι «χρυσές» εταιρείες της ατμομηχανής της γερμανικής βιομηχανίας συνεργάζονταν επί σειρά ετών σε θέματα τεχνολογικής ανάπτυξης, προμηθειών αλλά και τρόπων αντιμετώπισης των αρχών προστασίας του περιβάλλοντος.
Στην υπόθεση εμπλέκονται οι Daimler, VW, BMW, Porsche και Audi. Οι εταιρείες δημιούργησαν τουλάχιστον 60 ομάδες εργασίας για κάθε πιθανό ζήτημα – όπως για τους βενζινοκινητήρες, του κινητήρες ντίζελ, τα σασί, το τελικό όχημα – και κάθε τομέα. Κι αφού οι εταιρίες ήταν πέντε, οι ομάδες αυτές ονομάζονταν εσωτερικά «ομάδες των πέντε». Οι πέντε εταιρείες συναντήθηκαν πάνω από 1.000 φορές τα τελευταία χρόνια. Οι Daimler και VW παραδέχτηκαν την ενοχή τους. Από τότε η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη.
Όταν οι δραστηριότητες του «Συνδικάτου» ήρθαν στο φως, οι μέτοχοι των εταιρειών αντέδρασαν γρήγορα. Φοβούμενοι μεγάλα πρόστιμα ξεφορτώθηκαν τις μετοχές τους στις αυτοκινητοβιομηχανίες. Μέσα σε λίγες ημέρες, πολλά δισεκατομμύρια ευρώ αποσύρθηκαν από τις αγορές κεφαλαίου των Daimler, VW και BMW. Οι διευθύνοντες σύμβουλοι των εταιρειών προσπάθησαν να υποβαθμίσουν το σκάνδαλο, δηλώνοντας ότι δεν είναι σαφές αν η συνεργασία των εταιρειών είχε παραβιάσει τους νόμους περί ανταγωνισμού.
Υποστήριξαν επίσης ότι οι «ομάδες των πέντε» ασχολιόντουσαν μόνο με ζητήματα τεχνολογίας κι όχι με τις τιμές ή την αγορά και άρα δεν επρόκειτο για «σκληρό καρτέλ». Ο Ματίας Μιούλερ της VW ισχυριζόταν τότε: «Δεν γνωρίζω τίποτα για καθορισμό των τιμών». Αλλά η υπόθεση που διερευνά τώρα το Ομοσπονδιακό Γραφείο Καρτέλ είναι ακριβώς αυτό. Οι Daimler, η VW και BMW ερευνώνται τόσο από τις αρχές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και από τις ομοσπονδιακές αρχές για την επιβολή καρτέλ.
Πειραγμένο λογισμικό και πειράματα σε ανθρώπους
Αυτές οι σκιές πάνω από τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία προστίθενται στα σκάνδαλα που προηγήθηκαν. Η αρχή έγινε πριν από δυο χρόνια με το σκάνδαλο του πειραγμένου λογισμικού της VW που απασχόλησε σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η εταιρεία εγκαθιστούσε στα αυτοκίνητά της λογισμικό που της επέτρεπε να κλέβει στις δοκιμές εκπομπής ρύπων. Αυτό σε απλά ελληνικά σημαίνει ότι τα πετρελαιοκίνητα της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας μπορούσαν να παράγουν «κρυφά», έως και 40 φορές περισσότερη ρύπανση από την επιτρεπόμενη.
Το ζήτημα ήρθε ξανά αυτή την εβδομάδα στο προσκήνιο λαμβάνοντας ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις καθώς η γερμανική εφημερίδα Stuttgarter Zeitung προέβη σε αποκαλύψεις που πράγματι συγκλόνισαν την κοινή γνώμη.
Οι VW, Daimler και BMW, χρηματοδοτούσαν πειράματα σε ανθρώπους. Τα πειράματα έγιναν στο πλαίσιο έρευνας που είχε παραγγείλει ο Ευρωπαϊκός Όμιλος Έρευνας για το Περιβάλλον και την Υγεία στον Τομέα των Μεταφορών (EUGT).
Κατά τη διάρκεια των πειραμάτων 25 νεαροί είχαν εισπνεύσει διοξείδιο του αζώτου – το οποίο είναι τοξικό -, σε δοσολογίες που ποίκιλαν, για πολύωρες περιόδους. Ο σκοπός και τα αποτελέσματα των πειραμάτων δεν έχουν αποσαφηνιστεί. Το ίδιο και οι επιπτώσεις που είχαν στον οργανισμό των ανθρώπων.
Επιπλέον ίδιος ερευνητικός οργανισμός είχε παραγγείλει άλλη μια έρευνα – το 2014 – που προκαλεί σάλο. Στο πλαίσιο αυτής, πίθηκοι αναγκάζονταν να εισπνέουν τοξικά αέρια που εκλύονταν από την εξάτμιση ενός αυτοκινήτου Volkswagen, το οποίο ήταν εφοδιασμένο με το παράνομο λογισμικό που η εταιρεία εγκαθιστούσε στα ντιζελοκίνητα αυτοκίνητά της για να εμφανίζονται πολύ χαμηλότερες οι εκπομπές ρύπων.
Τα πειράματα σε πιθήκους
Στη συνέχεια η εφημερίδα Bild αποκάλυψε ότι τα πειράματα έγιναν στις ΗΠΑ σε 11 πίθηκους. Μάλιστα σημειώνει ότι έχει στην κατοχή της και τον λογαριασμό, τονίζοντας ότι η τιμή για κάθε ζώο ήταν 3.500 δολάρια, συμπεριλαμβανομένων των εξετάσεων και της μεταφοράς. Συνολικά δαπανήθηκαν 47.472,25 δολάρια. Η παραγγελία των πιθήκων έγινε από το εργαστήριο Charles River στο Χιούστον.
Οι πίθηκοι ήρθαν με πλοίο από την Κίνα, εξετάστηκαν στο Χιούστον και εκπαιδεύτηκαν. Το σημαντικό είναι ότι θα έπρεπε να ήταν απόλυτα υγιείς. Μετά την εισπνοή επί 4 ώρες διοξειδίου του αζώτου τους έγιναν εξετάσεις. Σύμφωνα με την Bild, οι πίθηκοι χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια και για άλλα πειράματα, αυτή τη φορά για λογαριασμό της καπνοβιομηχανίας. Για το που βρίσκονται σήμερα τα ζώα και ποια είναι η κατάσταση της υγείας τους δεν υπάρχουν πληροφορίες.
Η έρευνα αυτή φέρεται να παραγγέλθηκε προς υποστήριξη της χρήσης των ντιζελοκινητήρων αφού ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αποφάνθηκε ότι οι εκπομπές αερίων από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων που φέρουν αυτούς τους κινητήρες είναι καρκινογόνες.
Σάλος αντιδράσεων
Η BMW, η Daimler και η VW καταδίκασαν τα πειράματα για τις επιπτώσεις των εκπομπών αερίων των ντιζελοκίνητων αυτοκινήτων σε πιθήκους. Η αντίδραση της VW για τα πειράματα τους ανθρώπους ήταν το λιγότερο προκλητική.
Ο νόμιμος εκπρόσωπος της εταιρείας, Τόμας Στεγκ, δήλωσε ότι οι εθελοντές εκτέθηκαν σε «πολύ πιο χαμηλά επίπεδα ρύπων από αυτά που έχουν διαπιστωθεί σε πολλούς χώρους εργασίας» και «κανένας από αυτούς δεν είχε επιπτώσεις».
Αργότερα μιλώντας στην Bild υποστήριξε ότι ενημερώθηκε για τις δοκιμές την εποχή της παραποίησης του λογισμικού της εταιρείας. Ωστόσο επέμεινε ότι εμπόδισε τη διεξαγωγή τέτοιων δοκιμών σε ανθρώπους. «Αμερικανοί ερευνητές ήθελαν να πραγματοποιήσουν αυτές τις δοκιμές σε ανθρώπους εθελοντές», εξήγησε. «Απάντησα τότε ότι δεν αυτό δεν μπορώ να το επιτρέψω και αποφασίσθηκε οι δοκιμές να γίνουν σε πιθήκους», πρόσθεσε.
«Αναδρομικά, αυτή μελέτη δεν έπρεπε να έχει γίνει ποτέ, είτε πρόκειται για ανθρώπους, είτε πρόκειται για πιθήκους. Αυτό που συνέβη δεν έπρεπε να έχει συμβεί ποτέ, λυπάμαι πραγματικά», δήλωσε ο Στεγκ. Λίγο αργότερα παύθηκε από τα καθήκοντά του.
Η Κομισιόν δήλωσε «σοκαρισμένη» από τις αποκαλύψεις για τα πειράματα. «Σημειώνουμε το γεγονός ότι οι γερμανικές αρχές προτίθενται να διεξαγάγουν έρευνα για το θέμα και ελπίζουμε ότι θα το κάνουν», είπε ένας εκπρόσωπος της επιτροπής.
Την ίδια ώρα στη Γερμανία έχουν ξεσπάσει απίστευτες πολιτικές αντιδράσεις με τους Γερμανούς πολιτικούς να δηλώνουν αποτροπιασμό και να καταλογίζουν ευθύνες στην κυβέρνηση.