Η Κρήτη είναι πρωταθλήτρια στις αυτοκτονίες και έχει σχεδόν τα διπλάσια περιστατικά τα τελευταία χρόνια από το γενικό σύνολο στην Ελλάδα.
Μάλιστα, το 2017 ήταν η χειρότερη χρονιά με 61 περιστατικά στο νησί, με τη δυτική Κρήτη να έχει την πρωτοκαθεδρία, μόνο, όμως, για το 2017, μιας και όλα τα προηγούμενα χρόνια οι περισσότερες αυτοκτονίες και απόπειρες καταγράφηκαν στους ανατολικούς νομούς του νησιού μας.
Διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια
Μπορεί τα πράγματα να μην είναι όπως στο παρελθόν, όμως και εν έτει 2018 υπάρχουν Κρητικοί που διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια από ειδικούς, ακόμα και αν τα σημάδια της κατάθλιψης είναι πολύ έντονα. Βέβαια, είναι θετικό το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των Κρητικών πλέον ζητά βοήθεια, κίνηση που από την ιατρική κοινότητα του νησιού χαρακτηρίζεται πολύ σημαντική. Καταλυτικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη έχει παίξει και η κινητή ψυχιατρική μονάδα του ΠΑΓΝΗ, που ανάλογα με την περιοχή στην οποία βρίσκεται δίνει την ευκαιρία βοήθειας σε πολλούς πολίτες της ενδοχώρας του νησιού μας.
Τα ψυχοσωματικά προβλήματα στην Κρήτη
Το σωματοποιημένο άγχος και τα μηνύματα που στέλνει το ίδιο μας το σώμα είναι πλέον μια σκληρή πραγματικότητα για τους Κρητικούς, μιας και ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού ζει την ταλαιπωρία αυτής της κατάστασης. Όπως τόνισαν οι ειδικοί στην εκπομπή “Ώρα Aιχμής”, τα ψυχοσωματικά προβλήματα είναι και ένας από τους βασικούς λόγους που μπορεί ο Κρητικός να ζητήσει βοήθεια, αφού πρώτα διαχειριστεί στο μυαλό του τούς τυχόν ενδοιασμούς. Υπάρχουν κάποια όργανα στο σώμα μας στα οποία τείνουμε να σωματοποιούμε περισσότερο το στρες μας, ανάλογα βέβαια και με το ιστορικό και την προσωπική ευαισθησία του καθενός μας. Έτσι, μπορεί όταν περνάμε δύσκολες περιόδους να επηρεάζεται πολύ το στομάχι, το έντερό μας, να μας πονάνε τα δόντια μας, η πλάτη μας, το κεφάλι μας, να ζαλιζόμαστε, να δυσκολευόμαστε με τον ύπνο, να έχουμε συμπτώματα από το καρδιαγγειακό (π.χ. αυξημένη αρτηριακή πίεση, αίσθημα παλμών), αλλά και να έχουμε μειωμένη σεξουαλική διάθεση ή και προβλήματα στύσης οι άνδρες.
Όμως, υπάρχουν και κάποιες ασθένειες ή καταστάσεις που προϋπάρχουν και το στρες επιδρά επάνω τους αρνητικά. Τέτοιες είναι οι αλλεργίες, τα ψυχικά νοσήματα, ο μεταβολισμός, οι τιμές των λιπιδίων στο αίμα, η κατάσταση των οστών, η γονιμότητα, το άσθμα, αλλά ακόμα και η στεφανιαία νόσος ή και κάποιες μορφές καρκίνου.
Σε κάθε περίπτωση το μήνυμα των ειδικών είναι να ζητάμε βοήθεια, καθώς μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία μπορεί να γίνει κάτι επί της ουσίας, με στόχο να βελτιώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την καθημερινότητά μας.
Οι αριθμοί από τους εξεταζόμενους είναι πολύ σημαντικοί.
Στους ανθρώπους που πάσχουν από ψυχικά νοσήματα καταλυτικός είναι ο ρόλος της οικογένειας και αυτό αποτυπώνεται και στα στοιχεία για την ψυχική υγεία των Κρητικών που προκύπτουν από το ΠΑΓΝΗ. Έτσι, λοιπόν, σύμφωνα με έρευνα, τα 2/3 των ασθενών με μακροχρόνια παραμονή στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Σούδας επέστρεψαν στην οικογένεια μετά το κλείσιμό του (2006). Οι συγγενείς των χρόνιων ψυχωτικών ασθενών τείνουν να είναι πιο επικριτικοί απέναντι στον ασθενή και να αναφέρουν υψηλή υποκειμενική και αντικειμενική επιβάρυνση. Πολύ υψηλά επίπεδα συναισθηματικής υπερεμπλοκής διαπιστώνονται τόσο στις οικογένειες των ασθενών με πρώτο επεισόδιο όσο και σε εκείνες των χρόνιων ασθενών.
Όπως υπογράμμισε ο κ. Αλέξανδρος Βγόντζας, «τα αυξημένα επίπεδα κριτικής προς τον ασθενή και επιβάρυνσης από τη φροντίδα του καταδεικνύονται ως σημαντικοί μακροχρόνιοι αρνητικοί προγνωστικοί δείκτες για την πορεία της νόσου». Ο καθηγητής Ψυχιατρικής σημείωσε ακόμη ότι οι φροντιστές-μέλη οικογένειας, σύμφωνα με μελέτη, ήταν 3 φορές με μεγαλύτερο κίνδυνο να υποφέρουν από άγχος, 4 φορές από διαταραχές ύπνου και 2 φορές από κάποια ψυχική νόσο σε σύγκριση με τους μάρτυρες. Μάλιστα οι φροντιστές είχαν 2,5 φορές υψηλότερο κίνδυνο για αρθρίτιδα, 3,5 φορές για ρευματοπάθεια και 2 φορές για αυτοάνοσα νοσήματα.
Συχνότητα κατάχρησης ουσιών σε ψυχικά ασθενείς*
Κατάχρηση ουσιών στο σύνολο των ασθενών (Ν=672)
Καμία ουσία 72,3% (486)
Κάποια ουσία 27,7% (186)
Αλκοόλ 17,3%
Κάνναβη 12,4%
Οπιοειδή 5,4%
Κοκαΐνη 3,4%
Αγχολυτικά 6,3%
* Νοσηλεύτηκαν στην Ψυχιατρική Κλινική ΠΑΓΝΗ (Νοέμβριος 2011-Δεκέμβριος 2013)
Τα παραπάνω στοιχεία παρουσιάστηκαν από τον καθηγητή Ψυχιατρικής του ΠΑΓΝΗ Αλέξανδρο Βγόντζα στη διάρκεια της εκπομπής “Ώρα Αιχμής” της “ΚΡΗΤΗ TV”, με τους ειδικούς να ζητούν από τους Κρητικούς να ξεπεράσουν τα ταμπού και να ζητούν βοήθεια.
Αν και οι αυτοκτονίες δεν έχουν αυξηθεί στο συνολικό πληθυσμό της Κρήτης μεταξύ 1999 και 2016, είναι ενδιαφέρον το στοιχείο ότι αυτές έχουν σημειώσει σημαντική αύξηση σε άνδρες μέσης και μεγάλης ηλικίας και σημαντική μείωση σε γυναίκες όλων των ηλικιών μεταξύ 1999 και 2016. Αν τώρα μελετήσουμε με προσοχή τους αριθμούς, θα διαπιστώσουμε ότι οι αυτοκτονίες έχουν αυξηθεί σημαντικά στην ανατολική και μειωθεί σημαντικά στη δυτική Κρήτη την περίοδο 1999-2016, πιθανώς λόγω ελλείψεων επαρκών νοσοκομειακών και εξωνοσοκομειακών δομών ανατολικά σε σχέση με δυτικά. Όσον αφορά στις απόπειρες, ο συνολικός ετήσιος αριθμός τους έχει μειωθεί στην ανατολική Κρήτη μεταξύ 2008 και 2014, γεγονός που οφείλεται κυρίως στη μείωση των αποπειρών στις γυναίκες.
Στη διάρκεια της εκπομπής “Ώρα Αιχμής” της “ΚΡΗΤΗ TV”, ο Αλέξανδρος Βγόντζας αναφέρθηκε στο σοβαρό αυτό κοινωνικό πρόβλημα για την Κρήτη, στέλνοντας το μήνυμα ότι «όταν σιωπά κανείς η δύναμη του μυαλού του, σε συνδυασμό με τη δύσκολη καθημερινότητα, μπορεί να τον κάνει να σκεφτεί να βάλει τέλος στην ίδια του τη ζωή». Μάλιστα, τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Βγόντζας με βάση τα δεδομένα των αριθμών από το ΠΑΓΝΗ πρέπει να κρατήσουν σε επαγρύπνηση την κοινωνία, τους φορείς και την ιατρική κοινότητα: Κάθε μέρα δύο άνθρωποι στην Ελλάδα κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας και τουλάχιστον ένας αυτοκτονεί. Το σοκαριστικό αυτό συμπέρασμα προκύπτει από τα στατιστικά στοιχειά που διαθέτει η ΕΛ.ΑΣ. και παρουσιάζονται στη HuffPost Greece για τις απόπειρες αυτοκτονίας και τις αυτοκτονίες.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχει καταγράψει η ΕΛ.ΑΣ., στην Ελλάδα σημειώθηκαν:
* Το 2013, 566 αυτοκτονίες και 642 απόπειρες.
* Το 2014, 514 αυτοκτονίες και 579 απόπειρες.
* Το 2015, 613 αυτοκτονίες και 769 απόπειρες.
* Το πρώτο εννιάμηνο του 2016, 349 αυτοκτονίες και 513 απόπειρες.
Αύξηση 100% στις ακούσιες νοσηλείες
Δυστυχώς την τελευταία δεκαετία η Κρήτη δοκιμάζεται έντονα, όπως και όλη η χώρα, από μια παρατεταμένη ανθρωπιστική κρίση που έχει κάνει ένα μεγάλο μέρος του κρητικού πληθυσμού να “χάσει την μπάλα” και να οδηγείται σε επικίνδυνα μονοπάτια… “φλερτάροντας” με την κατάθλιψη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη μετέπειτα ζωή του. Μάλιστα, με βάση τα στοιχεία της Ψυχιατρικής Κλινικής του ΠΑΓΝΗ, που παρουσίασε και ανέλυσε στην εκπομπή “Ώρα Αιχμής” ο καθηγητής Ψυχιατρικής Αλέξανδρος Βγόντζας, καταγράφεται σημαντική αύξηση κατά 42,8% των εισαγωγών στη συγκεκριμένη κλινική του ΠΑΓΝΗ μεταξύ 2009 και 2016, ενώ έχουν διπλασιαστεί (κατά 89,4%) τα περιστατικά των ακούσιων νοσηλειών μεταξύ 2009 και 2016. Οι άνδρες έχουν 50% μεγαλύτερη πιθανότητα για ακούσια νοσηλεία και η χορήγηση ενέσιμης αγωγής (Depot) σχετίζεται με τρεις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα για ακούσια νοσηλεία. Όπως προκύπτει, οι μισοί από τους χρόνιους ψυχωσικούς ασθενείς έχουν τουλάχιστον μία επανεισαγωγή στο νοσοκομείο εντός τριετίας. Οι άνδρες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο υποτροπής και τείνουν να είναι χαμηλότερης εκπαίδευσης και εισοδήματος, χωρίς σύντροφο, και να έχουν συχνότερη διάγνωση ψύχωσης συγκριτικά με τις γυναίκες.
Παράγοντες κινδύνου για τους ασθενείς με χρόνιες ψυχωσικές διαταραχές (σχιζοφρένεια και διπολική διαταραχή) για υποτροπή αποτελούν το ανδρικό φύλο, η χαμηλή οικονομική κατάσταση, και το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Περίπου 30% των ασθενών έχουν εξάρτηση/κατάχρηση ουσιών. Αλκοόλ, κάνναβη, αγχολυτικά είναι οι πιο συχνές εξαρτήσεις. Αυτό βέβαια που προκαλεί έντονο προβληματισμό στην Ψυχιατρική Κλινική του ΠΑΓΝΗ, όπως τόνισε στην εκπομπή “Ώρα Αιχμής” της “ΚΡΗΤΗ TV” ο καθηγητής Ψυχιατρικής Αλέξανδρος Βγόντζας, είναι ότι στην Κρήτη αυξήθηκαν σχεδόν στο 100% οι ακούσιες νοσηλείες, δηλαδή η αναγκαστική μεταφορά ασθενών σε ψυχικές δομές.
Κάπνισμα και ψυχική υγεία
Αίσθηση προκαλούν οι αριθμοί του ΠΑΓΝΗ για την ψυχική υγεία των Κρητικών και πώς το κάπνισμα και εδώ έχει το δικό του μερίδιο ευθύνης. Τα επίπεδα μόλυνσης λόγω του καπνίσματος στην Ψυχιατρική Κλινική ΠΑΓΝΗ ήταν 318 µgr/m3 (εύρος: 82-730µg/m3). Τα επίπεδα καπνού μέσα στην Ψυχιατρική Κλινική είναι συγκρίσιμα με αυτά στα τοπικά μπαρ, που σχετίζονται με αρνητικές συνέπειες στην υγεία των μη καπνιζόντων ασθενών και του προσωπικού των ψυχιατρικών τμημάτων. Οι νοσηλευόμενοι στην Ψυχιατρική Κλινική έχουν μεγαλύτερα ποσοστά καπνίσματος σε σχέση με το γενικό πληθυσμό (58,0% έναντι 27,3% σε νοσηλευόμενους-γενικό πληθυσμό). Τα παραπάνω ευρήματα επιβάλλουν την άμεση εισαγωγή υποκατάστατων νικοτίνης στην Ψυχιατρική Κλινική για ελάττωση των επιπέδων καπνού σε ανεκτά επίπεδα.