Της Βάσως Αγγελέτου
“Επανάσταση” στις διατραπεζικές μεταφορές χρημάτων φέρνει η νέα οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις άμεσες πληρωμές (instant payments), οι οποίες γίνονται πλέον η νέα κανονικότητα στην Ευρωζώνη με πολύ σημαντικά οφέλη για όλους τους πολίτες.
Δύο είναι οι άξονες της νέας πολιτικής της ΕΕ: ταχύτητα και προσιτές τιμές. Η ταχύτητα επιτυγχάνεται μέσω του συστήματος άμεσων πληρωμών TIPs που έχει υλοποιήσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εδώ και τέσσερα έτη.
Η τιμολόγηση είναι πιο σύνθετη υπόθεση, καθώς ο εκσυγχρονισμός των πληρωμών θα πρέπει να γίνει με ομαλό τρόπο για τις εμπορικές τράπεζες που αποκομίζουν σημαντικά έσοδα από τα διατραπεζικά εμβάσματα, ώστε να δοθεί στην αγορά χρόνος για αναπροσαρμογή.
Επιπλέον, οι άμεσες πληρωμές θίγουν τα συμφέροντα των σχημάτων καρτών – Visa και Mastercard- που κατέχουν πολύ σημαντικό μερίδιο των πληρωμών στην Ευρώπη το οποίο, μάλιστα, βαίνει αυξανόμενο τα τελευταία χρόνια.
Πηγές με γνώση των διαδικασιών αναφέρουν στο Capital.gr ότι, διαχρονικά, οι χρεώσεις των άμεσων πληρωμών αναμένεται να συμπιεστούν για λόγους ανταγωνισμού ακόμη και σε μηδενικά επίπεδα.
Επιπλέον, στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκεται το ενδεχόμενο να εφαρμοστεί μοντέλο ανταποδοτικότητας που θα καταστήσει τις άμεσες πληρωμές δωρεάν για τους χρήστες, κάτι ανάλογο με το κόστος διατραπεζικής προμήθειας (intercharge fee) που ισχύει για την έκδοση καρτών.
Ωστόσο, οι συζητήσεις αυτές μεταξύ των stakeholders βρίσκονται ακόμη σε πολύ πρώιμο στάδιο, πλην όμως “δείχνουν” τον δρόμο προς τις δωρεάν μεταφορές χρημάτων. Εξ άλλου, προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και το ψηφιακό ευρώ που σχεδιάζει η ΕΚΤ και το οποίο θα παρέχεται απολύτως δωρεάν στους πολίτες της Ευρωζώνης.
Η “επαναστατική” απόφαση της Κομισιόν
Με την απόφαση που εξέδωσε τις προηγούμενες ημέρες η Κομισιόν βάζει “ψαλίδι” στα καπέλα που ισχύουν σήμερα στα διαφορετικά είδη διατραπεζικών εμβασμάτων, προκειμένου οι άμεσες πληρωμές να μετατραπούν από είδος πολυτελείας σε βασικό αγαθό, προσιτό σε όλους τους Ευρωπαίους πολίτες.
Επιπλέον, υποχρεώνει όλες τις τράπεζες της Ευρωζώνης να προσαρμόσουν τα συστήματά τους στο σύστημα άμεσων πληρωμών (TIPs) ώστε να είναι σε θέση να αποδέχονται άμεσες πληρωμές μέσα σε έξι μήνες από την εφαρμογή της οδηγίας και να αποστέλλουν άμεσες πληρωμές εντός του επόμενου 12μήνου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Κομισιόν, μία στις τρεις ευρωπαϊκές τράπεζες δεν προσφέρουν σήμερα την υπηρεσία των άμεσων πληρωμών και 70 εκατομμύρια λογαριασμοί πληρωμών δεν προσφέρουν αυτή τη δυνατότητα στους κατόχους.
Αποτέλεσμα των παραπάνω, σε συνδυασμό με την αποθαρρυντική τιμολογιακή πολιτική (συχνά οι άμεσες πληρωμές κοστίζουν έως και 30 ευρώ ανά συναλλαγή), είναι μόνο το 11% των μεταφορών χρημάτων σε ευρώ να πραγματοποιείται με instant payments.
Στόχος της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας είναι να διασφαλίσει την πρόσβαση όλων των Ευρωπαίων πολιτών στις άμεσες πληρωμές ως η ταχύτερη, ασφαλέστερη και πιο αποτελεσματική λύση που προσφέρεται σήμερα για τη μεταφορά χρημάτων.
Το σημαντικότερο πλεονέκτημα αυτής της νέας τεχνολογίας πληρωμών είναι ότι ο παραλήπτης “βλέπει” τα χρήματα στον λογαριασμό του μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, καθώς μια άμεση πληρωμή χρειάζεται τυπικά έως 10 δευτερόλεπτα για να ολοκληρωθεί, στην πράξη όμως δεν υπερβαίνει τα 2-3 δευτερόλεπτα.
Είδος “πολυτελείας” οι άμεσες πληρωμές στην Ελλάδα
Οι άμεσες πληρωμές προσφέρονται σήμερα στην Ελλάδα μέσω της ΔΙΑΣ, συνολικά από 24 πιστωτικά ιδρύματα: τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, την Παγκρήτια Τράπεζα, την Attica Bank, την Optima Bank, τις συνεταιριστικές Ηπείρου και Θεσσαλίας και τη Viva Bank (μαζί με τις θυγατρικές της).
Αυτές πραγματοποιούνται μέσω του προϊόντος “IRIS Payments” που υλοποιεί η ΔΙΑΣ σε συνεργασία με τις τράπεζες και προσφέρει δυνατότητα μεταφοράς χρημάτων είτε μέσω internet banking είτε μέσω κινητού και, μάλιστα, στη δεύτερη περίπτωση δεν χρειάζεται καν να γνωρίζει κάποιος το IBAN του παραλήπτη -αρκεί το ΑΦΜ ή ο αριθμός του κινητού.
Επίσης, μέσω του IRIS, μπορεί ο καταναλωτής να κάνει πληρωμές σε ηλεκτρονικό κατάστημα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα απευθείας από τον λογαριασμό του -χωρίς τη χρήση κάρτας.
Ωστόσο, οι χρεώσεις που εφαρμόζονται από τις εγχώριες τράπεζες για τις άμεσες πληρωμές είναι ιδιαίτερα “τσουχτερές”, ξεκινώντας από 3,15 ευρώ για να φτάσουν τα 4,70 ευρώ ανά συναλλαγή (έξοδα τράπεζας αποστολέα + έξοδα τράπεζας παραλήπτη).
Στην Ελλάδα, τα απλά διατραπεζικά εμβάσματα -τα οποία ήταν η μοναδική επιλογή μέχρι να προχωρήσει η ΕΕ στην υλοποίηση του TIPs- χρεώνονται σήμερα από 1,40 ευρώ έως 2,35 ευρώ, ανάλογα με την τιμολογιακή πολιτική κάθε τράπεζας.
Τονίζεται ότι με τις “παραδοσιακές” αυτές μεταφορές, τα χρήματα που μεταφέρουμε εμφανίζονται στον λογαριασμό του παραλήπτη άλλης τράπεζας μέσα σε 2-3 εργάσιμες ημέρες -με όπως καθυστερήσεις αυτό συνεπάγεται σε μια σειρά από βασικές οικονομικές συναλλαγές -από τις πληρωμές φόρων και λογαριασμών έως τις αγορές προϊόντων κ.λπ.
Σήμερα, η συνήθης εικόνα που αντικρύζει κανείς όταν θέλει να πραγματοποιήσει μεταφορά χρημάτων από μία ελληνική τράπεζα σε άλλη, είναι να του προσφέρει η τράπεζά του δύο ή τρεις επιλογές: μεταφορά με άμεση πίστωση (instant payment), με υψηλή προτεραιότητα και με κανονική προτεραιότητα. Όπως είναι αναμενόμενο, οι τρεις αυτές δυνατότητες τιμολογούνται διαφορετικά και έχουν διαφορετικούς χρόνους ολοκλήρωσης.
Αυτό ακριβώς είναι που θέλει να αλλάξει η ΕΕ, επιβάλλοντας με έμμεσο τρόπο στο τραπεζικό σύστημα την πιο σύγχρονη τεχνολογία μεταφοράς χρημάτων στην τιμή των απλών εμβασμάτων.
Αυτό που κάνει, ουσιαστικά, είναι να επιβάλλει στις τράπεζες να χρεώνουν τις άμεσες πληρωμές το ίδιο -ή φθηνότερα- από τις “παραδοσιακές” μεταφορές πίστωσης (credit transfers), εκτοπίζοντας σταδιακά με αυτόν τον τρόπο από την αγορά τα τραπεζικά εμβάσματα όπως τα γνωρίζαμε έως σήμερα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τράπεζας στην Ελλάδα που έχει ήδη υιοθετήσει αυτή τη λογική -προτού γίνει υποχρεωτική- είναι η Optima Bank, η οποία πραγματοποιεί όλες τις διατραπεζικές μεταφορές με instant payments με χρέωση, μάλιστα, κοντά στον μέσο όρο των χρεώσεων της αγοράς.
Απαγορευτικές οι συναλλαγές στο γκισέ
Διευκρινίζεται, βέβαια, ότι οι παραπάνω χρεώσεις ισχύουν για τις ηλεκτρονικές μεταφορές, όσες δηλαδή πραγματοποιούνται μέσω internet ή mobile banking. Για τις συναλλαγές στο γκισέ της τράπεζας, το κόστος του διατραπεζικού εμβάσματος εκτινάσσεται στα 10-12 ευρώ, ανάλογα με την τιμολογιακή πολιτική κάθε τράπεζας.
Η επιπλέον χρέωση εδράζεται στη λογική του επιπλέον λειτουργικού κόστους που έχει για τις τράπεζες η λειτουργία καταστημάτων και η ανάγκη να στρέψουν τους πελάτες προς τα ψηφιακά μέσα πληρωμών.
Εξισώνονται οι μεταφορές εσωτερικού – εξωτερικού
Μια εξίσου σημαντική τομή που φέρνει ο νέος κανονισμός της ΕΕ είναι ότι εξισώνονται οι χρεώσεις για μεταφορές χρημάτων εντός και εκτός συνόρων.
Ενδεικτικά, συστημική τράπεζα χρεώνει σήμερα τους πελάτες της 21 ευρώ για μεταφορά χρημάτων εντός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου από το γκισέ και 10,40 ευρώ μέσω internet/mobile banking.
Εάν ο παραλήπτης βρίσκεται σε χώρα εκτός ΕΕ (π.χ. ΗΠΑ), η χρέωση εκτοξεύεται σε 32 ευρώ για το γκισέ και 20 ευρώ για online μεταφορά.
Με τη νέα οδηγία, όμως, οι πολίτες θα μπορούν από το 2024 να μεταφέρουν χρήματα προς οποιαδήποτε χώρα της Ευρωζώνης με το ίδιο ακριβώς κόστος που ισχύει για τις εγχώριες μεταφορές χρημάτων, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.