Της Νέλλης Ψαρρού | Κι εκεί που νόμιζα ότι γνωρίζω όσα χρειάζεται για το θέμα, η πρόσφατη επίσκεψή μου στην περιοχή ανέτρεψε όλα όλα νόμιζα, προς το χειρότερο.
Με παράνομους τρόπους και μεθόδους που θυμίζουν γκαγκστερική ταινία συντελείται αυτή τη στιγμή ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα εναντίον του περιβάλλοντος και των συμπολιτών μας στη Χαλκιδική. Αν και πολλά γνωρίζαμε γι’ αυτή την υπόθεση, κατά την μόλις πρόσφατη επίσκεψή μου στην περιοχή το ρεπορτάζ μου εμπλουτίστηκε με στοιχεία που συνθέτουν μια εικόνα τριτοκοσμικής χώρας υπό το έλεος μιας μαφιόζικης ηγεσίας. Κι όλα γίνονται για την επιβολή μιας τεράστιας περιβαλλοντικής καταστροφής μη αναστρέψιμης. Ας δούμε πρώτα σε τι συνίσταται αυτή η καταστροφή.
Περιβαλλοντικό έγκλημα στις Σκουριές
Θα προσπαθήσω με απλά λόγια να περιγράψω το σχέδιο της εταιρείας/κυβέρνησης στις Σκουριές Χαλκιδικής.
- – Στις Σκουριές σχεδιάζεται ένα ανοιχτό μεταλλείο διαμέτρου 700μ. και βάθους 200-400μ. (η εταιρεία αλλού αναφέρει 200 και αλλού 400 μέτρα στη μελέτη της)! Όλη αυτή η έκταση θα αποψιλωθεί από βλάστηση, θα “σκαφτεί” με χρήση εκρηκτικών υλών και όλο το πέτρωμα που περιέχει θα περάσει από επεξεργασία προκειμένου να γίνει μια λεπτή “πούδρα” για να προχωρήσει η διαδικασία διαχωρισμού των επιμέρους συστατικών. Επίσης, θα δημιουργηθούν και υπόγειες στοές για την εξαγωγή μεταλλεύματος
- – Σε όλη αυτή την επιφάνεια θα κοπούν ΟΛΑ τα δέντρα, σε ένα δάσος που έχει τη μεγαλύτερη εδαφοκάλυψη στην Ελλάδα (90%) και είναι μέχρι και 400 χρόνων.
- – Για να προχωρήσει η επιφανειακή και η υπόγεια εξόρυξη πρέπει να αποστραγγιστούν τα νερά του βουνού για να μην εμποδίζουν τις εργασίες. Μιλάμε για το όρος Κάκκαβος, τον σημαντικότερο υδροφορέα της ανατολικής Χαλκιδικής, με πλούσιες πηγές, ποτάμια, ρέματα και τεράστια αποθέματα υπόγειων νερών. Σε αυτό το όρος θα στηθούν εννέα (9!) γεωτρήσεις γύρω από το επιφανειακό μεταλλείο για να αποστραγγίσουν το βουνό. Κάθε μία από τις γεωτρήσεις αυτές θα φτάνει σε βάθος 140μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας στραγγίζοντας ουσιαστικά όλο το βουνό και αφήνοντας ανοιχτό το πεδίο για την είσοδο της θάλασσας και την υφαλμύρωση του εναπομείναντος νερού! Ας προσπαθήσει κανείς να φανταστεί ένα χωνί στο κέντρο του οποίου είναι η γεώτρηση. Η περιοχή που θα επηρεαστεί εκτείνεται σε μια συνολική έκταση 14.000 στρεμμάτων…
- – Το νερό που θα στραγγίζεται από το βουνό θα είναι της τάξης των 480 κυβικών την ώρα. Ας υπολογίσει κανείς ότι μια οικογένεια υπολογίζεται ότι καταναλώνει 50-80 λίτρα το μήνα. Σύμφωνα με την εταιρεία ( όλα τα στοιχεία προέρχονται από την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της εταιρείας) το μισό περίπου από αυτό το νερό θα χρησιμοποιηθεί στη διαδικασία της επεξεργασίας. Το υπόλοιπο “θα εισπιέζεται” πίσω στη θέση του! Με ποιο τρόπο είναι δυνατό να γίνει αυτό, να τοποθετηθεί δηλαδή το νερό που θα βγει από τα πετρώματα εκεί που ήταν, δεν γνωρίζει κανένας επιστήμονας στο τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ. Ούτε η ίδια η εταιρεία το διευκρινίζει…
- – Φυσικά, στη συνολική έκταση των 14.000 στρμ. που θα χάσει τα νερά της, θα χαθεί και η βλάστηση της περιοχής, που φυσικά θα ξεραθεί, ενώ σταδιακά θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις και στην τοπική πανίδα.
- – Η αποψίλωση του βουνού και η στράγγιση των υδάτων του θα δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα, όπως πλημμύρες και διάβρωση του εδάφους, με αποτέλεσμα να απειληθεί και αυτή η περιοχή με ερημοποίηση. Η διάβρωση του εδάφους είναι σοβαρότατη επίπτωση για την παραγωγική ικανότητα της περιοχής. Όπως αναφέρει ο κ. Νίκος Δαναλάτος (καθηγητής Γεωργίας και Οικολογίας Φυτών, Παν/μιο Θεσσαλίας, πρώην μέλος Εθνικής Επιτροπής κατά της Ερημοποίησης), “ο πολιτισμός μας και η ευτυχία μας βασίζονται σε ενάμιση μέτρο εδάφους. Κάτω από 1,5 μέτρο δεν υπάρχει τίποτα, δεν υπάρχει ζωή. Επομένως η ζωή μας είναι αυτό το 1,5 μέτρο εδάφους, που στην περιοχή μας για να γίνει χρειάζονται περίπου 500 χρόνια για κάθε εκατοστό”. Η ερημοποίηση, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, ορίζεται ως “η υποβάθμιση γαιών στις ημίξηρες περιοχές που δεν μπορούν να διατηρήσουν χλωρίδα, πανίδα και ανθρώπινη δραστηριότητα, καταλήγοντας σε πενία, εξάντληση και τελικά εγκατάλειψη και καταστροφή της γης.
- – Το 30% της ελληνικής επικράτειας απειλείται άμεσα με ερημοποίηση. Μια ερημοποιημένη περιοχή δεν μπορεί να συγκρατήσει και να αποθηκεύσει ξανά νερά από τις βροχοπτώσεις, ενώ υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων που, συχνά, εγκαταλείπουν τον τόπο τους.
Πώς θα επηρεαστεί η υγεία
- – Πέραν των ζητημάτων του νερού, που είναι πρωταρχικά άλλωστε, η η διαδικασία της εξόρυξης ενέχει σημαντικούς και βεβαιωμένους κινδύνους. Τα ίδια τα πετρώματα που θα ανασυρθούν στην επιφάνεια από τα έγκατα της γης έχουν μεγάλες συγκεντρώσεις σε βαρέα μέταλλα, που βρίσκονταν “απενεργοποιημένα” σε μεγάλο βάθος. Κατά την επαφή τους με τον αέρα και το οξυγόνο αφενός μετατρέπονται σε θειούχες ενώσεις (θειικό οξύ), αφετέρου η μορφή τους αλλάζει δραστικά: από συμπαγή πετρώματα που είναι θα μετατραπούν σε σκόνη, κάτι που σημαίνει ότι διαλύονται και μεταφέρονται στο νερό και στο έδαφος ευκολότερα. Στην πραγματικότητα, τα όξυνα νερά (νερά σαν υγρά μπαταρίας) που θα δημιουργούνται από τη όξινη βροχή αποκτούν μεγάλη διαλυτική ικανότητα και, με τη σειρά τους, διαλύουν τα πετρώματα και, καθώς ρέουν, βαρύνονται επιπλέον με βαρέα μέταλλα.
- – Ειδικότερα στο όρος Κάκκαβος, τα πετρώματα έχουν πολύ μεγάλη περιεκτικότητα σε αρσενικό (αρσενοπυρήτης) σε ποσοστό 12%. Το αρσενικό είναι τοξικότατο δηλητήριο που εξαερώνεται εύκολα και απελευθερώνεται στον αέρα. Μάλιστα, παγκοσμίως έχει τεθεί ως όριο για την περιεκτικότητα του εδάφους σε αρσενικό προκειμένου να γίνει εξόρυξη το 0,2%, ενώ μόνο η Κίνα προχωρά σε εξορύξεις σε εδάφη με περιεκτικότητα σε αρσενικό 3%.
- – Τα παραπάνω στοιχεία και μέταλλα θα περνούν άμεσα στο αέρα καθώς υπολογίζεται ότι θα παράγονται 3.000 τόνοι σκόνης την ώρα! Η σκόνη αυτή κάθεται με τη σειρά της στο έδαφος και εισέρχεται στους υδάτινους όγκους δηλητηριάζοντας τα πάντα και μολύνοντας κάθε άλλη καλλιέργεια. Η μελισσοκομεία, που ακμάζει στην περιοχή, η κτηνοτροφία, η αλιεία και ο τουρισμός θα πληγούν άμεσα από τη μεταλλουργία στην περιοχή. Χιλιάδες παραγωγικές εργασίες θα χαθούν, όχι μόνο άμεσα αλλά και στο μέλλον, καθώς η ζημιά θεωρείται μη αναστρέψιμη για πολλές δεκάδες χρόνια από τους επιστήμονες.
- – Η σκόνη αυτή δεν θα μολύνει μόνο την Χαλκιδική αλλά και όλη την ευρύτερη περιοχή, αρχίζοντας από τη Θεσσαλονίκη και σταματώντας… κανείς δεν ξέρει που. “Η σκόνη της Αφρικής φτάνει μέχρι εδώ και την εισπνέουμε, και δεν θα μας επηρεάσει αυτή που είναι και δίπλα μας;”, αναφέρουν καθηγητές που τονίζουν τον κίνδυνο από τις πνευμονοπάθειες και τον καρκίνο.
- – Όλα τα παραπάνω που αναφέρθηκαν αφορούν απλώς και μόνο την εξόρυξη των πετρωμάτων, χωρίς να αναφερθούμε στην επέμβαση με τοξικές ουσίες πάνω στο εξορυχθέν υλικό προκειμένου να γίνει ο διαχωρισμός των πετρωμάτων. Όμως στη συνέχεια, αυτά θα περάσουν από χημική επεξεργασία προκειμένου να παραχθεί το συμπύκνωμα, απ’ το οποίο θα βγει το καθαρό μετάλλευμα. Το συμπύκνωμα απλώς ανεβάζει την περιεκτικότητα του χρυσού και του χαλκού στον τόνο, ώστε να μπορεί να γίνει πιο εύκολα η επεξεργασία του ή η μεταφορά του. Για να παραχθεί το συμπύκνωμα απαιτείται εμπλουτισμός με κυάνιο και άλλες εξίσου τοξικές ουσίες (εξογυνικά άλατα κλπ). Το κυάνιο έχει απαγορευτεί με οδηγία στην ΕΕ, αλλά η Ελλάδα δεν την έχει ενσωματώσει στο εθνικό της δίκαιο.
- – Η εταιρεία αρνείται ότι θα χρησιμοποιήσει κυάνιο, αναφέροντας ότι θα χρησιμοποιήσει μια άλλη μέθοδο, την ακαριαία τήξη. Αυτή η μέθοδος είναι σε πειραματικό στάδιο και δεν έχει ποτέ εφαρμοστεί σε βιομηχανική κλίμακα. Ίσως γι’ αυτό η καναδική κοινοπραξία της Eldorado Gold με τον όμιλο Μπόμπολα, η “Ελληνικός Χρυσός” δηλαδή, αναφέρει την κυάνωση ως εναλλακτική μέθοδο για το τελικό στάδιο. Πάντως, στην ίδια τη μελέτη, αναφέρεται ξεκάθαρα η χρήση κυανίου στη διαδικασία του συμπυκνώματος (που είναι το ενδιάμεσο στάδιο).
- – Το ωφέλιμο “προϊόν” που θα παραχθεί, ο χρυσός και ο χαλκός, δεν αποτελούν παρά το 2% ανά τόνο εδάφους. Δηλαδή, για 2% στον τόνο παραχθέν προϊόν θα γίνει μια καταστροφή, σημαντικές λεπτομέρειες της οποίας έχω παραλείψει σε αυτό το άρθρο.
- – Τέλος (για την ώρα), τα απόβλητα της όλης επεξεργασίας θα τοποθετούνται σε τεράστια φράγματα ύψους 100 και 130 μέτρων. Το σχέδιο της εταιρείας για τη διαχείρισή τους αναφέρει το εξής: θα ρίξουν “εδαφικό υλικό” πάνω από τα απόβλητα, αφού γεμίσει το φράγμα, και πάνω σε αυτό θα φυτέψουν δέντρα!
- – Το ότι αυτά τα φράγματα σχεδιάζεται να κατασκευαστούν πάνω σε γνωστό σεισμικό ρήγμα δεν φαίνεται να απασχολεί κυβέρνηση και εταιρεία.
Σχέδιο με καταστολή και παρανομία
Η κυβέρνηση λοιπόν παραχώρησε έκταση 314.000 στρεμμάτων στην Ελληνικός Χρυσός, αν και το μεταλλείο των Σκουριών χρειάζεται μόλις 2000 περίπου στρέμματα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στην ευρύτερη περιοχή έχουν βρει άλλα τρία πιστοποιημένα κοιτάσματα χρυσού και χαλκού, μεγαλύτερα από αυτό των Σκουριών, και υπάρχουν ενδείξεις για περισσότερα ακόμη. Με άλλα λόγια, όλη αυτή η περιοχή των 314.000 στρμ. θα γίνει ένα τεράστιο εργοτάξιο.
Οι περισσότεροι κάτοικοι αντιδρούν σε αυτό το σχέδιο, όχι μόνο σήμερα, αλλά από το 1996 όταν ξεκίνησαν να λειτουργούν τα μεταλλεία σε Στρατώνι και Ολυμπιάδα – εντός των 314 χιλ. στρμ. Η αντιμετώπισή τους ήταν οι συλλήψεις, οι απόπειρες δολοφονίας, οι τραμπουκισμοί κλπ. Σήμερα, η εταιρεία έχει προσλάβει πλεονάζον προσωπικό, χάριν στις επιχορηγήσεις του ελληνικού κράτους, για να κάμψει τις αντιστάσεις και να δημιουργήσει τον διχασμό όπου μπορεί.
Πράγματι, υπάρχουν ήδη έντονα κοινωνικά προβλήματα: για παράδειγμα, αρκετοί γονείς του Στρατωνίου (ενός χωριού που φτιάχτηκε από προηγούμενες εταιρείες για τους μεταλλωρύχους) δεν στέλνουν τα παιδιά τους στην Ιερισσό, όπου ανήκουν, αλλά τα πάνε 30 χιλιόμετρα πιο μακρυά, στην Αρναία. Αυτά και άλλα πολλά ζητήματα έχουν αναστατώσει την κοινωνική συνύπαρξη των ανθρώπων που ζουν στην περιοχή, εκατέρωθεν. Όμως, η βία του κράτους και οι παράνομες διαδικασίες που ακολουθεί δεν εφαρμόζονται εκατέρωθεν, παρά μόνο εναντίον όσων αντιδρούν και συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις κατά των μεταλλείων.
Αυτή τη στιγμή δύο άνθρωποι παραμένουν προφυλακισμένοι, ύστερα από την εισβολή των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας στις 3 το πρωί στα σπίτια τους. Πριν λίγες μέρες η αστυνομία κάλεσε ξανά ανθρώπους για ανάκριση. Και χτες προχώρησε ένα βήμα παραπέρα. Ας δούμε τη σχετική ανακοίνωση του συντονιστικού φορέων Σταγείρου Ακάνθου:
“Σήμερα 19 Ιουνίου 2013, άντρες της Ασφάλειας προσήγαγαν πολίτη στη Θεσσαλονίκη, τον οποίο υποχρέωσαν σε, παρά τη θέλησή του, λήψη γενετικού υλικού για υπόθεση σχετική με τις Σκουριές Χαλκιδικής. Παρά το δικαίωμα του προσαχθέντος στη μη συμμόρφωση προς το αίτημα της ΕΛ.ΑΣ, η λήψη γενετικού υλικού έγινε με χρήση βίας και κατά παράβαση των δικαιωμάτων του. Το γεγονός αυτό έρχεται να συμπληρώσει τον μακρύ κατάλογο αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας που υφίσταται το κοινωνικό κίνημα ενάντια στις εξορυκτικές δραστηριότητες στη Χαλκιδική. Στα πλαίσια της γενικότερης κρατικής πρακτικής της καταστολής, ανομίας και παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εκτιμούμε ότι η επίθεση στα κοινωνικά κινήματα και στις εστίες αντίστασης θα κλιμακωθεί.
Για ποια δημοκρατία μπορεί να μιλήσει κανείς, όταν άνθρωποι σύρονται στα αστυνομικά τμήματα χωρίς καμία εξήγηση, καμία αφορμή και κανένα στοιχείο; Σε ποιο ευνομούμενο κράτος άνθρωποι – που δε θεωρούνται επίσημα κατηγορούμενοι ή ύποπτοι – εξαναγκάζονται με τρομοκρατία να δώσουν γενετικό υλικό και όταν δε συναινούν, αυτό λαμβάνεται με τη βία και ενάντια στη θέλησή τους; Εχτές ήταν οι συναγωνιστές μας στη Χαλκιδική, με μόνη ουσιαστικά κατηγορία ότι συμμετέχουν σ΄ έναν αγώνα ενάντια στην καταστροφή της Χαλκιδικής. Σήμερα ήταν συναγωνιστής από τη Θεσσαλονίκη, για τον οποίο το αστυνομικό όργανο έκρινε, εντελώς αυθαίρετα, ότι έπρεπε να κακοποιηθεί σε κάποιο αστυνομικό τμήμα. Αύριο μπορεί να είναι ο καθένας από εμάς που αγωνιζόμαστε. Αύριο όμως μπορεί να είναι κι ο καθένας απ΄ αυτούς που βρίσκονται στους καναπέδες τους. Γιατί όταν η άσκηση αστυνομικής αυθαιρεσίας και κρατικής βίας ξεπερνά κάθε όριο, ο καθένας μας είναι δυνητικός στόχος μιας αυταρχικής εξουσίας.
Καταγγέλλουμε τις προσπάθειες του κράτους να ποινικοποιήσει τους κοινωνικούς αγώνες. Καταγγέλλουμε την αυθαιρεσία και βία της Ελληνικής Αστυνομίας. Καταγγέλλουμε την κατ΄ εξακολούθηση παραβίαση ανθρωπίνων, συνταγματικών και πολιτικών δικαιωμάτων των πολιτών. Δηλώνουμε ότι ο αγώνας μας θα συνεχιστεί μέχρι την τελική μας δικαίωση, παρά τη λυσσαλέα προσπάθεια ποινικοποίησης και τρομοκράτησης” (http://soshalkidiki.wordpress.com ).
Ας σημειωθεί ότι, όλα τα παραπάνω γίνονται χωρίς να υπάρχει το παραμικρό οικονομικό όφελος για την ελληνική πολιτεία. Το παραμικρό. Αυτή την ανάλυση του οικονομικού σκέλους του σκανδάλου των μεταλλείων μπορεί να διαβάσει κανείς στο σχετικό άρθρο μου που δημοσιεύεται στο περιοδικό Unfollow, στο τεύχος 19 (Ιουλίου), που θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες.
