Του Γιάννη Αγγελάκη
Το αεροπλανοφόρο USS George H.W. Bush με 6.000 άτομα προσωπικό κάνει μια ακόμα στάση στα Χανιά και οι δρόμοι του παλιού λιμανιού θα γεμίσουν ναύτες. Δεν είναι η πρώτη φορά που έρχεται αεροπλανοφόρο στα Χανιά και δε θα είναι η τελευταία. Δεν προκαλεί εντύπωση. Οι βάσεις της Σούδας βρίσκονται στο επίκεντρο των γεωστρατηγικών εξελίξεων στην περιοχή εδώ και δεκαετίες. Και δεν προβλέπεται να φύγουν κάποια στιγμή στο άμεσο μέλλον.
Τις μέρες που φτάνει το αεροπλανοφόρο καταστηματάρχες του παλιού λιμανιού προετοιμάζονται καταλλήλως. Οι πραμάτειες τους βγαίνουν στους δρόμους, όπως και οι κράχτες. Σε όλους τους δρόμους κυκλοφορούν τσιγγανάκια με λουλούδια, πλησιάζουν τους ναύτες και ζητούν να αγοράσουν για να τα δώσουν στις γυναίκες που θα συναντήσουν.
Είναι γεγονός, αυτές τις μέρες κάποιοι κάνουν «ανάσταση».
Παλιότερα, τα μαγαζιά που πήγαιναν οι ναύτες για να διασκεδάσουν ήταν μετρημένα στο χέρι ενός χεριού. Κακόφημα μπαρ, «American bar», καλά κρυμμένα στα στενά του παλιού λιμανιού.
Στους τοίχους τους είχαν κολλημένα δολάρια, λες και για να γνωστοποιήσουν με αυτό τον τρόπο τη διάθεσή τους να καλωσορίσουν τους ναύτες και το χρήμα στις τσέπες τους. Είναι στέκια που απόφευγαν οι ντόπιοι, και που επιβιώνουν από τον ερχομό των πολεμικών πλοίων και τα τσούρμα των τουριστών το καλοκαίρι.
Τα τελευταία χρόνια όμως αυτό έχει αλλάξει. Τώρα, οι ναύτες κυκλοφορούν σχεδόν παντού, προφανώς επειδή έχουν πάρει τέτοιες κατευθύνσεις από τη διοίκηση. Ακόμα και στα στέκια που συχνάζουν φοιτητές μπορεί να πετύχεις κάποια παρέα Αμερικάνων.
Κανείς δε λέει όχι στο δολάριο.
«Και τι σε νοιάζει εσένα αν πιούνε ένα ποτό;» είναι η απάντηση που θα σου δώσουν αν εκφράσεις κάποια αντίδραση. Η παρουσία τους έγινε μέρος της καθημερινότητάς μας.
Είναι μέρος μιας εικόνας που τείνουμε να συνηθίσουμε εδώ στα Χανιά, κάθε φορά που έχουμε «επισκέψεις αναψυχής».
Η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες ώρες της ημέρας υπάρχει ηρεμία. Οι ναύτες δεν είναι δα και σε διαρκή κατάσταση μέθης. Δεν είναι κάποια προσωποποίηση του κακού. Η πλειοψηφία τους είναι 20χρονα παιδιά από φτωχές οικογένειες των ΗΠΑ που βρίσκουν ένα μέλλον εντασσόμενοι στην πολεμική μηχανή της παγκόσμιας υπερδύναμης.
Είναι μισθοφόροι. Όμως, πολλοί από αυτούς πιστεύουν πραγματικά ότι πολεμούν για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Θα μπορούσαν να είναι από την Κίνα ή τη Ρωσία ή τη Γαλλία. Όμως η υπερδύναμη είναι οι ΗΠΑ. Και η ισχύς της βασίζεται σε ένα δίκτυο 800 βάσεων σε όλο τον πλανήτη. Μια από τις πιο καίριες στρατηγικά βρίσκεται στα Χανιά της Κρήτης.
Κάποιοι λένε ότι τα Χανιά είναι ένας τουριστικός νομός, και δε θα πρέπει να ξεχωρίζουμε ποιος θα τον επισκέπτεται. «Έχουν δικαίωμα στον τουρισμό και οι στρατιώτες», λένε.
Όμως οι στρατιώτες δεν είναι τουρίστες. Τα πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα δεν είναι κρουαζιερόπλοια. Και ποιος τουρίστας αν εγκληματίσει, θα έχει ασυλία; Ποια εταιρεία ή φορέας ή οργανισμός στην Ελλάδα έχει δικαίωμα να αρνηθεί στις αρχές του ελληνικού κράτους έναν περιβαλλοντικό έλεγχο στο έδαφός της;
Οι βάσεις της Σούδας, δεν είναι τόπος αναψυχής, είναι λειτουργικό τμήμα ενός πολεμικού δικτύου.
Το ειδικό καθεστώς που διέπει τη λειτουργία τους αλλά και το καθεστώς ετεροδικίας που ισχύει για το προσωπικό των βάσεων αποδεικνύει του λόγου το αληθές.
Με το καθεστώς ετεροδικίας, μέλος οποιασδήποτε αποστολής των ΗΠΑ, εφόσον διαπράττει έγκλημα στην Ελλάδα, δεν κινδυνεύει να τιμωρηθεί από τον ελληνικό νόμο αφού οι ελληνικές αρχές έχουν παραιτηθεί από το δικαίωμα άσκησης ποινικής δίωξης κατά Αμερικάνων.
Η «μη τέλεια Δημοκρατία», όπως είχε χαρακτηρίσει ο Τρούμαν το καθεστώς της Ελλάδας, σχεδόν 50 χρόνια μετά, σε σημεία της μοιάζει όλο και πιο έντονα με αποικία.
Αναφέρει το άρθρο 4 περί ποινικής δικαιοδοσίας:
«Η Ελληνική Δημοκρατία αναγνωρίζει την ιδιαίτερη σημασία της ασκήσεως πειθαρχικού ελέγχου από τις στρατιωτικές αρχές των Ηνωμένων Πολιτειών στα μέλη της δυνάμεως και την επίδραση που έχει ο έλεγχος αυτός στην επιχειρησιακή ετοιμότητα. Οι αρμόδιες Ελληνικές αρχές, συμφώνως προς τις διατάξεις του Αρθρου 7, παράγραφος 3 (γ) της ΝΑΤΟ SOFA και της MDCA, θα εξετάσουν ταχέως και συμπαθώς την παραίτηση από το πρωταρχικό τους δικαίωμα για την άσκηση ποινικής δικαιοδοσίας».
Μέχρι να φτάσει το μεσημέρι ένας μεγάλος αριθμός τους θα αρχίσει να πίνει. Κάποια στιγμή, όπως κάθε ναύτης που έχει μείνει πολύ καιρό στη θάλασσα, θα αρχίσουν να αναζητούν την παρέα των γυναικών.
Αρκετοί θα καταλήξουν στην οδό Μίνωος για μια επίσκεψη στα πορνεία, ή σε κάποιο από τα πολλά μπαρ με «κονσομασιόν» που βρίσκονται διάσπαρτα στην πόλη. Μέχρι να φτάσουν εκεί όμως θα γίνουν διάφορα επεισόδια με ιθαγενείς που θα έχουν την ατυχία να βρεθούν στο δρόμο τους.
Ακόμα θυμόμαστε πριν λίγα χρόνια, τότε που το αεροπλανοφόρο USS George H.W. Bush ήρθε στα Χανιά και μαζί του κατέφθασαν και 300 ιερόδουλες από άλλες περιοχές της Ελλάδας για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ναυτών. Τότε, είχε διαρρεύσει η είδηση. Ίσως αυτό να συμβαίνει κάθε φορά που έρχονται αεροπλανοφόρα…
Η ανάπτυξη της πορνείας και άλλων παρασιτικών μορφών οικονομίας είναι μία πραγματικότητα που ισχύει όπου υπάρχουν αμερικάνικες βάσεις. Τα Χανιά δεν αποτελούν εξαίρεση.
Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν εξαιτίας και της παρουσίασης στοιχείων για την έλευση 300 ιερόδουλων στα Χανιά για την ικανοποίηση των σεξουαλικών αναγκών των ναυτών, έκανε τις αρχές των βάσεων εξαιρετικά προσεκτικές ώστε να μη συμβούν επεισόδια στην πόλη. Ή, τουλάχιστον να μη δημοσιοποιηθούν.
Όπως ανέφερε σειρά τοπικών μέσων ενημέρωσης, καταστηματάρχες των Χανίων έλαβαν εντολές από τις αρχές των βάσεων, εφόσον υπάρξουν εντάσεις λόγω της μέθης των ναυτών, αντί να καλούν την ελληνική αστυνομία να επικοινωνούν σε δύο συγκεκριμένα τηλέφωνα με την αστυνομία των βάσεων, για να τους μαζεύουν δίχως να προκαλείται επιπλέον θόρυβος. Για τον σκοπό αυτό βρισκόταν διασκορπισμένοι στο παλιό λιμάνι των Χανίων μυστικοί αστυνομικοί. Είπαν επίσης στους επιχειρηματίες ότι για όποια ζημιά προκληθεί, θα αποζημιωθούν.
Ο νόμος και η εφαρμογή του παρακάμπτονται… με το αζημίωτο.
Είναι ξεκάθαρο, οι αρχές των βάσεων δίνουν μεγάλη σημασία στην εικόνα που παρουσιάζεται γι’ αυτές στα ΜΜΕ.
Για να βελτιώσουν την εικόνα τους οργανώνουν εθελοντικές δράσεις.
Επιθυμούν τη δημιουργία δεσμών με την τοπική αυτοδιοίκηση, φιλανθρωπικά σωματεία και ΜΚΟ αλλά και ΜΜΕ.
Το 2017, μετά τις αποκαλύψεις για τον ερχομό 300 ιερόδουλων στα Χανιά για τις ανάγκες των ναυτών, οργανώθηκε «εθελοντικός καθαρισμός» της παραλίας του Σταυρού από ναύτες του αμερικάνικου στρατού.
Σε σχετικό μήνυμα του τμήματος δημοσίων σχέσεών τους ανέφεραν:
«Ήταν μια ευκαιρία να προσφέρουμε στην τοπική κοινωνία βοηθώντας στη διατήρηση του περιβάλλοντος και δίνοντας ένα χέρι βοηθείας στη δουλειά που κάνουν οι τοπικές αρχές.»
Η συγκεκριμένη δράση δεν είχε καμία πρωτοτυπία. Με μια απλή αναζήτηση στο google βρίσκει κανείς εκατοντάδες φωτογραφίες από εθελοντικούς καθαρισμούς παραλίων από βάσεις των ΗΠΑ ανά τον κόσμο. Συνήθως οργανώνονται σε συνεργασία με τις κατά τόπους αμερικάνικες πρεσβείες ή / και τις αυτοδιοικητικές αρχές.
Το μήνυμα που θέλουν να περάσουν είναι το εξής:
Οι ναύτες της πολεμικής μηχανής των ΗΠΑ είναι φιλικοί και ακίνδυνοι σα τους εθελοντες μίας ΜΚΟ που περισυλλέγουν σκουπίδια από τις παραλίες επιδεικνύοντας “περιβαλλοντική ευαισθησία”. Την ιδια στιγμή όμως που προβάλλουν αυτή την εικόνα προς τα έξω, οι στρατιωτικές βάσεις, τα πολεμικά πλοία και τα αεροπλανοφόρο μολύνουν το περιβάλλον δίχως κανείς να επιτρέπεται να τους ελέγξει.
Σειρά ερευνών αποδεικνύει ότι οι βάσεις προκαλούν μεγάλη περιβαλλοντική μόλυνση στα εδάφη οπού βρίσκονται εκ της ίδιας της λειτουργίας τους, εξαιτίας διαρροών, ατυχημάτων και σε κάποιες περιπτώσεις εξαιτίας και της σκόπιμης απόρριψης επικίνδυνων αποβλήτων. Όταν συμβαίνουν, πρόκειται για εγκλήματα δίχως τιμωρία, εξαιτίας του ειδικού καθεστώτος παρουσίας τους.
Ο Gary Vest, πρώην βοηθός αναπληρωτή του Υφυπουργού Άμυνας των ΗΠΑ για θέματα περιβαλλοντικής Ασφάλειας είχε πει για το συγκεκριμένο θέμα:
«Δεν υπάρχει καμία αμερικάνικη βάση στον κόσμο που δεν έχει κάποιου είδους μόλυνση, είτε στο νερό, είτε στο έδαφος. Αυτό είναι δεδομένο. Θα έλεγα ότι μόλυνση υπάρχει παντού.»
Πιο πρόσφατα, παρουσιάσαμε τμήμα της μεγάλης έρευνας των Reporters United για την “αιώνια ρύπανση” σε σημεία και στην Κρήτη που υπάρχει πιθανή χημική μόλυνση. Κάποια από αυτά με βεβαιότητα βρίσκονται στις βάσεις. Πολυάριθμες επιδημιολογικές μελέτες έχουν συνδέσει τις υπερφθοριωμένες και πολυφθοριωμένες αλκυλιομένες χημικές ενώσεις (PFAS) με καρκίνους, ορμονικές διαταραχές, αναπαραγωγικά προβλήματα και δεκάδες άλλες ασθένειες
Σημειώνουμε ότι στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια υπάρχει σειρά δημοσιευμάτων για τη μόλυνση του νερού σε χιλιάδες σημεία γύρω από στρατιωτικές εγκαταστάσεις λόγω υψηλών επιπέδων Υπερφθοριοοκτανοϊκού Θειικού Οξέως, γνωστού ως PFOS και Yπερφθοριοοκτανοικο Oξέως, του γνωστού ως PFOA.
Οι συνέπειες για την υγεία από την έκθεση σε αυτά τα χημικά συμπεριλαμβάνουν αποβολές και σημαντικά προβλήματα στην κύηση. Επίσης, μολύνουν το μητρικό γάλα και αρρωσταίνουν τα μωρά, προκαλούν ζημιά στο συκώτι, καρκίνο στα νεφρά, υψηλή χοληστερίνη, μειώνουν την αποτελεσματικότητα αντιβιοτηκών ενώ αυξάνουν τον κίνδυνο θυροειδούς καρκίνου, του καρκίνου των όρχεων, και μειώνουν την ανδρική γονιμότητα. Όπως είναι ξεκάθαρο, είναι ουσίες των οποίων η χρησιμοποίησή τους δημιουργεί πολλές και πολύ αρνητικές συνέπειες.
Το Πεντάγωνο γνώριζε για τις καταστροφικές συνέπειες των συγκεκριμένων χημικών στην ανθρώπινη υγεία από το 1974 όμως συνέχισαν να τα χρησιμοποιούν.
Αρκετά χρόνια μετά, το 2001 ο Αμερικάνικος Στρατός συνειδητοποίησε τη σοβαρότητα του προβλήματος που συνιστούσε η χρήση τους. Ο αφρός που χρησιμοποιούταν για την κατάσβεση φωτιών ή σε ασκήσεις μόλυναν τους υδάτινους πόρους των γύρω περιοχών από στρατιωτικές εγκαταστάσεις, όμως ο στρατός απέκρυψε τα γεγονότα υπό τον φόβο των τεράστιων αποζημιώσεων που θα αναγκαζόταν να καταβάλλει.
Χαρακτηριστικό είναι και το ρεπορτάζ της Tara Copp για τους Military Times όπου καταγράφεται η ιστορία νεαρών γυναικών που έπιναν νερό από βάση.
Ο τίτλος του δημοσιεύματος ήταν ο εξής:
“Γιατί έλεγαν στις γυναίκες ‘Μην μείνεις έγγυος στη George Airbase‘”.
Οι κυβερνήσεις αλλάζουν, τα καθεστώτα πέφτουν, όμως οι βάσεις της Σούδας παραμένουν εδώ.
Αποτελούν ίσως το μοναδικό σταθερό σημείο αναφοράς που συνδέει διαφορετικές περιόδους της πρόσφατης ιστορίας της Κρήτης και της Ελλάδας.
Με βασιλιά, δικτάτορα ή με δημοκρατία, σε καιρούς ανάπτυξης ή λιτότητας, με Δεξιά ή Αριστερά, τωρα στα πρόθυρα ενός καταστροφικού για την ανθρωπότητα παγκόσμιου πολέμου, οι βάσεις είναι πάντα εδώ.
Εμείς όμως θα πρέπει να ζούμε με τις συνέπειες της ύπαρξής τους…