Στον απόηχο του πρόσφατου ταξιδιού του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ, όπου η ναυτική βάση της Σούδας βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων του Αλέξη Τσίπρα με τον Ντόναλτ Τραμπ, επαναδημοσιεύουμε μία συνέντευξη της ερευνήτρια στο θέμα των βάσεων Ζακλίν Αντρές την οποία είχε δώσει στην εφημερίδα μας περίπου ένα χρόνο πριν, στις 17 Οκτώβρη του 2016.
Να υπενθυμίσουμε ότι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ «έπεσε» και το θέμα ενίσχυσης της ναυτικής βάσης, αλλά και ενδεχόμενες μικρές τροποποιήσεις της «Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας» που υπεγράφη το 1990. Αντικείμενο της ατζέντας που φέρεται να έθεσε η αμερικανική πλευρά, είναι ο χρόνο ανανέωσης εκμετάλλευσης της βάσης, με τον Ντ. Τραμπ να φέρεται ότι ζήτησε από τον Αλ. Τσίπρα η διάρκειά της να είναι πενταετής αντί για ετήσια, όπως ισχύει μέχρι σήμερα.
Ακολουθεί η συνέντευξη η οποία σήμερα ειδικά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον:
Βάσεις δεν έχουμε μόνο στη Σούδα. Το δίκτυο βάσεων σε όλη την Ευρώπη είναι τεράστιο όμως η έρευνα που έχει γίνει ως σήμερα σχετικά με την επίδραση που έχει η λειτουργία τους στις τοπικές κοινωνίες είναι μικρή.
Η Ζακλίν Αντρές, μια νεαρή γυναίκα από τη Γερμανία, θέλει με την εργασία της να καλύψει μέρος αυτού του κενού.
Η Ζακλίν συνεργάζεται με το Γερμανικό Κέντρο Πληροφόρησης για τον Μιλιταρισμό. Πρόκειται για έναν οργανισμό που ιδρύθηκε το 1996, μετά την απόφαση της Γερμανικής κυβέρνησης να συναινέσει στη δημιουργία Ειδικών Δυνάμεων. Από τότε, ο οργανισμός μεγάλωσε και πλέον αριθμεί 300 μέλη.
Σκοπός του είναι να συνεισφέρει στη διεθνή κατανόηση των συνεπειών της στρατιωτικοποίησης στη λειτουργία των κοινωνιών. Λειτουργεί ως ένας ενδιάμεσος φορέας μεταξύ της ακαδημίας και των κινημάτων ειρήνης.
Το τελευταίο διάστημα η Ζακλίν ταξιδεύει στις χώρες της Μεσογείου και ερευνά τις συνέπειες της λειτουργίας των βάσεων. Από την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία, αυτές τις μέρες βρίσκεται στην Ελλάδα και στα Χανιά.
Συλλέγει στοιχεία, παίρνει συνεντεύξεις από απλούς ανθρώπους, αλλά κι από προσωπικότητες των Χανίων που υπήρξαν στο παρελθόν ή παραμένουν και σήμερα ενεργοί στα κινήματα κατά των βάσεων. Πιστεύει ότι ο πόλεμος δεν είναι κάτι που συμβαίνει μακριά από εμάς. “Ο πόλεμος ξεκινά εδώ”, είπε στη συνέντευξη που έδωσε, και μίλησε για τον ρόλο των βάσεων. Διαπιστώνει ότι στα Χανιά υπάρχει φόβος μεταξύ των κατοίκων σχετικά με το θέμα των βάσεων ενώ αρκετοί πολίτες βρίσκονται σε εξάρτηση από τη λειτουργία τους. Μιλά για το καθεστώς της ετεροδικίας, που δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, και αναφέρεται στη μοναδική περίπτωση όπου αμερικάνοι στρατιώτες καταδικάστηκαν για εγκλήματα που διέπραξαν, στην Οκινάουα της Ιαπωνίας.
Η Ζακλίν Αντρές λέει:
“Όταν αρχίζεις και δίνεις προσοχή στις λεπτομέρειες, τότε καταλαβαίνεις ότι στην πραγματικότητα βρισκόμαστε σε εμπόλεμη ζώνη. Απλά δε θέλουμε να το καταλάβουμε, γιατί αυτό μας βολεύει, να θεωρούμε ότι ο πόλεμος είναι κάπου μακριά από εμάς. Όμως, στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει: ο πόλεμος πάντα ξεκινά από τις χώρες μας.”
Διαβάστε τη συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα μας:
ΕΡ.: Ταξιδεύεις σε ευρωπαϊκές χώρες και ερευνάς τις επιπτώσεις της λειτουργίας των βάσεων στις ζωές των ανθρώπων; Τι είναι αυτό που ακριβώς κάνεις;
Ζακλίν Αντρές: Εργάζομαι σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα που μελετά τις συνέπειες της λειτουργίας των βάσεων του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Μεσογείου. Η εργασία μου συνδέεται με τη δουλειά που κάνουμε ως Κέντρο Πληροφόρησης για τον Μιλιταρισμό. Το σημείο εκκίνησης είναι ότι στρατιωτικές δομές υπάρχουν παντού. Και στη Γερμανία βεβαίως. Και δεν είναι μόνο οι ΝΑΤΟϊκές βάσεις ή οι βάσεις των ΗΠΑ αλλά και οι στρατιωτικές εγκαταστάσες των χωρών μας. Τα αποτελέσματα που προκαλούν είναι ίδια. Πιστεύουμε ότι ο πόλεμος δεν ξεκινά σε κάποιον μακρινό τόπο, ο πόλεμος είναι εδώ, δίπλα μας. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα όμως επικεντρώνεται στις επιπτώσεις της ύπαρξης των βάσεων στις χώρες της Μεσογείου.
ΕΡ.: Πιστεύω ότι γνωρίζεις τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν συνήθως σε χώρες όταν υπογράφονται Συμφωνίες για δημιουργία νέων βάσεων των ΗΠΑ ή του ΝΑΤΟ. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα. Νομίζω, ειδικά για τα Χανιά, ότι παρατηρείται το εξής παράδοξο: Ενώ αποτελεί έναν τόπο εξαιρετικά ανεπτυγμένο τουριστικά είναι την ίδια στιγμή μια εξαιρετικά στρατιωτικοποιημένη ζώνη. Μόνο τον τελευταίο μήνα έγινε μια μεγάλη άσκηση των Γερμανικών και Ολλανδικών δυνάμεων με δοκιμή πυραυλικών συστημάτων Patriot ενώ το επόμενο διάστημα θα ακολουθήσουν και άλλες. Όλοι οι πύραυλοι καταλήγουν στη θάλασσα δίχως κανείς να δίνει λόγο για το τι συμβαίνει μετά τη ρήψη τους. Στις ΗΠΑ, τέτοιες εγκαταστάσεις υπάρχουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από κατοικημένες περιοχές ενώ εδώ στα Χανιά, σε μια τουριστική περιοχή, γίνονται δοκιμές πυραύλων δίπλα σε κατοικημένες ζώνες. Από τη δική σου οπτική, κατά την έρευνά σου για τον ρόλο των βάσεων σε χώρες της Μεσογείου, εξετάζεις τις συνθήκες κατά τις οποίες δημιουργούνται τέτοιες εγκαταστάσεις; Και πώς σχολιάζεις την συνύπαρξη της στρατιωτικής δραστηριότητας με την τοπική πραγματικότητα; Τι έχεις να πεις για τις προσπάθειες δημιουργίας μιας εικόνας αρμονικής συνύπαρξης; Είναι αρμονική;
Ζακλίν Αντρές: Μια από τις χώρες που επισκέφθηκα πρόσφατα είναι η Ιταλία. Και εκεί μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν ήταν σε θέση να διαπραγματευτούν. Έτσι, ήταν εύκολο για τις ΗΠΑ να δημιουργήσουν εκεί βάσεις. Δεν είναι παράξενο ότι ένας από τους μεγαλύτερους αριθμούς βάσεων των ΗΠΑ υπάρχουν στην Ιαπωνία, στη Γερμανία και στην Ιταλία.
Στην Ιταλία υπάρχει και η βάση της Σαρδήνιας. Είναι ένα νησί που ήταν πάντα παραμελημένο από το ιταλικό κράτος. Εκεί λοιπόν το 60% των εδαφών του νησιού χρησιμοποιούνται για στρατιωτική χρήση. Είναι όμως κι ένα πολύ τουριστικό μέρος, όπως και η Κρήτη. Χαρακτηριστικό είναι ότι δίπλα σε χώρο που γίνονται δοκιμές οπλικών συστημάτων, υπάρχει παραλία που μπορούν να πάνε να κάνουν το μπάνιο τους απλοί άνθρωποι. Δίπλα ακριβώς βλέπεις τα γιγάντια ραντάρ που έχουν αρνητικές συνέπειες στην υγεία. Επίσης, στην ίδια περιοχή υπάρχουν εκτοξευτήρες πυραύλων και βαριά μέταλλα στο έδαφος. Στην περιοχή, είναι συνήθες φαινόμενο οι τερατογεννέσεις αλλά υπάρχουν και δέντρα που παίρνουν περίεργες μορφές. Ναι λοιπόν, οι περιοχές των κατοίκων και οι στρατιωτικές περιοχές είναι πολύ κοντά μεταξύ τους, ακόμα και αν από άποψη προστασίας της υγείας των κατοίκων και του περιβάλλοντος αυτό δε θα έπρεπε να συμβαίνει. Παρόμοια είναι και η περίπτωση της Ισπανίας. Εκεί, έχεις τη βάση της Ρότα, που δόθηκε από τον Φράνκο. Ο Φράνκο δεν ήθελε να απομονωθεί διεθνώς, οπότε αποδέχθηκε και έδωσε πολλά δικαιώματα στις ΗΠΑ, κι αυτές άλλαξαν όλη την περιοχή. Οι στρατιωτικές βάσεις και οι πολιτικές συνθήκες κατά τις οποίες δημιουργούνται είναι κάτι που πάντα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας. Γιατί εν τέλει είναι πάντα οι αποφάσεις λίγων ανθρώπων που επηρεάζουν τις ζωές των πολλών.
ΕΡ.: Υπάρχει μια διαφορετική εμπειρία μεταξύ της λειτουργίας των βάσεων σε χώρες του Βορρά και σε χώρες του νότου και της Μεσογείου της Ευρώπης;
Ζακλίν Αντρές: Βλέποντας, λ.χ. την περίπτωση της Γερμανίας, η αλήθεια είναι ότι ο γερμανικός στρατός προκάλεσε μεγάλη καταστροφή στο περιβάλλον. Κατά τη διάρκεια της καταστροφής των πυρομαχικών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι συμμαχικές δυνάμεις πέταξαν πάνω από 150.000.000 τόνους πυρομαχικών και ναρκών στη Βόρεια Θάλασσα. Το πρόβλημα της μόλυνσης παραμένει ως σήμερα. Από την οπτική της δομής, οι διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ της λειτουργίας των βάσεων, αυτό που έχω εγώ παρατηρήσει είναι ότι στη Γερμανία συσσωρεύονται τα αρχηγεία όπως το EUCOM, AFRICOM. Αυτό συμβαίνει γιατί η Γερμανία έχει εξαιρετικές υποδομές, έχουν επενδύσει σημαντικά ποσά για να έχουν αυτές τις δομές και είναι πολύ ευκολότερο να υπάρχουν εκεί. Στη Μεσόγειο υπάρχουν περισσότερο βάσεις μεταφοράς. Οι βάσεις της Μεσογείου είναι αυτές από όπου μεταφέρεται το πολεμικό υλικό στις εμπόλεμες ζώνες. Επίσης, πολλές βάσεις της Μεσογείου αποτελεί κομμάτι ενός παγκόσμιου δικτύου επικοινωνίας.
ΕΡ.: Ας μιλήσουμε λίγο για το καθεστώς της ετεροδικίας του στρατιωτικού και πολιτικού προσωπικού των ΗΠΑ. Στα Χανιά έχουν γίνει εγκλήματα δίχως να υπάρξει καμία τιμωρία. Είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται μόνο στον τόπο μας;
Ζακλίν Αντρές: Συνήθως στις Συμφωνίες που υπογράφονται μεταξύ ΗΠΑ και χωρών που φιλοξενούν βάσεις οι ΗΠΑ και ο στρατος των ΗΠΑ διατηρεί το δικαίωμα να δικάζουν το στρατιωτικό τους προσωπικό. Οπότε ανά καιρούς υπάρχουν φρικιαστικές περιπτώσεις εγκλημάτων.
Μια τέτοια περίπτωση συνέβη πρόσφατα στην Ιταλία, στη Βιτσέντζα όπου ένας αμερικάνος στρατιώτης βίασε μια γυναίκα. Οι στρατιωτικές αρχές είπαν ότι θα αναλάβουν να τιμωρήσουν τον στρατιώτη, τον επέστρεψαν στη βάση όμως σε σύντομο χρονικό διάστημα ήταν ξανά έξω και προέβη σε ακόμη μία απόπειρα βιασμού. Υπάρχει μια άλλη περίπτωση ενός στρατιώτη στην Ιταλία τo 1998 στην περιοχή Καβαλέζε του Τρεντίνο κοντά στην Πίζα που έκανε την τελευταία του πτήση πριν να επιστρέψει στις ΗΠΑ. Ο συγκεκριμένος στρατιώτης αποφάσισε να γυρίσει ένα βίντεο, οπότε πέταξε πολύ κοντά σε ένα βουνό, πιο κοντά από ότι επιτρεπόταν και χτύπησε ένα τελεφερίκ με αποτέλεσμα να πεθάνουν 20 άνθρωποι. Ο στρατιώτης ποτέ δεν τιμωρήθηκε. Μάλιστα, αρκετά χρόνια αργότερα έδωσε στη δημοσιότητα και βίντεο όπου εξηγούσε τι συνέβη. Η μόνη περίπτωση που υπήρξε τιμωρία στρατιώτη, από τη δική μου ενδελεχή έρευνα, είναι στην απαγωγή και τον βιασμό 12χρονου κοριτσιού από στρατιώτες των βάσεων στην Οκινάουα της Ιαπωνίας το 1995. Εκεί οι στρατιωτικές αρχές μετά τις διαστάσεις που πήρε το θέμα και που έθεσε σε κίνδυνο τις διπλωματικές σχέσεις ΗΠΑ – Ιαπωνίας αναγκάστηκαν να επιτρέψουν να γίνει η δίκη.
ΕΡ.: Τι ελπίζεις ότι θα προκύψει από την έρευνα που κάνεις; Τι είδους οργανισμός είναι αυτός για τον οποίο κάνεις την έρευνα;
Ζακλίν Αντρές: Είναι ένας οργανισμός που λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος μεταξύ της ακαδημαϊκής έρευνας και του ακτιβισμού. Ξεκίνησε να λειτουργεί το 1996 όταν η Γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε να δημιουργήσει Ειδικές Δυνάμεις για τον Γερμανικό στρατό. Μια μικρή ομάδα ανθρώπων δημιούργησε τον οργανισμό για να προχωρήσει σε έρευνα για το τι ακριβώς σημαίνει αυτό για τη γερμανική κοινωνία. Από το σημείο αυτό και μετά, η ομάδα αυτή εξελίχθηκε, μεγάλωσε και έγινε οργανισμός. Στο επίκεντρο της έρευνάς του οργανισμού είναι κυρίως ο Γερμανικός στρατός και η στρατιωτικοποίηση της Γερμανίας. Ερευνά επίσης τις διεθνείς σχέσεις της Γερμανίας και τις σχέσεις με τη βιομηχανία όπλων, πού πηγαίνουν τα χρήματα, ποιος χρηματοδοτεί ποιον, ποιος παίρνει τις αποφάσεις. Η έρευνα που κάνω ελπίζω ότι θα έχει ως αποτέλεσμα – από τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τα στοιχεία που έχω συλλέξει ως τώρα – ότι οι στρατιωτικές βάσεις δημιουργούν οικολογικά προβλήματα, προβλήματα υγείας, ψυχολογικά προβλήματα, και αποτελούν ένα χώρος μη δημοκρατίας, δημιουργούν οικονομική εξάρτηση, αλλάζουν την λειτουργία της τοπικής οικονομίας και καθώς το επιτυγχάνουν αυτό, αλλάζουν τον κυρίαρχο λόγο σε σχέση με τον ρόλο του στρατού. Έχω πάει σε πόλεις που το να μιλάς για τον στρατό είναι πλέον ένα ταμπού. Οι βάσεις στρατιωτικοποιούν την ίδια την κουλτούρα ενός τόπου, εξαιτίας της οικονομικής εξάρτησης που δημιουργείται εκ της συνύπαρξής τους, αλλά και επειδή οι κάτοικοι συνηθίζουν σε τέτοιο βαθμό την στρατιωτική παρουσία ώστε πλέον να θεωρείται φυσική.
ΕΡ.: Υπάρχει μετά και μία δυσκολία για την οποιαδήποτε έρευνα γύρω από τις περιοχές των βάσεων. Και βεβαίως μια δυσκολία για τη δημοσιοποίηση στοιχείων, όπως αναφορικά με τα ποσοστά καρκίνου. Ποιο είναι το σχόλιό σου;
Ζακλίν Αντρές: Με τον καρκίνο είναι πάντα πολύ δύσκολο. Και σε άλλες περιοχές υπάρχουν γιατροί που προσπαθούν να συλλέξουν στοιχεία, όπως στη Σικελία. Εκεί υπάρχουν γιατροί που ξεκίνησαν να συλλέγουν στοιχεία. Διαπίστωσαν ότι σε περιοχές κοντά στις στρατιωτικές βάσεις τα ποσοστά καρκίνου ήταν πολύ υψηλότερα. Αλλά υπάρχουν πολλοί παράγοντες όσον αφορά τον καρκίνο. Όπως λ.χ. τα χημικά που χρησιμοποιούνται στην αγροτική παραγωγή. Στη Σικελία υπάρχει ένας μεγάλος χώρος παράνομης απόθεσης απορριμμάτων, και υπάρχει και η μαφία των απορριμμάτων. Σε αυτό τον παράνομο χώρο έχουν βρεθεί και στρατιωτικά απόβλητα. Θα ήταν οπωσδήποτε ενδιαφέρον το να γίνει μία έρευνα σχετικά με τις συνέπειες της λειτουργίας των βάσεων στην υγεία του πληθυσμού. Επίσης πρέπει να εξεταστεί τι υλικά χρησιμοποιούνται στις βάσεις.
ΕΡ.: Έχεις πάρει συνεντεύξεις από κατοίκους των Χανίων. Τι είδους ερωτήσεις τους κάνεις; Τους ρωτάς για την εμπειρία τους σχετικά με τη συνύπαρξη με τον πληθυσμό των βάσεων;
Ζακλίν Αντρές: Συνήθως αυτό που αρχικά ρωτώ είναι αν και τι γνωρίζουν για τη στρατιωτική παρουσία, μετά για τα αποτελέσματα αυτής της παρουσία, ποια θεωρούν ότι είναι τα πλεονεκτήματα ή / και τα μειονεκτήματα. Από τις συνεντεύξεις που έχω πάρει, προκύπτει διαρκώς το οικονομικό ζήτημα. Μετά προχωρώ σε ερωτήσεις κατά πόσο αισθάνονται την στρατιωτική παρουσία στην πόλη των Χανίων στην καθημερινότητά, και αν έχουν υπάρξει προβλήματα και τι υφής προβλήματα.
ΕΡ.: Πώς αποφασίζεις από ποιους θα πάρεις συνέντευξη;
Ζακλίν Αντρές: Προσπαθώ να βρω ανθρώπους από διαφορά επαγγέλματα, αλλά δεν έχει γίνει η εργασία αυτή σε όλα τα μέρη της πόλης, οπότε δεν είναι μία άψογα εμπειρική έρευνα. Όμως αποτυπώνει μία κατάσταση.
ΕΡ.: Και τι προκύπτει από τις συνεντεύξεις που έχεις πάρει;
Ζακλίν Αντρές: Μέχρι τώρα έχουν υπάρξει αρκετοί που δεν ήθελαν να μιλήσουν. Μόλις ανέφερα ότι πρόκειται για την στρατιωτική παρουσία μου έλεγαν ότι καλύτερα θα ήταν να ρωτήσω κάποιον άλλο. Η αίσθησή μου είναι ότι δεν ήθελαν να μπλέξουν, ότι υπήρχε φόβος. Αρκετοί είπαν ότι δε θέλουν να μιλάνε για πολιτικά. Μου έδωσε την αίσθηση ότι αποτελεί ένα καυτό θέμα που πολλοί φοβούνται ότι αν μιλήσουν κατά κάποιο τρόπο θα κινδυνεύσουν. Μετά αρκετοί μου είπαν ότι φέρνει χρήματα στην πόλη. Άλλοι πάλι θα προτιμούσαν να μην υπάρχει στρατιωτική βάση αλλά μου είπαν ότι χρειάζεται και κάποια εναλλακτική γιατί καταλαβαίνουν αυτούς που υποστηρίζουν την ύπαρξη της βάσης επειδή κερδίζουν χρήματα από την ύπαρξή της. Οπότε, διαρκώς επιστρέφαμε σε αυτό το ζήτημα. Και νομίζω ότι έχει ιδιαίτερο ενδιαφερον, γιατί οι απαντήσεις των πολιτών στα Χανιά δε διαφέρουν πολύ από τις απαντήσεις πολιτών από άλλες πόλεις που έχω ερευνήσει και υπάρχει οικονομική εξάρτηση. Πρέπει να πούμε όμως εδώ ότι αυτή η ιδέα περί οικονομικών οφελών είναι μία τεχνητή, μια ψευδής ιδέα. Δεν είναι μια βιώσιμη οικονομία αυτή που αναπτύσσεται μέσω της οικονομικής εξάρτησης από τις στρατιωτικές δραστηριότητες, υποστηρίζει μόνο συγκεκριμένα τμήματα του πληθυσμού και παράγει οφέλη που δεν επιστρέφουν σε όλη την κοινότητα. Ωφελούνται τα μπαρ, τα στριπτιτζάδικα και αναπτύσσεται σεξοτουρισμός, ίσως οφέλη έχουν κάποια ενοικιαστικά αυτοκινήτων και κάποιοι που νοικιάζουν σπίτια στις περιοχές κοντά στις βάσεις. Δεν είναι μία οικονομική δραστηριότητα όμως που εμπλουτίζει την κοινότητα, όπως άλλες μορφές οικονομίας που προσφέρουν δουλειές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και δε δημιουργούν εξάρτηση από την πολεμική δραστηριότητα.
Θέλω επίσης πριν φύγω από τα Χανιά, να μιλήσω σε προσωπικότητες που τάσσονται ενάντια στο καθεστώς των βάσεων. Επίσης με ανθρώπους που έχουν συμμετάσχει στο κίνημα ενάντια στις βάσεις. Έχω βεβαίως μιλήσει και με ανθρώπους που είναι υπέρ της παρουσίας τους.
ΕΡ.: Εδώ στα Χανιά φαίνεται ότι στα ερωτήματα που θέτουν οι δημοσιογράφοι, συνήθως δε λαμβάνουμε απαντήσεις. Το ίδιο ισχύει και με τους πολίτες, που ενώ ανά περιόδους συμμετέχουν μαζικά σε κινήματα ενάντια στο καθεστώς των βάσεων και απαιτούν απαντήσεις, σεβασμό των δικαιωμάτων τους και διαφάνεια, τα αιτήματα που θέτουν δεν εισακούονται, δε γίνονται σεβαστά και εν τέλει επικρατεί η σιωπή. Φαίνεται ότι αυτή η διαδικασία λειτουργεί εκπαιδευτικά. Διδάσκει τους πολίτες να επιλέγουν τη σιωπή.
Ζακλίν Αντρές: Παρόμοια είναι η κατάσταση και στη Σικελία. Εκεί, οι ΗΠΑ ήθελαν να εγκαταστήσουν ένα νέο σύστημα επικοινωνιών MUOS (mobile user objective system) το οποίο λειτουργεί με ηλεκτρομαγνητικά κύμματα. Πολλοί αντέδρασαν. Υπήρξαν μαζικές κινητοποιήσεις. Οι πολίτες εισήλθαν στις στρατιωτικές βάσεις και προχώρησαν σε κατάληψη μιας κεραίας. Οι κινητοποιήσεις ξεκίνησαν το 2012, συνέχισαν με την ίδια ένταση και το 2013, το 2014 υπήρξε μια κάμψη του κινήματος και τώρα ακολουθούν τη δικαστική οδό. Οι πολίτες έχουν κουραστεί και απογοητευτεί. Και ένας από τους κύριους λόγους είναι γιατί ο εκλεγμένος κυβερνήτης της Σικελίας που εκλέχθηκε δίνοντας μεταξύ άλλων και την υπόσχεση οτι εφόσον εκλεγεί θα τους πει ότι δε μπορούν να φτιάξουν αυτό το σύστημα, έκανε πίσω. Είχε γίνει τόσο κεντρικό ζήτημα για τη Σικελία, που κυριάρχησε στην περίοδο πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές στις συζητήσεις μεταξύ των υποψήφιων. Και πράγματι, όταν τελικώς εκλέχθηκε, σταμάτησε η διαδικασία. Όμως αυτό κράτησε μόλις για δύο μήνες. Μετά πήρε πίσω όσες υποσχέσεις είχε δώσει λέγοντας ότι φοβήθηκε τη CIA και έδωσε στις αρχές των ΗΠΑ την άδεια να προχωρήσουν με τη δημιουργία των εγκαταστάσεων. Όλοι οι πολίτες έμειναν σοκαρισμένοι και ένιωσαν προδομένοι. Στην περίπτωση της Σικελίας είναι χαρακτηριστικό και το εξής. Οι τοπικές αρχές κατόπιν της πίεσης των πολιτών, ζητούσαν να προχωρήσουν σε έρευνες σχετικά με τις δραστηριότητες των βάσεων. Όμως για να δοθεί η σχετική άδεια οι αμερικάνικες αρχές ζητούσαν να είναι ενημερωμένες για την ώρα που θα προσέλθουν, ενώ επιτρεπόταν η έρευνα μόνο σε συγκεκριμένα σημεία. Οπότε, τι είδους έλεγχος είναι αυτός όταν πρώτα χρειάζεσαι άδεια για να ελέγξεις και επιτρέπεται να ερευνήσεις μόνο υπό συγκεκριμένους όρους σε συγκεκριμένες τοποθεσίες; Δεν είναι αυτός ο τρόπος για να κάνεις έναν έλεγχο! Έτσι κάνεις μια προγραμματισμένη επίσκεψη, όχι έλεγχο! Απογοητευμένες οι αρχές, προσπάθησαν να προχωρήσουν στις δικές τους έρευνες και έφτασαν σε πολύ διαφορετικά αποτελέσματα. Και κατέληξαν στα δικαστήρια. Τα δικαστήρια ξεκίνησαν το 2003 και συνεχίζονται ως σήμερα. Τώρα, ας μην είμαστε απόλυτα αρνητικοί, ακόμα και αν τελικά ενεργοποιήθηκαν τα ραντάρ, η περίπτωση της Σικελίας είναι ξεχωριστή αφού οι αντιδράσεις των πολιτών έφεραν εν μέρει αποτελέσματα. Οι ΗΠΑ ήθελαν να ενεργοποιήσουν τα συγκεκριμένα ραντάρ πολλά χρόνια πριν και ήταν πολύ εκνευρισμένοι από την χρόνια καθυστέρηση.
ΕΡ.: Τα γεγονότα της Σικελίας δεν έγιναν ποτέ γνωστά στην Ελλάδα. Νομίζω ότι θα ήταν χρήσιμο αν υπήρχε ένα δίκτυο ενημέρωσης ώστε οι πολίτες από διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης να έχουν μια ενημέρωση. Συνήθως, σε αυτά τα ζητήματα, είναι πιο εύκολο να μάθεις ειδήσεις για το τι συμβαίνει στην Ιαπωνία, ή στις Φιλιππίνες ή στη Χαβάη παρά για τις αντιδράσεις των πολιτών σε χώρες της Μεσογείου και της Ευρώπης.
Ζακλίν Αντρές: Ξέρεις πώς ξεκίνησε η ιδέα μου για αυτή την έρευνα; Υπάρχει ένα βιβλίο (Bases of Empire) από την Catherine Lutz που καταγράφει τις αντιδράσεις ενάντια στο καθεστώς των βάσεων σε μια σειρά χώρες. Και συνειδητοποίησα ότι στο βιβλίο της ενώ καταγραφόταν πλήθος αντιδράσεων από όλο τον κόσμο δεν υπήρχε τίποτα για τη Μεσόγειο, τίποτα για την Ευρώπη. Και τότε άρχισα να ενδιαφέρομαι για το θέμα. Ήταν μια περίοδο που ήμουνα ενεργό και στο κίνημα που διαμορφώθηκε στη Σικελία. Ζούσα στη Νάπολι, σπούδαζα εκεί Πολιτικές Επιστήμες. Η ενημέρωση συνήθως υπάρχει αλλά στη γλώσσα της χώρας όπου συμβαίνει το γεγονός και πιο δύσκολα διακινείται ευρύτερα. Ακόμα και στην Ιταλία, τα γεγονότα της Σικελίας δεν είναι γνωστά ολότελα στο εύρος που θα έπρεπε. Και είναι τόσα πολλά άλλα γεγονότα που δεν έχουν γίνει ευρύτερα γνωστά. Υπήρχε άνθρωπος που πήγε στις βάσεις της Σικελίας με ένα σφυρί και προκάλεσε ζημιές αξίας 800.000 ευρώ σε μια κεραία. Αυτός ο άνθρωπος έμεινε πάνω στην κεραία μία ολόκληρη ημέρα με τους στρατιώτες να μην ξέρουν πώς να τον κατεβάσουν. Και σκέφτεσαι, αυτό είναι ένα γεγονός που αν μη τι άλλο, προκαλεί εντύπωση. Θα περίμενες λοιπόν ότι μια τέτοια είδηση θα έπαιρνε δημοσιότητα. Όμως ενώ λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις τοπικά και περιφερειακά, συνήθως σε εθνικό επίπεδο δεν παίρνει τόσο μεγάλες διαστάσεις. Ενώ το γεγονός δε μαθεύτηκε ποτέ έξω από τα όρια της Ιταλίας.
ΕΡ.: Γιατί θεωρείς ότι έχει τέτοια σημασία μια έρευνα για τον πόλεμο και τις στρατιωτικές βάσεις;
Ζακλίν Αντρές: Ένα πράγμα που κατάλαβα όταν άρχισα να ασχολούμαι με το θέμα των βάσεων και των στρατιωτικών δομών στην Ευρώπη αλλά και στη Γερμανία που ζω τώρα, είναι ότι ο πόλεμος είναι πολύ πιο κοντά μας από ότι πιστεύουμε. Ξεκινά από τα πανεπιστήμια που ο στρατός κάνει τις έρευνές του. Αλλά μην πάτε τόσο μακριά. Δείτε απλά με μεγαλύτερη προσοχή τους δρόμους γύρω σας. Υπάρχουν πινακίδες στη Γερμανία που ενημερώνουν ότι λ.χ. μια γέφυρα είναι αρκετά ισχυρή ώστε να μπορεί να περάσει από πάνω της κάποιο τανκ. Επίσης, οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας χρησιμοποιούνται και από τον στρατό. Όταν αρχίζεις και δίνεις προσοχή στις λεπτομέρειες, τότε καταλαβαίνεις ότι στην πραγματικότητα βρισκόμαστε σε εμπόλεμη ζώνη. Απλά δε θέλουμε να το καταλάβουμε, γιατί αυτό μας βολεύει, να θεωρούμε ότι ο πόλεμος είναι κάπου μακριά από εμάς. Όμως, στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει: ο πόλεμος πάντα ξεκινά από τις χώρες μας. Και όταν αρχίζεις να ρωτάς μαθαίνεις ότι πολλοί στο κοντινό σου περιβάλλον έχουν δουλέψει σε στρατιωτική βάση ή είχαν κάποια επαφή ή εργαζόταν στη βιομηχανία του πολέμου. Ειδικά στη Γερμανία, αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό. Το θετικό που προκύπτει από όλη αυτή τη διαδικασία είναι ότι κατανοείς πόσο κοντά σου είναι αυτές οι δομές και πόσο εξαρτώνται οι εξελίξεις στον κόσμο από τη δική σου αποδοχή της πραγματικότητας. Επίσης, η αντίσταση σε αυτή την πραγματικότητα του πολέμου μπορεί να ενώσει πολλές διαφορετικές φωνές, από αυτούς που μιλούν για τη μόλυνση στο περιβάλλον, που αναφέρονται στα πιθανά προβλήματα υγείας από τη λειτουργία τους, τα προβλήματα που δημιουργούνται στην κοινωνία και τα ζητήματα που εγείρονται για τη δημοκρατική λειτουργία. Επίσης, εντός ενός τέτοιου κινήματος μπορούν να ενταχθούν φωνές ενάντια στο φασισμό και τον ρατσισμό, ενάντια στον σεξισμό.
Διαβάστε επίσης:
– Έρευνα: Βάσεις της Σούδας, ένας κίνδυνος για την ελευθερία – Η ιστορία, το καθεστώς, ο ρόλος τους