Στο εκμεταλλευτικό σύστημα, όμως, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Να δύο ενδεικτικές περιπτώσεις που αποκαλύπτουν τι γίνεται πραγματικά στον καπιταλισμό όταν εισαχθεί σε μεγάλη κλίμακα επαναστατική τεχνολογία στην παραγωγή: Τον Ιούλη του 2015 η κινεζική εταιρεία «Changying Precision Technology Company» μείωσε το 90% του προσωπικού της στο εργοστάσιο της πόλης Dongguan, μετά από τη μαζική εισαγωγή ρομποτικής τεχνολογίας στην παραγωγή. Από τους 650 εργαζόμενους έμειναν 60 με προοπτική σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή της εταιρείας να μείνουν τελικά μόνο 20 υπάλληλοι. Βέβαια, οι αστοχίες στην παραγωγή μειώθηκαν κατά 80% και το παραγόμενο προϊόν στη μονάδα του χρόνου αυξήθηκε κατά 250%, με αντίστοιχη αύξηση των κερδών. Το Μάη του 2016, το κινεζικό μονοπώλιο «Foxconn» μείωσε το προσωπικό των εργοστασίων του από 110.000 σε 50.000 εργάτες, χάρη στην εισαγωγή ρομπότ. Και οι δύο εταιρείες τόνισαν τη σημασία που έχει για τους εργάτες ο περιορισμός της βαρετής επαναλαμβανόμενης εργασίας, χάρη στη χρήση ρομπότ, αλλά έκαναν μόνο ασαφείς αναφορές για το τι απέγιναν οι εκατοντάδες και δεκάδες χιλιάδες αντίστοιχα εργάτες που έχασαν τη δουλειά τους.
Η εφαρμογή νέων τεχνολογιών, με τις συνοδευτικές αλλαγές στην οργάνωση της παραγωγής, είναι ο παράγοντας που μπορεί να αυξήσει περισσότερο από κάθε άλλον την παραγωγικότητα της εργασίας, κατά συνέπεια τον τζίρο και τα κέρδη. Ομως, η αντικατάσταση εργατών με μηχανές αυξάνει την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου (αναλογία σταθερού και μεταβλητού κεφαλαίου ή απλουστευτικά μηχανών και εργατών). Επειδή η αξία παράγεται από τους εργάτες και όχι από τις μηχανές, όταν χαθεί το τεχνολογικό πλεονέκτημα (η συγκριτικά αυξημένη παραγωγικότητα) για το κεφάλαιο που κάνει την επένδυση, όταν δηλαδή γενικευτεί η εφαρμογή της συγκεκριμένης επαναστατικής τεχνολογίας, μειώνεται η συνολικά παραγόμενη υπεραξία που μπορούν να καρπωθούν οι καπιταλιστές του συγκεκριμένου παραγωγικού κλάδου, αφού η κοινωνικά αναγκαία εργασία για την παραγωγή της μονάδας του προϊόντος είναι πια μικρότερη, εξαιτίας των μηχανών (πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους). Αυτό στην πορεία δίνει ώθηση για εκ νέου εισαγωγή ακόμη πιο εξελιγμένης τεχνολογίας, ανοίγοντας έναν νέο κύκλο, που θα οδηγήσει τελικά σε ακόμη μεγαλύτερη μείωση της διαθέσιμης προς ιδιοποίηση υπεραξίας.
Εως ένα βαθμό η τάση πτώσης του ποσοστού κέρδους αντισταθμίζεται από τη μείωση της αξίας των μηχανών που επιφέρει η παραγωγή τους με μικρότερο ποσό ενσωματωμένης εργατικής δύναμης λόγω της αυτοματοποίησης. Για να την αντισταθμίσει ακόμη περισσότερο, το κεφάλαιο αυξάνει το ποσοστό υπεραξίας, εντατικοποιώντας την εργασία, μειώνοντας τους μισθούς με την απειλή της αυξανόμενης ανεργίας, περιορίζοντας τα μέτρα προστασίας. Ο νόμος της τάσης πτώσης του ποσοστού κέρδους δείχνει χαρακτηριστικά τον ιστορικά περιορισμένο χαρακτήρα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο έχει γίνει εμπόδιο στην παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
Η εντατική αυτοματοποίηση με ρομποτικά συστήματα και τεχνητή νοημοσύνη μπορεί επιπλέον να έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο σε στρώματα αυτοαπασχολουμένων, όσο και επαγγελματοβιοτεχνών, καθώς σε άλλες περιπτώσεις θα περιορίζει ή εξαλείφει επαγγέλματα και σε άλλες θα κάνει εντελώς ασύμφορη τη συνέχιση της παραγωγής με μεθόδους έντασης εργασίας, ή ακόμη και με παλιότερης τεχνολογίας αυτοματοποίηση.
Η ανεργία δεν είναι ούτε φυσικό φαινόμενο, ούτε απόρροια της εφαρμογής της τεχνολογίας στην παραγωγή. Είναι αποκλειστική συνέπεια των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων. Η οριστική εξάλειψή της μπορεί να γίνει μόνο στο πλαίσιο των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, τότε, που για την πραγματική φιλολαϊκή παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, όχι μόνο δεν θα περισσεύουν, αλλά δεν θα φτάνουν τα εργατικά χέρια. Μόνο στην πορεία οικοδόμησης των κομμουνιστικών σχέσεων μπορούν να απελευθερωθούν οι μεγάλες παραγωγικές δυνατότητες της Ελλάδας και να ικανοποιηθούν οι σύγχρονες ανάγκες, σύμφωνα με τις επιστημονικές και τεχνολογικές κατακτήσεις.
Σε αυτήν τη διαδικασία, η ρομποτική τεχνολογία θα παίξει κρίσιμο ρόλο. Τα βιομηχανικά ρομπότ είναι μέσα παραγωγής, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο απευθείας ως καταναλωτικά προϊόντα ή για την παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων, αλλά το κυριότερο για την κατασκευή άλλων μέσων παραγωγής. Το Πρόγραμμα του ΚΚΕ «δίνει προτεραιότητα στην παραγωγή μέσων παραγωγής, από την οποία εξαρτάται η ανάπτυξη της συνολικής παραγωγικής ικανότητας, του συνολικού τεχνολογικού εξοπλισμού, των κοινωνικών υπηρεσιών, σε τελευταία ανάλυση εξαρτάται η ικανότητα διευρυμένης αναπαραγωγής και ανόδου της κοινωνικής ευημερίας».
Στον καπιταλισμό, η αυτοματοποίηση γίνεται αποκλειστικά προς το συμφέρον της μικρής μειοψηφίας των ιδιοκτητών μέσων παραγωγής, των κεφαλαιοκρατών. Το ΚΚΕ μιλάει καθαρά για τη μόνη δυνατή φιλολαϊκή μετάβαση στην ευρεία αυτοματοποίηση της παραγωγής, την υποτάσσει στο κοινωνικό συμφέρον, την εντάσσει οργανικά στο σχέδιο για την επίτευξη της λαϊκής ευημερίας:
«Ο Κεντρικός Σχεδιασμός σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση στοχεύει στη γενικευμένη ανάπτυξη της ικανότητας για εξειδικευμένη εργασία, αλλά και εναλλαγών στον τεχνικό καταμερισμό εργασίας, στη γενικευμένη ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας και στη μείωση του εργάσιμου χρόνου, στην προοπτική εξάλειψης της διαφοράς μεταξύ της εκτελεστικής και επιτελικής εργασίας, μεταξύ της χειρωνακτικής και πνευματικής.
…Η σχεδιασμένη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής απελευθερώνει όλο και περισσότερο χρόνο από την εργασία, ο οποίος αξιοποιείται για το ανέβασμα του μορφωτικού – πολιτιστικού επιπέδου του εργαζόμενου, για τη συμμετοχή του στην άσκηση των καθηκόντων εξουσίας και διεύθυνσης παραγωγής…».