Του Ιωάννη Κουρουτάκη
Το υγρό πυρ παραμένει ένα μυστήριο.
Για την παρασκευή του χρησιμοποιούσαν ενδεχομένων αργό πετρέλαιο από τις πηγές νάφθας της Κριμαίας, το οποίο αναμείγνυαν με ρητίνη, όμως η ακριβής αναλογία του και ο υδραυλικός μηχανισμός εκτόξευσής του, δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί.
Είναι βέβαιο πως ένας συγκεκριμένος συνδυασμός ουσιών παρήγαγε το πιο σπουδαίο όπλο του βυζαντινού στρατιωτικού οπλοστασίου, το οποίο εκτοξευόταν στα εχθρικά πλοία, μα και στις χερσαίες επιχειρήσεις, σπέρνοντας τον τρόμο και την καταστροφή, στους αντιπάλους στρατούς και στόλους, που συχνά – πυκνά έρχονταν σε σύγκρουση με την βυζαντινή αυτοκρατορία.
Το υγρό πυρ λέγεται πως ανακαλύφθηκε από κάποιον ονόματι Καλλίνικο, ο οποίος έκανε μια επίδειξη του μυστικού του όπλου στην Κωνσταντινούπολη και η οποία είχε θεαματικά αποτελέσματα και υιοθετήθηκε αμέσως. Έγινε δε ένα από τα ισχυρότερα τεχνικά όπλα του Βυζαντίου.
Μια μικρή λέμβος πλησίαζε αθόρυβα το εχθρικό σκάφος και από έναν μακρύ σωλήνα εκτόξευε το καυτό παχύρευστο υγρό (νάφθα και ρητίνη) μέχρι και δέκα με δεκαπέντε μέτρα μέσα στο νερό, που αμέσως, σε μερικά δευτερόλεπτα άρχιζε να τυλίγει με φλόγες και να λαμπαδιάζει το εχθρικό σκάφος.
Αντιλαμβάνεται κανείς τον τρόμο και την σύγχυση που προκαλούσε το υγρό πυρ, στις πολεμικές συγκρούσεις του Μεσαίωνα.
Λόγω της ιδιότητάς του να σπέρνει τον πανικό και να τρέπει σε φυγή τις εχθρικές δυνάμεις, το υγρό πυρ έγινε το υπέρ-όπλο του Βυζαντίου.
Τον 10ο αιώνα ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος το καταχώρισε ως κρατικό μυστικό που δεν έπρεπε με κανένα λόγο να αποκαλυφθεί σε ξένους.
Σε συμβουλή του προς τον γιό του και διάδοχό του Ρωμανό Β΄ ο Κωνσταντίνος λέγει πως οι ξένοι ζητούν συνήθως τρία πράγματα από την Κωνσταντινούπολη. Το υγρό πυρ, την απονομή αυτοκρατορικών εμβλημάτων προκειμένου να διασφαλιστούν επωφελείς συμμαχίες και βυζαντινές πορφυρογέννητες πριγκίπισσες ως νύφες.
Για τις πριγκίπισσες, συχνά εδίδοντο ως νύφες, γιατί αυτό αποτελούσε μέρος της εξωτερικής πολιτικής του Βυζαντίου. Το μυστικό όμως, για το υγρό πυρ δεν αποκαλύφθηκε ποτέ σε κανέναν.
Όταν οι Ρώσοι (Ρως) το 941 επετέθησαν εναντίον της βασιλεύουσας, ο Αυτοκράτορας Ρωμανός Α΄ Λεκαπηνός (920-944) διέταξε το Ναυτικό να στήσει «τις μηχανές που ξερνάνε φωτιά… στην πλώρη, στην πρύμνη αλλά και στα πλάγια κάθε λέμβου» Δεν είναι παράξενο πως οι Ρώσοι αποκαλούσαν το υγρό πυρ «αστραπή εξ ουρανού»
Στις στρατιωτικές νίκες των Βυζαντινών σπουδαίο ρόλο έπαιξε το υγρό πυρ, το μυστικό όπλο που κατάκαιε και διασκορπούσε τους αντιπάλους, που εξαφανίστηκε μαζί με τον τελευταίο, τραγικό Βυζαντινό Αυτοκράτορα, τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο – Δραγάση – Δράκο