Το έγκλημα Ματτεότι

(Ο φασισμός στα πρώτα του βήματα, με αίμα…)
Ιωάννης Κουρουτάκης – Λογοτέχνης
Τον Ιούνιο του 1924 μια συνταρακτική υπόθεση συνεκλόνισε την Ιταλία. Ο βουλευτής και Γενικός Γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος Τζιάκομο Ματτεότι, που τον Μάιο του ίδιου χρόνου κατήγγειλε το φασιστικό καθεστώς ως παράνομο, δολοφονήθηκε άνανδρα από τους φασίστες του Μουσολίνι.
Όταν δολοφονήθηκε, ο Ματεότι ήταν γραμματέας του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος που γεννήθηκε από την πολλοστή διάσπαση των σοσιαλιστών τον Οκτώβριο του 1922. Ο Τζιάκομο Ματτεότι γεννήθηκε στη Φράττα Πολεζίνε στις 22 Μαΐου του 1885. Φοιτητής ακόμα, προσχωρεί στο σοσιαλιστικό κόμμα και νέος και μαχητικός δικηγόρος γίνεται ένα από τα πιο ικανά στελέχη του. Ταξιδεύει πολύ, μελετάει τις συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης σ’ όλη την Ευρώπη και αφοσιώνεται ολοκληρωτικό στον σοσιαλισμό και στην υπεράσπιση των αγροτών απέναντι στους μεγαλοκτηματίες. Οργανώνει απεργίες, διεκδικήσεις, διαμαρτυρίες. Ανταμώνει με τον ηγέτη (μετριοπαθή σοσιαλιστή) Τουράτι και γίνεται το δεξί χέρι του.
Στις πρώτες εκλογές μετά τον πόλεμο, τον Νοέμβριο του 1919 ο Ματτεότι εκλέγεται βουλευτής στους σοσιαλιστικούς συνδυασμούς της Πάντοβα και της Φερράρα. Διακρίνεται αμέσως για την φοβερή ευγλωτία του και τις γνώσεις του στα οικονομικά θέματα. Η σταδιοδρομία του Ματτεότι είναι «γεμάτη αγκάθια».
Το 18ο εθνικό συνέδριο του Σοσιαλιστικού Κόμματος που γίνεται στο Μιλάνο από τις 10 έως τις 15 Οκτωβρίου του 1921 είναι σημαντικό γιατί εκεί ακούγεται για πρώτη φορά η κραυγή συναγερμού για τον ανερχόμενο φασισμό.
Ο φασισμός δεν είναι πια ψεύτικη φοβέρα προειδοποιούν εξέχοντες πολιτικοί και πνευματικοί άνθρωποι είναι μια πραγματικότης.
Τρομερός αντιφασίστας ο Ματτεότι γίνεται Κασσάνδρα λέγοντας ότι η σκοτεινή νύχτα του τρόμου πλησιάζει.
Το καλοκαίρι του 1922 ο Ματτεότι γίνεται ο στόχος της φασιστικής βίας. Στο Βαράτσε οι φασίστες δύο φορές επιχειρούν να τον τρομοκρατήσουν, εισβάλλοντας σπίτι του. Το μίσος των φασιστών εναντίον του είναι τόσο άγριο ώστε σ’ ένα προεκλογικό ταξίδι στο Παλέρμο τα εστιατόρια αρνούνται να τον σερβίρουν από φόβο μήπως υποστούν αντίποινα.
Στη Φερράρα δέχεται επίθεση από ομάδα φασιστών που τον φτύνουν και του πετάνε φούμο. Μια άλλη φορά, στον τόπο του, το Ροβίγιο, οι φασίστες τον βασανίζουν μ’ αναμμένο κερί. Αλλά εκείνος αντέχει. Αντέχει σαν παλικάρι που είναι. Ο ίδιος ο Αλμπίνο Βόλπι, ένας από τους δολοφόνος του θα υποχρεωθεί να πει αργότερα. «Τον σφάξαμε σαν πετεινάρι, αλλά πρέπει να παραδεχθούμε πως πέθανε παλικαρίσια».
Αλλά ο Ματτεότι εκτός από παλικάρι είναι και άνθρωπος:
Ο γιατρός του χωριού του, της Φράτα Ποζελίνε θα μιλήσει με τον θάνατό του και θα πει:
«…είχε συμφωνήσει μαζί μου να πληρώνει κρυφά τα φάρμακα των χωρικών, που διαφορετικά δε θα μπορούσαν να τα προμηθευτούν..».
Αυτό το παλικάρι, αυτόν τον άνθρωπο βάλθηκε να εξολοθρεύσει ο φασισμός.
***
Από τις 30 Μαΐου που ο Ματτεότι μίλησε στη Βουλή και επί μιάμιση ώρα κατάγγελνε προς τον πρόεδρο της Βουλής Ενρίκο ντε Νικόλα και προς τον Ιταλικό λαό τις μηχανορραφίες, την τρομοκρατία των ενόπλων φασιστικών ομάδων, βάσει των οποίων πλαστογραφήθηκε το αποτέλεσμα των εκλογών ο Τζιάκομο Ματτεότι ήταν ουσιαστικά νεκρός.
Ήταν μια από τις πιο θυελλώδεις αγορεύσεις που ακούστηκαν ποτέ στην Ιταλική βουλή. Με τις γροθιές σφιγμένες στους κροτάφους του, κατακίτρινος από οργή ο Αρχηγός του φασιστικού κόμματος Μπενίτο Μουσσολίνι άκουγε τον ορμητικό Ματτεότι στην αγόρευσή του. Μόλις τελείωσε την αγόρευσή του ο Ματτεότι, ο Μουσολίνι τρελός από λύσσα, σπρώχνοντας τους πάντες και τα πάντα εισόρμησε στο Παλάτσο Κίτζι, όπου είναι το γραφείο του, και βλέποντας τον οικονομικό του σύμβουλο Μαρινέλλι, αφού τον περιέλουσε με χίλιες δυο βρισιές, του είπε με υστερική κραυγή: «Άνθρωποι σαν τον Ματτεότι, μετά από τα λόγια που είπε, δεν θα ‘πρεπε πια να κυκλοφορούν…».
Από τη στιγμή εκείνη ο Ματτεότι ήταν ουσιαστικά νεκρός.
Η Υστερική Κραυγή του Μουσσολίνι ήταν διαταγή για τον Μαρινέλλι, ο οποίος αρχίζει και μαζεύει στο γραφείο του ένα σωρό ύποπτο πρόσωπα με σκοπό να συλληφθεί ξαφνικά ο Ματτεότι για να του δοθεί ένα καλό …μάθημα.. Όλα όσα γίνουν, θα γίνουν με την μεγαλύτερη μυστικότητα: ούτε οι υψηλά ιστάμενοι στην ιεραρχία του κόμματος δε θα μάθουν τίποτα γι’ αυτό.
Ανάμεσα σ’ αυτούς τους ύποπτους που με μεγάλη επιμέλεια και φροντίδα μαζεύει ο Μαρινέλλι πρωτεύοντα ρόλο παίζει ο Αμέρικο Ντουμίνι ένα θλιβερό υποκείμενο του οποίου το επισκεπτήριο αριθμεί ένδεκα δολοφονίες.
Εκτός από τον Μπουμίνι ο πιο επαρμένος και φιλόδοξος είναι ο Βόλπι, ένας κοινός εγκληματίας που η φασιστική πολιτική του ένταξη τον διευκολύνει να βγαίνει από τη φυλακή κάθε φορά που συλλαμβάνεται. Άλλα κοινωνικά αποβράσματα που αποτελούν μέλη της θλιβερής παρέας είναι ο Τζουζέππε Βιόλα, ο Αμλέτο Ποβερόμο και ο σωφέρ Ματσόλι.
Στο μεταξύ πλησιάζει η 11η Ιουνίου, ημέρα κατά την οποία ο Ματτεότι θα εκφωνήσει στη Βουλή νέο βαρυσήμαντο λόγο κατά τον οποίο σκοπεύει να αποδείξει ότι η οικονομική πολιτική της κυβερνήσεως είναι καταστροφική, ότι ο Μουσσολίνι στηρίζεται στην εξουσία ευνοώντας αδίστακτα τα συμφέροντα ορισμένων κύκλων κλπ κλπ.
Μία είναι η ουσία: ο βουλευτής του Σοσιαλιστικού κόμματος δεν πρέπει να εκφωνήσει ποτέ αυτό το λόγο. Ποτέ!
10 Ιουνίου 1924. Η ομάδα των μπράβων ετοιμάζεται. Ώρα τέσσερις και τέταρτο περίπου, η μαύρη Λάντσια με τους δολοφόνους προχωρεί αργά κάτω από τα πλατάνια κατά μήκος του Τίβερη. Την ίδια ώρα ο Ματτεότι στο σπίτι του έχει ξυπνήσει από τον μεσημεριάτικο ύπνο του, και ετοιμάζεται να κάνει έναν περίπατο. Η γυναίκα του προσπαθεί να τον αποτρέψει αλλά αυτός την καθησυχάζει λέγοντάς της να μη φοβάται.
Ο σοσιαλιστής βουλευτής αποχαιρετά τη γυναίκα και βγαίνει. Η μαύρη Λάντσια τον ακολουθεί. Στην αρχή τον προσπερνά διότι ο οδηγός της θολωμένος καθώς είναι από το πολύ φαΐ και το κρασί δεν αναγνωρίζει αμέσως τον Ματτεότι. Αλλά ο Βόλπι, ο αρχηγός της επιχείρησης είναι ξύπνιος. «Αυτός είναι ο Ματτεότι! Ουρλιάζει ο Βόλπι! Στάσου»
Η μαύρη Λάντσια προχωρεί καμιά πενηνταριά μέτρα ακόμα. Έπειτα φρενάρει. Δίδεται η διαταγή: «Πιάστε αυτό το γουρούνι…».
Ο Βόλπι και ο Μαλακρία πηδούν έξω από το αυτοκίνητο και τρέχουν προς τον Ματτεότι. Ο Παντσέρι στέκει όρθιος κοντά στο αυτοκίνητο, ο Παντσέρι το ίδιο. Ο Ντουμίνι στο τιμόνι κρατάει τη μηχανή αναμμένη. Ο Ποβερόμο είναι κοντά στον Παντσέρι.
Ο Ματτεότι μόλις αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο κάνει μια απότομο ενστικτώδη κίνηση να ξεφύγει από τα χέρια που τον είχαν αρπάξει από τις μασχάλες.
Τρέχει προς τον Τίβερη και προς το μέρος της σταματημένης μαύρης Λάντσιας. Ακριβώς εκεί δέχεται την πρώτη βροχή από γροθιές.
Γονατίζει, προσπαθεί ν’ ανασηκωθεί. Ο Μαλαρία ακινητοποιεί τα χέρια του Ματτεότι ενώ ο Βόλπι του δίνει μια γερή κλωτσιά στο στομάχι. Ο Ματτεότι διπλώνεται στα δύο. Μια άλλη κλωτσιά και απανωτές γροθιές τον ρίχνουν κάτω και χτυπάει το κεφάλι του στο πεζοδρόμιο. Τώρα, πάνω απ’ τον άτυχο βουλευτή βρίσκονται όλοι οι μπράβοι της εξουσίας.
Ο Βόλπι και ο Μαλαρία πιάνουν τον Ματτεότι από τους αστραγάλους και ο Βιόλι με τον Ποβερόμο από τις μασχάλες. Ο Ντομίνι φέρνει το αυτοκίνητο με την όπισθεν στο ύψος των μπράβων. Ο Παντσέρι ανοίγει τις πόρτες. Οι τέσσερις πετούν τον βουλευτή μέσα στο αυτοκίνητο και ρίχνουνται απάνω του. Ο Ποβερόμο τον χτυπά στο πρόσωπο, ο Βόλπι του δίνει γροθιές, ο Βιόλι ακινητοποιεί τα χέρια του βουλευτή κλπ κλπ ενώ οι αυτόπτες μάρτυρες κλείνουν τα μάτια και τα στόματα όταν καταλαβαίνουν ότι σε τέτοιες στιγμές η σιωπή είναι Χρυσός.
Η μαύρη Λάντσια ξεκινάει, παίρνοντας την κατεύθυνση του Πόντε Μίλβιο.
Ο Ντουμίνει οδηγεί σα δαιμονισμένος. Τι γίνεται όμως πίσω από τις πλάτες του Ντουμίνι; Ο Ματτεότι με εξαντλημένες πια τις δυνάμεις του είναι μισοαναίσθητος ανάσκελα στο δάπεδο του αυτοκινήτου. Ο Ματτεότι προσπαθεί ν’ ανασηκωθεί. Ο Βιόλι όμως ξεστομίζοντας μια βρισιά σηκώνει το μαχαίρι του ως την σκεπή του αυτοκινήτου και το κατεβάζει με δύναμη. Η λάμα βυθίζεται στο αριστερό πλευρό του Ματτεότι. Σε λίγο ακούγεται ο επιθανάτιος ρόγχος. Ο βουλευτής είναι νεκρός.
***
Η εξαφάνιση και η δολοφονία του Ματτεότι θα προκαλέσει στο κοινό αισθήματα αγανακτήσεως και βαθιάς αποδοκιμασίας. Δεν είναι δυνατό να απαγάγεται και να δολοφονείται ένας πολίτης μέρα μεσημέρι σε μια πόλη όπως η Ρώμη. Το έγκλημα τεκμηριώνει, για άλλη μια φορά και με τραγική ευγλωτία, μια απαράδεκτη κατάσταση, όπου οι πιο κτηνώδεις πράξεις βίας ανανεώνονται μέσα σε κλίμα σταθερής παρανομίας, που ενθαρρύνεται από την προπαγάνδα μίσους, με την υποστήριξη και την εγγύηση της συστηματικής ατιμωρησίας.
Από την ατιμωρησία προς το έγκλημα του χθες, γεννιέται το νέο έγκλημα: και η αυθαιρεσία τοποθετείται πάνω από το νόμο.
Ο Ματτεότι δεν ήταν ο πρώτος που δολοφονήθηκε από τους φασίστες και δεν ήταν ο τελευταίος. Δεκάδες θύματα – μάρτυρες προηγήθησαν και χιλιάδες ακολούθησαν. Όμως ανάμεσα σε όλα τα θύματα του φασισμού ο Ματτεότι κατέχει ξεχωριστή θέση γιατί ποτές του δεν λύγισε, γιατί ποτές του δεν συμβιβάστηκε με τον Μουσσολίνι, γιατί είχε το θάρρος και την ευψυχία να προκαλέσει τον Μουσσολίνι και το σαθρό φασιστικό καθεστώς του.