Μέσα στην καρδιά της Ρώμη υπάρχει η ”Πόλη της άλλης οικονομίας»
της Τερέζας Κορβίνο
(το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΓΑΛΕΡΑ, τεύχος Ιουνίου 2009)
Καλώς ήρθατε στην «Πόλη της άλλης οικονομίας» (La Citta dell’ Altra Economia), μια πόλη μέσα στην πόλη, στο κέντρο της Ρώμης όπου τα πάντα είναι εναλλακτικά.
Σε μια έκταση 3.500 τετραγωνικών μέτρων στεγάζεται μια ζωντανή μαρτυρία ενός άλλου κόσμου πράγματι εφικτού, όχι μόνον ως ευχή ή ως προσδοκία. Βρίσκεται στο Testaccio , τα παλιά σφαγεία της Ρώμης που επί δημαρχίας της κεντροαριστεράς με τον Βελτρόνι, εντάχθηκε σε ένα πρόγραμμα αναβάθμισης της περιοχής στα πλαίσια του σχεδίου «η Πόλη των Τεχνών».
Είναι ένα πολυκατάστημα με τη διαφορά ότι, αντί να στοχεύει στην αύξηση της κατανάλωσης, προσπαθεί να την μειώσει. Δηλαδή όχι ένα Mall αλλά ένα αντί Mall. Σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία που τείνει να μετατρέψει τους πολίτες σε παθητικούς, αδηφάγους καταναλωτές (βλέπε το τελευταίο βιβλίο του Z. Bauman Καταναλώνω, άρα υπάρχω), η «Πόλη της Άλλης Οικονομίας» προσπαθεί να θέσει τα οικονομούντα άτομα ενώπιον των ευθυνών τους απέναντι στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Διότι οι καταναλωτικές μας συνήθειες και επιλογές δεν είναι αθώες και αδιάφορες, συνιστούν πολιτική πράξη.
«Δείξε μου το σπίτι σου για να σου πω ποιος είσαι».
Ας ξεκινήσουμε την ξενάγηση από το ίδιο το κτίσμα, μια που το κτίριο αποτελεί συχνά καθρέφτη του τι πρεσβεύουν αυτοί που το κατοικούν, όταν φυσικά αυτοί έχουν περιθώριο επιλογής και παρέμβασης. Αξιοποιήθηκε το ήδη υπάρχον εγκαταλελειμμένο κτίσμα, μεταφέρθηκαν στέγες και άλλα τμήματα από γειτονικά κτίσματα. Τα υλικά που προστέθηκαν για την αναπαλαίωση είναι όλα φιλικά προς το περιβάλλον και γενικά τηρήθηκαν αυστηρά οι κανόνες της βιομηχανικής αρχαιολογίας και της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Δηλαδή: σεβασμός στην ιστορία και την παράδοση του κτίσματος και της περιοχής, εναρμόνιση με την αισθητική του περιβάλλοντα χώρου , μεγιστοποίηση της δυνατότητας εξοικονόμησης ενέργειας, ελαχιστοποίηση της εκπομπής ρύπων. Δεν υπάρχει παρκινγκ για αυτοκίνητα, ούτε υπόγειο, ούτε ανώγειο, ούτε εναέριο κι αυτό όχι λόγω έλλειψης χώρου, ο χώρος αφθονεί, αλλά επειδή τα αυτοκίνητα είναι ανεπιθύμητα. Οι μόνοι επιθυμητοί εποχούμενοι είναι οι ποδηλάτες. Αποτέλεσμα : ένα ανάλαφρο, διακριτικό , φωτεινό, φιλικό, ανθρώπινο κτίσμα. Η τέλεια αντίθεση στα πάσης φύσεως Mall που αφθονούν και στη Ρώμη ξεφυτρώνοντας στους λεγόμενους μη-τόπους, στο πουθενά και το ποτέ, ξεκομμένα δηλαδή από την ιστορία, την αρχιτεκτονική αισθητική και τη φυσική ροή της ζωής της πόλης, δυναμιτίζοντας τη συνοχή του ιστού της και αποτελώντας ρυπογόνους εστίες, αφού η πρόσβαση σε αυτά γίνεται κατά κανόνα μόνον μέσω αυτοκινήτων.
Οι ένοικοι
Η Πόλη της Άλλης Οικονομίας είναι ο πρώτος χώρος στην Ευρώπη που φιλοξενεί μια συνολική πρόταση εναλλακτικής οικονομίας.
Αποτελείται από 40 μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της παραγωγής, της αποταμίευσης, της επικοινωνίας, της εναλλακτικής ενέργειας και γενικότερα της ποιότητας ζωής. Αποσκοπούν σε μια παραγωγή που να επιβαρύνει όσο λιγότερο γίνεται το περιβάλλον υιοθετώντας εναλλακτικές πηγές ενέργειας, σε μια δίκαιη ανακατανομή του πλούτου σε όλον τον πλανήτη, σε ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που να λειτουργεί με βάση τις αρχές της διαφάνειας της συμμετοχής και της δημοκρατίας, στη διαμόρφωση υπεύθυνης κριτικής συνείδησης στους καταναλωτές, σε πρακτικές και στάσεις που να σέβονται τον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Οι τομείς
Βιολογικές καλλιέργειες. Στην Πόλη της Άλλης Οικονομίας οι κάτοικοι της Ρώμης μπορούν να αγοράσουν απευθείας από τους παραγωγούς βιολογικά προϊόντα, ενώ παράλληλα μπορούν να ενημερωθούν για τη διαδικασία με την οποία έχουν παραχθεί, τις θρεπτικές τους ιδιότητες κ.α. Τα προϊόντα προέρχονται από τις γύρω περιοχές, οπότε ενισχύεται η τοπική οικονομία, επιβαρύνεται ελάχιστα το περιβάλλον με τη μεταφορά τους , αλλά και το κόστος για τον καταναλωτή μειώνεται . Ορισμένοι συνεταιρισμοί έχουν και κοινωνικό προσανατολισμό. Σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση ή άλλους φορείς προσπαθούν να απασχολήσουν ευπαθείς ομάδες, όπως αποφυλακισθέντες, χρόνια άνεργους κ.λ.π.
Δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο. Στους χώρους των πρώην σφαγείων οι επισκέπτες μπορούν να αγοράσουν καφέ, τσάι και άλλα προϊόντα που προέρχονται από χώρες του τρίτου κόσμου. Σκοπός του Δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου, όπως αποκαλείται, είναι να προωθήσει δίκαιες σχέσεις μεταξύ βιομηχανικών και μη βιομηχανικών χωρών, εισάγοντας και πουλώντας προϊόντα που έχουν παραχθεί από συνεταιρισμούς παραγωγών του τρίτου κόσμου, εξασφαλίζοντας τους έτσι αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Χωρίς τη διαμεσολάβηση τρίτων οι τιμές στις οποίες αγοράζονται τα προϊόντα είναι ικανοποιητικές, ενώ παράλληλα χρηματοδοτούνται προγράμματα για κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών και για την προστασία του περιβάλλοντος.
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το τμήμα των Ανανεώσιμων πηγών καταλαμβάνει ένα χώρο 60 τετραγωνικών μέτρων και στοχεύει στη διαμόρφωση μιας αντίληψης βιωσιμότητας στον τομέα της ενέργειας προωθώντας τη ορθολογική χρήση των ενεργειακών αποθεμάτων, τη μείωση της κατανάλωσης και την ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών. Εδώ οι επισκέπτες μπορούν να βρουν χρήσιμο ενημερωτικό υλικό και να παρακολουθήσουν διαλέξεις, ενώ ειδικά σεμινάρια απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς και δημιουργικά εργαστήρια σε παιδιά.
Τράπεζα με αρχές. Η Πόλη της Άλλης Οικονομίας δε θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα αν δεν είχε τη στήριξη της Banca Etica , ενός εναλλακτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος με αρχές, μιας τράπεζας-κίνημα που ιδρύθηκε από συλλογικότητες της κοινωνίας των πολιτών. Η Banca etica επενδύει αποκλειστικά σε προγράμματα κοινωνικά χρήσιμα, σε προγράμματα που σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τη φύση, δίνοντας ίσες ευκαιρίες σε όλους. Λειτουργεί με απόλυτη διαφάνεια ( ο καταθέτης μπορεί να επιλέξει σε ποια προγράμματα θα χρησιμοποιηθούν τα χρήματά του) και δημοκρατικές συμμετοχικές διαδικασίες( ένα άτομο μία ψήφος ανεξάρτητα από τις μετοχές που έχει). Έχει 12 υποκαταστήματα στην Ιταλία αλλά και πλανόδιες μονάδες. Μια από αυτές έχει εγκατασταθεί στον περίβολο της Πόλης της Άλλης Οικονομίας σε ένα ανακαινισμένο καλαίσθητο… κάρο . Σημειωτέον ότι η τράπεζα-τσαντίρι δεν είναι κάποια ουτοπία εκκεντρικών, αλλά μια πραγματικότητα που λειτουργεί εδώ και δέκα χρόνια στην Ιταλία και είναι η μόνη που τούτους τους δύσκολους καιρούς όχι μόνον δεν γνώρισε κρίση αλλά αύξησε τα μεγέθη της.
Υπεύθυνος τουρισμός.Στον ίδιο πάντα χώρο λειτουργεί ένα συντονιστικό εναλλακτικού τουρισμού που στόχο του έχει να «εκπαιδεύσει» τον ταξιδιώτη ώστε να βλέπει όλες τις πραγματικότητες στα μέρη που επισκέπτεται κι όχι μόνον τα αξιοθέατα. Σε συνεργασία με τοπικές οργανώσεις στον τόπο προορισμού, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, τα τουριστικά αυτά γραφεία εξασφαλίζουν φιλοξενία σε σπίτια κατοίκων, δίνοντας σπάνιες ευκαιρίες στους επισκέπτες και εξασφαλίζοντας ένα εισόδημα στους φτωχούς οικοδεσπότες.
Ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση. Τα προϊόντα που έπαψαν να ικανοποιούν την ανάγκη για την οποία έχουν παραχθεί, δε σημαίνει αναγκαστικά ότι είναι και για πέταμα. Με λίγη φαντασία και δημιουργικότητα μπορούν ίσως να εξυπηρετήσουν μια διαφορετική ανάγκη. Στο Σπίτι της Άλλης Οικονομίας μπορείτε να αγοράσετε ανακυκλωμένα αντικείμενα, να επισκευάσετε ηλεκτρονικές συσκευές, να παρακολουθήσετε σεμινάρια , ή απλά να πάρετε κάποιες καλές ιδέες για να αξιοποιήσετε παλιά αντικείμενα, ώστε στο μέτρο που σας αναλογεί να μην επιδεινώνετε το πρόβλημα των αποβλήτων.
Εναλλακτική ενημέρωση. Η γνώση είναι κοινωνικό αγαθό και δεν μπορεί να είναι αντικείμενο αγοροπωλησίας. Εδώ μπορεί να μάθει κανείς μέσα από σεμινάρια πώς να χειρίζεται τα προγράμματα ελεύθερου λογισμικού Linux , να έρθει σε επαφή με δημοσιογράφους της ανεξάρτητης εναλλακτικής τηλεόρασης και του τύπου και να συμμετέχει στη διαμόρφωση της πληροφόρησης, μέσα από μια αντίληψη ότι η πληροφόρηση πρέπει να είναι οριζόντια και συμμετοχική.
Βιο- καφενείο, Βιο- εστιατόριο. Το καφενείο και το εστιατόριο προσφέρουν αποκλειστικά βιολογικά προϊόντα και προϊόντα από το δίκαιο εμπόριο ενώ τα εδέσματα είναι φτιαγμένα με παραδοσιακές συνταγές, στην αντίληψη του slow και όχι του fast food .
Τέλος υπάρχουν χώροι όπου γίνονται συνέχεια εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής, προβολές ταινιών, θεατρικές παραστάσεις, διαλέξεις, δρώμενα αλλά και γλέντια.
Οι επισκέπτες. Ωστόσο η ψυχή και οι πραγματικοί πρωταγωνιστές της Πόλης της Άλλης Οικονομίας είναι οι πολίτες που την επισκέπτονται, που διακατέχονται από την αντίληψη της υπεύθυνης κατανάλωσης.
Ο υπεύθυνος καταναλωτής θέλει να γνωρίζει τα προϊόντα που αγοράζει, πληροφορείται για τις μεθόδους και τα υλικά της παραγωγής καθώς και το σχετικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος που η παραγωγή συνεπάγεται. Θέλει η απόλαυση των αγαθών να μην προσκρούει στη διάσωση του περιβάλλοντος, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αρχές της διεθνούς αλληλεγγύης. Έχει επίγνωση ότι δεν είναι δυνατόν να συνεχίσουμε να καταναλώνουμε επ’ άπειρον με του ρυθμούς που καταναλώνουμε σήμερα στις αναπτυγμένες χώρες. Ο υπεύθυνος καταναλωτής, έχει συγκεκριμένες συμπεριφορές και τρόπο ζωής, περιορίζει τις αγορές του στα απαραίτητα, ενδιαφέρεται για την ποιότητα και όχι την ποσότητα, οργανώνεται σε ομάδες καταναλωτών, μποϊκοτάρει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες επιχειρήσεων που δε σέβονται το περιβάλλον, την εργατική νομοθεσία ή που απασχολούν ανηλίκους.