Γιατί θα πρέπει να απαιτήσουμε από τους ηγέτες των ανεπτυγμένων κρατών να αποδεσμεύσουν το εμβόλιο από τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες και να γίνει προσιτό σε όλες τις χώρες του κόσμου.
Άρθρο των:
Stephanie De Gooyer (Πανεπιστήμιο του Harvard, συγγραφέα του βιβλίου TheRighttoHaveRights)
Και
Srinivas Murthy (Επίκουρου καθηγητή Λοιμωξιολογίας στο Πανεπιστήμιο της British Columbia)
Πηγή:https://www.dissentmagazine.org/
Μετάφραση: Ευάγγελος Ι. Γενεράλης
Στις 9 Νοεμβρίου, η αμερικανική φαρμακευτική εταιρία Pfizer και η γερμανική BioNTech, με την οποία συνεργάζεται, ανακοίνωσαν πως το δοκιμαστικό εμβόλιο για τον COVID-19 που εξασφάλισαν έχει αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα της τάξης του 90%, βάσει προκαταρκτικών αποτελεσμάτων. Μόλις πριν μερικές μέρες, η Pfizer ανακοίνωσε πως στα προχωρημένα πλέον στάδια των δοκιμών της, το εμβόλιο είναι κατά 95% αποτελεσματικό. Μια βδομάδα μετά την πρώτη ανακοίνωση, η Moderna, ένας ακόμα αμερικανικός κολοσσός της φαρμακοβιομηχανίας, αποκάλυψε πως το εμβόλιό της είναι κατά 94,5% αποτελεσματικό απέναντι στον κορωνοϊό.
Τα νέα δεν άργησαν να εξαπλωθούν. Ύστερα και από την επιβεβαίωση της εκλογικής νίκης του Joe Biden για την προεδρία των Η.Π.Α., ένα μεγάλο κύμα αισιοδοξίας κατέκλυσε τα social media. Πολλοί ήταν αυτοί που επευφημούσαν το τουρκο-γερμανικό δίδυμο που βρίσκεται στον πυρήνα της ερευνητικής ομάδας της Pfizer για το εμβόλιο. Άλλοι, επαινούσαν την εταιρία για τη δημιουργία ενός εμβολίου που θα είναι διαθέσιμο δωρεάν. Κάποιοι άλλοι, έδιναν συγχαρητήρια στην Pfizer για την άρνησή της να δεχθεί χρήματα για έρευνα από την κυβέρνηση του Trump, αλλά και στην Dolly Parton για την χρηματική ενίσχυση στο εμβόλιο της Moderna.
Θα πρέπει όμως να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στις επευφημίες μας προς την Pfizer, την Moderna και οποιαδήποτε άλλη φαρμακευτική εταιρία εργάζεται πάνω στο εμβόλιο για τον κορωνοϊό. Ας μην ξεχνάμε πως πρόκειται για ιδιωτικές οικονομικές οντότητες που σκοπίμως επέλεξαν να ανταγωνιστούν η μία την άλλη στην κούρσα της αγοράς και όχι να συνεργαστούν σε μια κοινή προσπάθεια. Ο απώτερος στόχος τους είναι η αποκόμιση τεράστιων κερδών από μια παγκόσμια πανδημία που εξακολουθεί να απειλεί τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Σε καμία περίπτωση δεν προσφέρουν ένα «δωρεάν» εμβόλιο –εκτός κι αν το «δωρεάν» ισχύει μόνο για τους πολίτες των ανεπτυγμένων κρατών με τα οποία οι εταιρίες αυτές έχουν συνάψει εμπορικές συμφωνίες ύψους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι περισσότερες από τις μισές δόσεις του εμβολίου που θα βγουν πρώτες σε κυκλοφορία έχουν ήδη δεσμευτεί μέσα από τέτοιες διμερείς συμφωνίες. Τα φτωχότερα κράτη βρίσκονται εκτός τέτοιων συμφωνιών, ενώ εκτιμάται πως τα πρώτα εμβόλια σε αυτές τις χώρες δεν θα παραληφθούν έως και το 2022.
Η ίδια η Pfizer έχει δηλώσει απερίφραστα τα σχέδιά της για κερδοφορία από το εμβόλιο για τον κορωνοϊό. Ο μικρότερος σε μέγεθος συνεργάτης της Pfizer, η εταιρία BioNTech, είδε την αξία της στις αγορές να αγγίζει τα 25,8 δισεκατομμύρια δολάρια (μεγαλύτερη και από αυτή της Deutsche Bank) ύστερα από την ανακοίνωσή της για το εμβόλιο. Αναλυτές της Morgan Stanley εκτιμούν πως τα κέρδη των δύο αυτών εταιριών από το εμβόλιο θα αγγίξουν τα 13 δισεκατομμύρια δολάρια -κι αυτό αφορά μόνο το 2021.
Τα κέρδη αυτά, όταν έρθουν, θα είναι το αποτέλεσμα ενός ευφυούς, όσο και πανούργου, στρατηγικού ρίσκου εκ μέρους των εν λόγω εταιριών. Η Pfizer, σε αντίθεση με άλλους ανταγωνιστές της, αρνήθηκε να λάβει κεφάλαια εκκίνησης (start-up funds) από το σχέδιο Operation Warp Speed της κυβέρνησης Trump, όχι εξαιτίας της αντίθεσής της στον κακό επιτελικό σχεδιασμό του Λευκού Οίκου για την αντιμετώπιση της πανδημίας, αλλά γιατί, όπως εξήγησε ο διευθύνων σύμβουλός της Albert Bourla, η εταιρία επιθυμεί τον «απεγκλωβισμό» των επιστημόνων της από τη «γραφειοκρατία».
Η πιο πιθανή αιτία γι’ αυτήν της την επιλογή είναι το γεγονός πως, με το να χρηματοδοτεί η ίδια την έρευνα, αποκλείει οποιοδήποτε δικαίωμα παρέμβασης από την κυβέρνηση των Η.Π.Α. Βάσει του νόμου Bayh–Dole του 1980, η αμερικανική κυβέρνηση έχει το δικαίωμα να υπερβεί τα κατοχυρωμένα ιδιοκτησιακά δικαιώματα πάνω σε ένα φαρμακευτικό προϊόν και να το κυκλοφορήσει η ίδια στην αγορά με αισθητά μειωμένη τιμή, εφόσον έχει συνεισφέρει οικονομικά στην έρευνα για αυτό.
Με την άρνησή της να δεχθεί κρατικό χρήμα, η Pfizer κατοχυρώνει τα δικαιώματά της πάνω σε όλο τα κέρδη από το εμβόλιο και παράλληλα προλαβαίνει τις αντιδράσεις που θα προκαλούνταν από την εξαγωγή κέρδους από κεφάλαια που προέρχονται από φόρους του κράτους. Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάμε πως η τεχνολογία mRNA πάνω στην οποία βασίστηκε η έρευνα για το εμβόλιο COVID-19 είναι στο μεγαλύτερο μέρος της ανεπτυγμένη εδώ και δεκαετίες από κρατικά επιχορηγούμενα πανεπιστημιακά εργαστήρια σε όλο τον κόσμο.
"google ad"
Έως και σήμερα, οι Pfizer και Moderna έχουν αποφύγει οποιαδήποτε συνεργασία με φτωχότερα κράτη που δεν διαθέτουν τους απαραίτητους πόρους για αγορά του εμβολίου.
Αντίθετα με πολλές άλλες φαρμακευτικές εταιρίες που συνέβαλλαν στην έρευνα για το εμβόλιο, δεν έχουν ακόμα συνυπογράψει την COVAX, μια συνθήκη για το εμβόλιο που συντονίζεται από τον Διεθνή Οργανισμό Υγείας, τη UNICEF, την Παγκόσμια Τράπεζα και το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates[1].
Μέσω της COVAX, συντονίζεται η οργάνωση μιας δεξαμενής εμβολίων η οποία δίνει πρόσβαση σε μια μεγάλη ποικιλία εμβολιαστικών επιλογών στις χώρες που συμμετέχουν καθώς και η εξασφάλιση ενός μεριδίου από την πλευρά των φτωχότερων κρατών.
Η Pfizer υποστηρίζει πως βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τη συμμαχία γύρω από την COVAX, αλλά επί του παρόντος έχει συνάψει προτιμησιακές συμφωνίες για τα πρώτα εμβόλια με τον Καναδά, τις Η.Π.Α., το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ίδιο υποστηρίζει και η Moderna (η οποία έχει ήδη λάβει ενίσχυση κατά τα πρώτα στάδια της έρευνάς της από τον Συνασπισμό Καινοτομίας για την Επιδημιολογική Ετοιμότητα [Coalition for Epidemic Preparedness Innovations] [2]), κυρίως διότι έχει λάβει 1 δισεκατομμύριο δολάρια για Έρευνα και Ανάπτυξη από το σχέδιο Operation Warp Speed. Πολλά εκατομμύρια από τα πρώτα της εμβόλια έχουν ήδη δεσμευτεί από την κυβέρνηση των Η.Π.Α. βάσει συμφωνίας.
Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη σε κανέναν η θέληση των δύο αυτών μεγάλων εταιριών να επωφεληθούν από τα εμβόλιά τους. Οι φαρμακευτικές εταιρίες κινούνται εδώ και πολύ καιρό μονοπωλιακά, πατώντας πάνω σε αυστηρά καθεστώτα κατοχύρωσης πατεντών με σκοπό τον έλεγχο της διαθεσιμότητας σημαντικών για την υγεία φαρμάκων και τη διόγκωση των τιμών τους. Η πανδημία του COVID-19 όμως είναι ακριβώς εκείνη η καταστροφική συγκυρία που πρέπει να ωθήσει τους παγκόσμιους ηγέτες σε μια επαναξιολόγηση του μοντέλου ανάπτυξης αναγκαίων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Για ποιόν ακριβώς λόγο πρέπει τα επιχειρηματικά πλάνα των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών να καθορίζουν την υγειονομική και οικονομική μοίρα ολόκληρου του πλανήτη σε μια παγκόσμια πανδημία;
Η έλλειψη φραγμών στα δικαιώματα διάθεσης και τιμολόγησης,από την πλευρά εταιριών όπως η Pfizer, τους επιτρέπει να καθορίζουν και τα μέσα διανομής των εμβολίων εντός των ανεπτυγμένων κρατών.Το πόσο επικίνδυνο και άνισο είναι αυτό το καθεστώς φάνηκε και σε παλαιότερες υγειονομικές κρίσεις.Το 2009, για παράδειγμα, εκατομμύρια άτομα χαμηλού κινδύνου στις Η.Π.Α. εμβολιάστηκαν για τον Η1Ν1 πολύ πριν τους εργάτες πρώτης γραμμής στην υποσαχάρια Αφρική εξ’ αιτίας περιορισμένης διαθεσιμότητας. Τη δεκαετία του 1990, τα αντιρετροϊκά φάρμακα που μείωσαν καθοριστικά τους θανάτους από AIDS στις χώρες του Βορρά ήταν υπερβολικά ακριβά στις χώρες που ζούσε το 80% των ατόμων με HIV/AIDS, κάτι που οδήγησε σε εκατομμύρια επιπλέον θανάτους.
Άραγε πόσο γρηγορότερα θα βγαίναμε από αυτή την πανδημία και πόσες περισσότερες ζωές θα είχαμε σώσει εάν είχαν δοθεί τα απαραίτητα κίνητρα από τις κυβερνήσεις προς τους επιστήμονες για τη μεγιστοποίηση του διαμοιρασμού;
Με την παρούσα κατάσταση, όπου δεκάδες εταιρίες ανταγωνίζονται για την ανάπτυξη και δοκιμή ενός προϊόντος του οποίου τα χαρακτηριστικά γνωρίζουμε μόνο στο τέλος της διαδικασίας, οδηγούμαστε σε σημαντικές αστοχίες που έχουν να κάνουν με τη δοκιμή, την παραγωγή και την πρόσβαση στο προϊόν αυτό. Παρότι η Moderna υποστηρίζει πως θα ενισχύσει τη δυνατότητα αναπαραγωγής των πατεντών της για τον COVID-19, ο διευθύνων σύμβουλός της Stéphane Bancel δήλωσε πως δεν υπάρχει τρόπος για την εταιρία να έχει διαθέσιμες πέρα από 1 δισεκατομμύριο δόσεις του εμβολίου μέσα στο 2021 χωρίς να ασκήσει μεγάλη πίεση στα εργαστήρια παραγωγής σε Η.Π.Α. και Ευρώπη.
Αναμφίβολα, οι εταιρίες παραγωγής εμβολίων θα πρέπει να αποζημιωθούν για την εργαστηριακή ανάπτυξή τους, όμως τα περιθώρια κερδών τους δεν πρέπει να καθορίζουν το πώς θα διανεμηθεί το εμβόλιο παγκοσμίως. Μακροπρόθεσμα, η δημιουργία και ενίσχυση μιας υποδομής στα πλαίσια του δικτύου που προτείνει η COVAX είναι ύψιστης σημασίας. Αυτή η πανδημία δεν θα είναι η τελευταία. Κοιτάζοντας μπροστά, πρέπει να αφήσουμε πίσω το υπάρχον σύστημα που δίνει προβάδισμα στον δυνατότερο πλειοδότη και να περάσουμε σε ένα άλλο, πιο προστατευτικό απέναντι στις πραγματικές ανάγκες της δημόσιας υγείας παγκοσμίως. Τον περασμένο Μάρτιο, μοντέλα προσομοίωσης πάνω σε μεθόδους διανομής του εμβολίου έδειξαν πως 28% επιπλέον ζωές θα μπορούσαν να είχαν σωθεί μέσω μιας δίκαιης παγκόσμιας κατανομής. Η παρούσα στρατηγική όμως δίνει προτεραιότητα στις πλουσιότερες χώρες έναντι όλων των άλλων.
Οι χώρες που δεν πλεονεκτούν σε επίπεδα εμπορικών συμφωνιών πρέπει να αποκτήσουν άμεση πρόσβαση στο εμβόλιο, είτε μέσα από μια αλυσίδα αναδιανομής στα πλαίσια της COVAX ή μέσω αναβάθμισης της παραγωγής του. Συγκεκριμένα στις Η.Π.Α., θα έχουν εμβολιαστεί όλοι όσοι το επιθυμούν πριν το εμβόλιο γίνει διαθέσιμο σε εργάτες πρώτης γραμμής και ευάλωτες ομάδες άλλων χωρών. Αν όντως τεθεί το εθνικό συμφέρον της χώρας πάνω από την παγκόσμια υγεία, υπάρχει ακόμα η δυνατότητα ανοιχτής πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά με την αναπαραγωγή του εμβολίου, σπάζοντας το ιδιοκτησιακό μονοπώλιο στην πατέντα του, έτσι ώστε και άλλες χώρες να ξεκινήσουν άμεσα τους εμβολιασμούς, χωρίς την τροχοπέδη της εξασφάλισης νέων κοστοβόρων σκευασμάτων και χωρίς να οδηγηθούν σε δικαστικές περιπέτειες.
Η πανδημία που προκάλεσε ο κορωνοϊός μετράει ήδη σχεδόν ένα χρόνο διάρκειας. Είναι απόλυτα κατανοητή η επιθυμία των ανθρώπων στις πλουσιότερες χώρες για επιστροφή σε μια κανονικότητα το συντομότερο δυνατό. Τώρα όμως είναι η στιγμή που πρέπει να απαιτήσουμε από τους ηγέτες των ισχυρότερων κρατών παγκοσμίως και ιδιαίτερα από την επερχόμενη κυβέρνηση Biden, τον απεγκλωβισμό του εμβολίου από τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες. Σε συνέντευξη που έδωσε στον ακτιβιστή Ady Barkan, ο Biden δήλωσε πρόθυμος να μοιραστεί ένα ανοιχτής-πρόσβασης (unpatented) εμβόλιο με τις υπόλοιπες χώρες. [3] Θα πρέπει να του υπενθυμίζουμε διαρκώς αυτή του την υπόσχεση και να γνωρίσουμε τις λεπτομέρειες για το πως αυτή θα εφαρμοστεί.
Το 1955, ο Jonas Salk ανακοίνωσε τη δημιουργία του πρώτου στον κόσμο εμβολίου για την πολιομυελίτιδα. Αρνήθηκε να το κατοχυρώσει γιατί επιθυμούσε την μεγαλύτερη δυνατή διανομή του. Όταν ρωτήθηκε σε ποιόν ανήκει πραγματικά το εμβόλιο απάντησε:
«Ανήκει σε όλους, θα έλεγα. Δεν υπάρχει ιδιοκτησία. Μπορεί κανείς να κατοχυρώσει τον ήλιο;»
Οι εταιρίες Pfizer και Moderna δεν είναι όμως Jonas Salk. Πρόκειται για κερδοσκοπικούς οργανισμούς που κατάφεραν σπουδαία επιστημονικά επιτεύγματα με χρήματα του δημοσίου. Αν δεν επιθυμούν να παραχωρήσουν οικειοθελώςτον έλεγχο πάνω σε ένα εμβόλιο που θα σώσει εκατομμύρια ζωέςκαι εμποδίσουν την αναπαραγωγή και διανομή του σε όλο τον πλανήτη, τότε θα πρέπει να ασκηθεί πίεση στις κυβερνήσεις ώστε να πάρουν αυτές τον έλεγχο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1]https://www.weforum.org/agenda/2020/09/what-is-covax (Σ.τ.Μ.)
[2]https://cepi.net/(Σ.τ.Μ.)
[3]https://healthgap.org/press/bidens-commitment-to-global-sharing-of-covid-19-vaccine-technology-is-a-step-in-the-right-direction-must-be-followed-by-concrete-plans-to-dismantle-dangerous-healthcare-nationalism/ (Σ.τ.Μ.)