Ένα ζευγάρι σανδάλια κρέμεται από τα καλώδια του ρεύματος στη διασταύρωση κοντά στη γέφυρα του Κλαδισσού. Μα για ποιο λόγο να πετάξει κανείς τα παπούτσια του πάνω στα καλώδια; Και γιατί σε ένα τέτοιο σημείο;
Η συγκεκριμένη πρακτική που κάποιος – πιθανολογώ τουρίστας – δοκίμασε και στα Χανιά είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε πολύ μεγαλύτερη έκταση σε άλλες χώρες.
Shoefiti: Ένα παγκόσμιο φαινόμενο
Παπούτσια κρεμασμένα από καλώδια μπορείς να βρεις από την Ισπανία, τη Γερμανία και την Αγγλία, την Τσεχία και τη Γαλλία, έως την Αυστραλία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Σε κάθε χώρα υπάρχουν διαφορετικές ιστορίες και μύθοι προέλευσης.
Ο Ed Kohler δημιούργησε τον όρο shoefiti για να περιγράψει το φαινόμενο της ρίψης ζεύγους παπουτσιών με ενωμένα τα κορδόνια σε τεντωμένα καλώδια. Η λέξη προκύπτει από τη σύνθεση των αγγλικών shoe (παπούτσι) και γκραφίτι.
Σύμφωνα με τον δημιουργό του όρου η συγκεκριμένη πρακτική, συνήθως παρατηρείται σε υποβαθμισμένες περιοχές όπως και το γκραφίτι και μάλιστα αποτελεί ένα είδος καλλιτεχνικής υπογραφής. Όμως υπάρχουν και άλλοι μύθοι.
Οι μύθοι προέλευσης
Στην Αυστραλία πιστεύουν ότι αρχικά τουλάχιστον αποτελούσε μέρος μίας τελετής ενηλικίωσης για τα αγόρια που έχαναν την παρθενιά τους. Στην Ισπανία, σύμφωνα με έναν αστικό μύθο, εγκληματικές ομάδες πετούσαν παπούτσια στα καλώδια ως μία προειδοποίηση προς την αστυνομία ότι αυτή η περιοχή τους ανήκει.
Στις ΗΠΑ, σύμφωνα μ’ έναν διαδεδομένος μύθο, μέλη συμμοριών πετούν στα καλώδια τα παπούτσια των νεκρών τους για να τιμούν τη μνήμη τους. Κατά μία άλλη εξήγηση ακόμα και σήμερα αποτελεί ένα είδος υπογραφής, ότι το τάδε μέλος κάποιας συμμορίας πέρασε από εκεί ή ότι πέτυχε κάτι σημαντικό στη συγκεκριμένη περιοχή.
Υπάρχει ένα μύθος που συνδέει τα παπούτσια στα καλώδια με τα ναρκωτικά και πιο συγκεκριμένα με το εμπόριο ηρωίνης. Κατ’ αυτόν, συμβολίζουν την ισχυρή εξάρτηση από την ηρωίνη – ότι εφόσον γίνεις χρήστης ποτέ δε θα μπορέσεις να ξεφύγεις – γι’ αυτό, σύμφωνα με τον συγκεκριμένο μύθο, βρίσκεις κρεμασμένα παπούτσια όπου είναι σημείο πώλησης του συγκεκριμένου ναρκωτικού.
Όμως, υπάρχει και συνέχεια. Στις ΗΠΑ ξανά, συνηθίζεται στρατιώτες που τελειώνουν τη θητεία τους να βάφουν ένα ζευγάρι άρβυλα κίτρινα ή πορτοκαλί και να τα πετάνε στις τηλεφωνικές γραμμές γύρω από την πρώην μονάδα τους.
Οι προληπτικοί θεωρούν ότι το κρέμασμα των παπουτσιών με αυτόν τον τρόπο από γραμμές του ηλεκτρικού ρεύματος έξω από σπίτια αποτελεί μίας μορφής διασφάλισης ότι τα φαντάσματα και τα κακοποιά πνεύματα δε θα μπορέσουν να πλησιάσουν. Άλλοι πάλι δηλώνουν τη βεβαιότητά τους ότι η συγκεκριμένη πρακτική ξεκίνησε ως μέρος κάποιας τελετής κατά την οποία τα παπούτσια των νεκρών πετιούνται στα καλώδια, ώστε στην επιστροφή των πνευμάτων, να μην μείνουν ξυπόλητα και να μπορούν να φύγουν απ’ αυτό τον κόσμο.
Αναφορές σε λογοτεχνικά έργα και ταινίες
Η συγκεκριμένη περίεργη πρακτική καταγράφηκε και στο αριστούργημα του Τσαρλς Ντίκενς «Μεγάλες Προσδοκίες». Εκεί, το πέταγμα των παπουτσιών στις τηλεφωνικές γραμμές συμβολίζει κάποιον που φεύγει από τα στενά όρια μίας γειτονιάς για να ξεκινήσει κάτι μεγαλύτερο και πιο σπουδαίο. Αυτή είναι και η πρώτη επίσημη καταγραφή του φαινομένου σε λογοτεχνικό έργο.
Υπάρχει όμως και σε ταινίες. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζω την αναφορά στην ταινία Big Fish του Tim Burton. Εκεί η Τζένη, δένει τα κορδόνια των παπουτσιών του Έντουαρντ και τα πετά στις τηλεφωνικές γραμμές με τη λογική ότι κάποιος δε μπορεί να ξεκινήσει κάποιο ταξίδι χωρίς τα παπούτσια του κι ως εκ τούτου θα πρέπει να παραμείνει στο σημείο που είναι μαζί της. Αναφορά υπάρχει και στην ταινία των “The Simpsons”. Προφανώς θα υπάρχουν και άλλες αναφορές.
Οι γκραφιτάδες της Νέας Υόρκης
Μια πιο πιθανή εξήγηση όχι για το πώς ξεκίνησε αλλά για το πώς επεκτάθηκε το φαινόμενο έρχεται από τη Νέα Υόρκη.
Εκεί, καλλιτέχνες που ασχολούνται με το γκραφίτι, στην προσπάθειά τους να διοφοροποιηθούν από τους συνήθεις τρόπους ορισμού της παρουσίας τους, κι αφού αφίσες και στένσιλς και άλλου είδους υπογραφές ήταν πλέον εξαιρετικά διαδεδομένοι και δεν άφηναν περιθώριο για διαφοροποίηση, αποφάσισαν να πετάνε στα καλώδια παπούτσια σνίκερς (τύπου σταράκια).
Επιλέχθηκαν τα συγκεκριμένα παπούτσια γιατί αποτελούσαν σήμα κατατεθέν της νεολαίας της Νέας Υόρκης. Το φαινόμενο διαδόθηκε σε μεγάλο τμήμα της νεολαίας κι αφού καθιερώθηκε, επεκτάθηκε μετά και σε άλλες περιοχές του κόσμου μέσω των ταξιδιών των νέων της Νέας Υόρκης. Μετά από ένα σημείο, σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, διαδόθηκε σε τέτοιο βαθμό που ξεχάστηκε το αρχικό σημείο αναφοράς.
Ο άνθρωπος που αφήνει το σημάδι του
Όμως, υπάρχουν και πιο απλές εξηγήσεις. Όπως ότι αποτελεί άλλον έναν τρόπο που βρήκε ο άνθρωπος για να αφήσει το σημάδι του. Μία τελετή, αν θέλετε, που δεν αναγνωρίζετε ως τέτοια η οποία αρχικά ξεκίνησε για άγνωστο λόγο, ίσως επειδή κάποιος διάβασε το βιβλίο του Ντίκενς, του άρεσε η ιδέα και ήθελε κι αυτός να το δοκιμάσει. Η συγκεκριμένη εικόνα άρεσε και σε άλλους, έγινε αποδεκτή, επαναλήφθηκε τόσες φορές και με τόσους διαφορετικούς τρόπους έως ότου έγινε τμήμα μίας γλώσσας για να δηλώνουν την παρουσία τους πολύ διαφορετικοί άνθρωποι σε πολύ διαφορετικά πράγματα.
Πιθανότατα λοιπόν, κι ο κύριος λόγος πίσω από τις τόσες υποθέσεις γύρω από την προέλευσή αυτής της πρακτικής να πηγάζει από τη σημερινή ποικιλία νοημάτων αναλόγως την περιοχή και τις συνθήκες που συμβαίνει.
Μέσω της μίμησης, το πέταγμα παπουτσιών σε καλώδια, αρχικά αφομοιώθηκε, μετά επεκτάθηκε και αλλοιώθηκε, προσαρμόστηκε στις τοπικές ιδιαιτερότητες. Εξελίχθηκε.
Απόκτησε νέο νόημα μέσω της επανάληψής του. Οι άνθρωποι έδωσαν νόημα. Υπάρχουν μέσω αυτής.
Η τοπική ιδιαιτερότητα των Χανίων
Κι έτσι, πλέον στην Αυστραλία, – ποιος θα το περίμενε – οι εργαζόμενοι σε μία συνοικία της Μελβούρνης, όταν αλλάζουνε δουλειά, παραιτούνται ή απολύονται, έχουν πλέον καθιερώσει και πετούν τα παπούτσια τους στα καλώδια του ρεύματος.
Και τώρα στα Χανιά – η τοπική ιδιαιτερότητα αυτού του παγκόσμιου φαινομένου αντί για παπούτσια ή σταράκια, στα καλώδια του ηλεκτρικού ρεύματος κοντά στον Κλαδισό, κάποιοι πέταξαν σανδάλια. Ταιριαστό πιστεύω.
Για όποιον ενδιαφέρεται να μάθει παραπάνω για το φαινόμενο υπάρχει η ιστοσελίδα shoefiti.com από τον δημιουργό του όρου Ed Kohler. Εκεί, καταγράφονται οι εκατοντάδες τοποθεσίες που έχει παρατητηθεί το φαινόμενο και οι δεκάδες διαφορετικές εξηγήσεις που έχουν δοθεί. Καιρός να προστεθούν και τα Χανιά στον παγκόσμιο χάρτη του.
Εδώ, σας παραθέτουμε και ένα εξαιρετικά κατατοπιστικό ντοκιμαντέρ μόλις 15 λεπτών για το φαινόμενο με τίτλο “The Mystery of Flying Kicks”. Παρακολουθήστε το. Αξίζει.
[vimeo url=”http://vimeo.com/71867019″]
Γιάννης Αγγελάκης