Του Αλέκου Αναγνωστάκη
«Όλα δείχνουν, σημείωνε ο Παπαχελάς στη Καθημερινή στις 20 του Γενάρη, ότι θα φτάσουμε στη «στιγμή της αλήθειας. Το αν αυτό θα γίνει έπειτα από μια μεγάλη ένταση ή όχι, θα φανεί ….»
Συστατικό στοιχείο αυτής της «αλήθειας» είναι οι ελληνοϊσραηλινές σχέσεις, το «γιατί» και το «πώς», καθώς το Ισραήλ είναι δομικό στοιχειό των εμπλεκομένων μερών.
Ο ελληνικός κρατικός σχηματισμός, εδώ και οκτώ περίπου χρόνια, κινείται στον αστερισμό του νέου ισραηλινού «αμυντικού» δόγματος.
Πριν το 2010, παρόλο που και τότε η Ελλάδα ήταν στο ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ ήταν παρούσες στην περιοχή, εντούτοις οι ελληνικές κυβερνήσεις ασκούσαν μια τέτοια διπλωματική πολιτική που τους επέτρεπε να λειτουργούν τουλάχιστον ως διαμεσολαβητικός παράγοντας ανάμεσα στη «Δύση» και στο σύνολο, στην κυριολεξία, του αραβικού κόσμου.
Τα τελευταία χρόνια όμως, ειδικά μετά το 2014, οι ελληνικές κυβερνήσεις απαρνούνται αυτό τον ρόλο.
Ταυτίζονται με το Ισραήλ, στη βάση του νέου ισραηλινού δόγματος, με κίνδυνο να περιπέσει ο ελληνικός λαός σε ειδικές περιπέτειες.
Το ισραηλινό «αμυντικό» δόγμα πήρε τη μορφή του γύρω στο 2010, ενόσω εντεινόταν η σφαγή στη Γάζα.
Σύμφωνα με αυτό η Κύπρος και η Ελλάδα περιλαμβάνονται στις χώρες με τις οποίες το Ισραήλ θα πρέπει να συμμαχήσει: «..Χρειάζεται σήμερα και ένα πρόσθετο ισχυρό στοιχείο, αναφέρεται στο ισραηλινό δόγμα, που είναι η ανάπτυξη στρατηγικών σχέσεων, οι περιφερειακές συμμαχίες, στην Ανατολική Μεσόγειο, Ελλάδα, Κύπρος και άλλες βαλκανικές χώρες. Στη Μέση Ανατολή, Σαουδική Αραβία και κάποιες χώρες του Κόλπου, την Ανατολική Αφρική, Αιθιοπία, Κένυα, Νότιο Σουδάν και Ουγκάντα». …«Οι απειλές και οι προκλήσεις που παρουσιάζονται από τις περιφερειακές αναταράξεις, σημειώνεται στο κείμενο του νέου δόγματος, η κρίση στις σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία και η περίπλοκη πραγματικότητα που προέκυψε μετά τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης επιβάλλουν στο Ισραήλ να επιχειρήσει και να αναζητήσει νέες ευκαιρίες για τη δημιουργία συμμαχιών με άλλες χώρες στη Μέση Ανατολή και εκτός αυτής, στα Βαλκάνια και την Ανατολική Αφρική, μία αναθεώρηση της θαλάσσιας περιοχής σε συνάρτηση με την άμυνα του Ισραήλ, τον καθορισμό ΑΟΖ, την προστασία αυτών των στρατηγικών αποθεμάτων».
Αιτίες λοιπόν της διαμόρφωσης του νέου ισραηλινού δόγματος είναι η νέα ενεργειακή πραγματικότητα στη Μεσόγειο, τα περίπλοκα αποτελέσματα της Αραβικής Άνοιξης, οι νέες αμυντικές του ανάγκες, και το σπάσιμο των σχέσεων Ισραήλ – Τουρκίας. Εξάλλου τα δεδομένα από τότε, εδώ και 60 χρόνια, που σχεδιάστηκε το πρώτο ανάλογο δόγμα για το εβραϊκό κράτος, έχουν διαφοροποιηθεί άρδην.
«Η αποτυχία της “Αραβικής Άνοιξης”, υπογραμμίζει στις 19 Μάρτη του 2019 ο ιστορικός Γιώργος Μαργαρίτης, βάθυνε τις αναταράξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και οδήγησε σε αναθεώρηση των στρατηγικών σχεδιασμών. Σε αυτό το πλαίσιο δοκιμάστηκαν και δοκιμάζονται πλήθος εναλλακτικών πολιτικών με στόχο την δημιουργία υποκατάστατων ικανών να απαντήσουν στο στρατηγικό πρόβλημα».
Πλήθος εναλλακτικών…
Να σημειωθεί πως το τέλος της συμμαχίας Τουρκίας – Ισραήλ επισφραγίστηκε με μια κίνηση σπάνιας έντασης για τα διπλωματικά δεδομένα. Ο Ερντογάν αποχώρησε – αλά Τραμπ – από την παγκόσμια συνδιάσκεψη του Νταβός το 2014 καταγγέλλοντας την Ισραηλινή κυβέρνηση για τις επιθέσεις στη λωρίδα της Γάζας. Τέλος που διαφαινόταν ήδη από το 2010, τότε που αναδεικνυόταν η πρόθεση της τούρκικης ελίτ να παίξει ένα γενικότερο και πιο ενεργό ρόλο στον αραβικό κόσμο.
Τότε ακριβώς, το 2010, ήταν που ο Γ. Παπανδρέου συναντήθηκε «όλως τυχαία» με τον Νετανιάχου στο διάσημο Café Pushkin στη ρωσική πρωτεύουσα ( Η συνάντηση έχει δημοσιοποιηθεί στα διεθνή και ελληνικά ΜΜΕ).
Εκεί (στις άτυπες συναντήσεις συμβαίνουν τα σπουδαία, στις συνόδους υπογράφονται τα συμφωνηθέντα) και τέθηκαν οι βάσεις της αντιδραστικής, επιζήμιας και επικίνδυνης για τους λαούς πολιτικής της μονόπλευρης πρόσδεσης της εξωτερικής πολιτικής της χώρας στο αμυντικό δόγμα του Ισραήλ. Εκεί μεθοδεύτηκε η συμμαχία Αιγύπτου, Ελλάδας, Κύπρου υπό την πλήρη ηγεμονία του σφαγέα του Παλαιστινιακού Λαού.
Η ανάπτυξη των γενικών κατευθύνσεων της συνάντησης ανατέθηκε στους συμβούλους των δυο πρωθυπουργών.
Αυτήν την πολιτική ακολούθησε στη συνέχεια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ και «ανέπτυξε δημιουργικά και ικανά» ο νέος, τότε, υπουργός Εξωτερικών Ν. Κοτζιάς. Αυτή η πολιτική που αντιγράφτηκε με σκονάκι από το νέο Ισραηλινό «αμυντικό» δόγμα χαρακτηρίστηκε ανερυθρίαστα ως «πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική της χώρας»!
Η κατά καιρούς «τριανδρία της εθνικής ταπείνωσης»
Έκτοτε, όσο προχωρεί η «συμμαχία των 3+1 (Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου και Ισραήλ» τόσο προωθείται και η πολιτική των μηδενικών σχέσεων με τη Ρωσία.
Η πολιτική αυτή ξεκίνησε επί Κοτζιά με την ανεκδιήγητη συμβολική απέλαση δύο Ρώσων διπλωματών και την απαγόρευση εισόδου σε δύο πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Συνεχίζεται και κορυφώνεται από την κυβέρνηση της ΝΔ με την αναγνώριση της Αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής εκκλησίας και την έκδοση στη Γαλλία του Ρώσου πολίτη Αλεξάντρ Βίνικ, του ονομαζόμενου Mr. Bitcoin, υπόθεση που θεωρείται από τη Ρωσία κομβική τόσο για το κύρος της όσο και για να μη γίνουν γνωστά μεγάλα μυστικά του ρώσικου χρηματοπιστωτικού συστήματος που γνωρίζει ο Βίνικ.
Η Ρωσία, κατά κοινή ομολογία, επιστρέφει οριστικά ως παγκόσμιος και ισχυρός ρυθμιστικός παράγοντας.
Είναι αξιοπρόσεκτο πως στην τελευταία σύνοδο των υπουργών άμυνας του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, στις 12/2/2020, εγγράφεται ως ξεχωριστό θέμα «η πρόκληση που θέτουν τα πυραυλικά συστήματα της Ρωσίας», μετά και την πρόσφατη δήλωση του Πούτιν: «Θέλω να υπογραμμίσω, για πρώτη φορά στην ιστορία των πυρηνικών πυραυλικών όπλων, συμπεριλαμβανομένης και της σοβιετικής περιόδου και της νεότερης εποχής, δεν προσπαθούμε να φτάσουμε κανέναν, αλλά, απεναντίας, τα άλλα προηγμένα κράτη του κόσμου θα πρέπει να φροντίσουν στο μέλλον να κατασκευάσουν όπλα, τα οποία σήμερα ήδη διαθέτει η Ρωσία». Η Ρωσία ταυτόχρονα κατατάσσεται στην τρίτη παγκόσμια θέση κατά την πολιτική, οικονομική, στρατιωτική ισχύ και επιρροή σύμφωνα με το US News και το World Report. Παράλληλα έχει απορρίψει δημόσια την πολιτική του πρώτου πλήγματος.
Από πού προκύπτει λοιπόν και σε τι αποβλέπει η πολιτική των μηδενικών σχέσεων με τη Ρωσία;
Η ΗΠΑ είναι φυσικά ο ισχυρός που παραμένει ισχυρός. Παράλληλα όμως είναι αδύνατον να κάνει ό,τι έκανε με τον ίδιο κυρίαρχο τρόπο και ισχύ. (Αν και πάνω από ένα σημείο οι διαφορές ισχύος έχουν αμφίβολη αξία).
Από πού, λοιπόν, συνεπάγεται και πού αποβλέπει αυτή η πολιτική της προβλέψιμης ευθυγράμμισης με τις ΗΠΑ και η συνακόλουθη πολιτική της αποκλειστικής πρόσδεσης στο Ισραήλ;
Αυτή η πολιτική εγκαινιάστηκε με το «Ευχαριστώ τους Αμερικάνους» του Σημίτη, τα γιούχα των βουλευτών της ΝΔ στο «ναό της Δημοκρατίας» ενάντια στην «τριανδρία της εθνικής ταπείνωσης (Σημίτη, Πάγκαλο, Αρσένη)» που καθιστά την Ελλάδα προτεκτοράτο ερήμην του ελληνικού λαού (Ελεύθερος Τύπος)». Συνεχίστηκε με την ανεκδιήγητη ρήση του Τσίπρα προς τον Τραμπ κατά την επίσκεψη του στο Λευκό Οίκο «ό,τι κάνει (ο Τραμπ) το κάνει για καλό». (γιατί τό ‘πε, ποιος τον «ζόρισε», πού απέβλεπε;). Κορυφώθηκε δε (προς ώρας) με το παγκόσμιας ανοησίας – κυρίως όμως επικίνδυνο – απόφθεγμα του Μητσοτάκη προς στον Τραμπ, «είμαστε προβλέψιμος (!!!) σύμμαχος» που αναγκάζει ακόμη και την Εστία να βγάζει πρωτοσέλιδο «Λίγο Καραμανλής δεν βλάπτει».
Από ποια διπλωματική σχολή προέρχεται λοιπόν η πολιτική της νέας πρωθυπουργικής τριανδρίας (Σημίτης, Τσίπρας, Μητσοτάκης), πού εδράζονται αυτά τα «είμαστε προβλέψιμοι(!) σύμμαχοι» και «ό,τι κάνει ο Τραμπ το κάνει για καλό»;
Πώς είναι δυνατόν να εκστομίζεται αυτή η επικίνδυνη εξωτερική πολιτική σε μια περίοδο μάλιστα που ευνοεί αποκλίνουσες συμπεριφορές κρατών απέναντι στον ισχυρό που χάνει αναπότρεπτα σε δύναμη και κύρος;
Οι «ξυπόλητοι», οι απείθαρχοι
Στη σημερινή δυναμική περίοδο, στην οποία οι ΗΠΑ παραμένουν πρώτες αλλά δεν μπορούν να δρουν με την άνεση που δρούσαν τα τελευταία τριάντα χρόνια, σε αυτή την περίοδο που ο νέος ηγεμόνας δεν «παρέλαβε» ακόμα, σκάνε μύτη κράτη «απείθαρχα μερικώς», «κράτη μπαλαντέρ», κατά τον Κ. Ράπτη. Κράτη τα οποία, δίχως να έρχονται σε ρήξη με τους συνασπισμούς τους οποίους συμμετέχουν, ακολουθούν μια σχετικά πολυδιάστατη διπλωματία ρυθμίζοντας τα βήματα της δικιάς τους πορείας.
Τέτοια είναι π.χ. ακόμη και το σημερινό Ιράκ – καρπός μάλιστα της «νικηφόρας» αμερικάνικης ιμπεριαλιστικής επέμβασης- του οποίου το κοινοβούλιο αποφάσισε την εκδίωξη των αμερικάνικων βάσεων υπό τους ήχους της μουσικής εκατομμυρίων διαδηλωτών ενάντια στον «αμερικάνικο δαίμονα». Είναι ακόμη και το Πακιστάν, ή η Τουρκία ή η Γερμανία που αγνοεί στην πράξη τις κυρώσεις των ΗΠΑ σε βάρος της Ρωσίας στα ζητήματα των αγωγών. Τέτοια είναι επίσης. η δήλωση, τον περασμένο Ιούνη, του Τσαβούσογλου: «Από πού αντλούν αυτό το δικαίωμα οι ΗΠΑ να λένε «πάρε αυτό ή μην το παίρνεις» χαρακτηρίζοντας απαράδεκτο μία χώρα να δίνει τέτοιου είδους εντολές. «Όποιες κι αν είναι οι συνέπειες, είναι αδύνατο να υποχωρήσουμε… εμείς δεν θα κάτσουμε αμίλητοι ή θα κλείσουμε το στόμα μας λέγοντας ό,τι ότι λέει η Αμερική, αυτό θα γίνει. Τέτοια λογική δεν υπάρχει πια» υπογραμμίζει ο επικεφαλής της τούρκικης διπλωματίας.
Όσο λοιπόν κι αν παρεμβαίνει – για να σώσει τα άσωστα – ο Μ. Κοττάκης με το «Εξωτερική πολιτική δίχως ανταλλάγματα είναι κολοβή», όσο κι αν ο Παπαγιαννίδης επισημαίνει (economia.gr, 17/1) πως «Η “αμερικανική ασπίδα” τώρα-τώρα δεν πολυχρησιμεύει», τα πολιτικά ερωτήματα είναι αμείλικτα.
Στο σκληρό αγώνα που διεξάγεται, στον οποίο όχι σπάνια οι ξυπόλητοι νικούν, κράτη, πολυεθνικά μονοπώλια, ομάδες επιχειρήσεων και επιχειρηματιών, από τη μια χρονική περίοδο στην άλλη από σύμμαχοι, «φίλοι» και συνεργάτες ονομάζονται εχθροί και τρομοκράτες – και αντιστρόφως– σε ένα σκληρό παιχνίδι χωρίς τέλος.
Σε αυτή την περίοδο εμφανίζονται ξανά οι «ξυπόλητοι», που δεν νίκησαν αλλά παραμένουν ανίκητοι. Εμφανίζονται ως δεδομένα των περιφερειακών συσχετισμών που όχι μόνον δεν αποσαρθρώνονται από την χρήση της στρατιωτικής ισχύος των ΗΠΑ και του Ισραήλ αλλά αντίθετα καθίστανται σταθερές των συσχετισμών στην Μέση Ανατολή: οι «ξυπόλητοι» Παλαιστίνιοι, ή οι Χούτοι της Υεμένης, ή η Χεσμπολάχ και η αντοχή και η επίδραση της «προγραμμένης» Δαμασκού στο Λίβανο, η Χαμάς, η συμμαχία Ιράν-Συρίας, ο ρόλος της Τεχεράνης στην κεντρική σκηνή του Μεσανατολικού.
Σε αυτήν ακριβώς την εποχή της ρευστότητας και της ιμπεριαλιστικής σκληρότητας η μαχόμενη Αριστερά, ειδικά αυτή της εργατικής αναφοράς και κομμουνιστικής στόχευσης, θα μπορούσε να προσδιορίσει και προβάλλει αναγκαία τακτικά και με προοπτική αιτήματα μιας αναγκαίας πολυδιάστατης πολιτικής ώστε «να πάνε τα πράματα αλλιώς»;
Αλλά στη δική μας πατρίδα η αμηχανία έρχεται ολοένα και πιο κοντά.
Για δε τους κυβερνώντες η πιθανότητα του λάθους στις πολιτικές, στρατηγικές, στρατιωτικές, διπλωματικές επιλογές τους είναι έξω από τον ορίζοντα της λογικής τους, εναλλακτικά σχέδια δεν φαίνεται να υπάρχουν. Φυσικά δεν πρόκειται για βλακεία ή για αφέλεια όπως σε πρώτο πλάνο φαντάζει. Τα συμφέροντα – οικονομικά, πολιτικά, ταξικά – που υπηρετεί το πολιτικό προσωπικό της χώρας, σε συνδυασμό με μια πορεία παρακμής, τους τυφλώνουν, τους εγκλωβίζουν σε αδιέξοδες πολιτικές. Αλλά τέτοιου είδους εγκλωβισμοί ειδικά στα εθνικά θέματα πληρώνονται άμεσα και ακριβά.
Εδώ πρόκειται, για να μιλήσουμε με κινηματογραφικούς όρους, για τις «τρεις ταφές – όχι του Μελκιάδες Εστράδα αλλά – της «Μεγάλης Ιδέας του Γένους».
Το ζήτημα μιας Μεγάλης Ιδέας επανέρχεται κατά καιρούς σε νέες, φυσικά, εκδόσεις.
Η πρώτη έγινε το 1922, τότε που στα βάθη της Ανατολής επιδίωκαν την Ελλάδα των δυο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών υπό το δούλεμα και τα σαρδόνια χαμόγελα των Άγγλων.
Η δεύτερη ήταν το 2008, την περίοδο που προσδοκούσαν τον ρόλο του Βαλκάνιου ηγεμόνα και ήρθαν τα χάχανα του Νταισελμπλουμ και το παγερό χαμόγελο του Σόιμπλε.
Η τρίτη συντελείται τώρα υπό το παγερό βλέμμα του ανθρώπου των λεπτών αποστολών, του γνωστού αμερικάνου πρεσβευτή Τζέφρι Πάιατ.
Και στις τρεις περιπτώσεις η μικρομεσαία, προβληματική και εν πολλοίς δάνεια επιθετικότητα αυτής της χώρας, που από την αυγή της παρακολουθεί τις εξελίξεις του καπιταλισμού, βασίστηκε σε μια μορφή ταύτισης, σε ένα είδος πλήρους ευθυγράμμισης είτε με τους Άγγλους το ’22, είτε με τη Γερμανική ΕΕ το 1990-2010, είτε με το «αμερικάνικο» Ισραήλ τώρα. Για την εξυπηρέτηση φυσικά και των δικών της αυτοτελών συμφερόντων.
Σε αυτή τη διαδρομή, η εξωτερική διπλωματία της Ελλάδας κατά κανόνα, σημειώνει ο περίφημος πανεπιστημιακός μελετητής James Rosenau, συμπυκνώνεται στον όρο «συναινετική προσαρμογή », δηλαδή «πλήρη αποδοχή των διεθνών και περιφερειακών ισορροπιών, άρνηση ανάληψης πρωτοβουλιών στις διεθνείς σχέσεις, έλλειψη αντιστάσεων στις απαιτήσεις και πιέσεις των ΗΠΑ».
«Τότε» όμως η αστική Τάξη είχε μετατραπεί σε αντιδραστική τάξη λόγω της πρόσφατης σχετικά κυριαρχίας της.
Τώρα, η ελληνική αστική τάξη, όπως εξάλλου η αστική τάξη διεθνώς, εκτός από αντιδραστική είναι επιπλέον και παρακμιακή. Σε αυτές τις συνθήκες η πολιτικής της διαρκούς προσαρμογής, αυτή η απερίγραπτη διπλωματία, εγκυμονεί τραγωδίες κυρίως για το «έθνος των εργαζομένων».
Αλλά σε τέτοιες περιόδους η εργατική τάξη, οι υπάρχοντες και οι υπό διαμόρφωση πολιτικοί της φορείς ή θα ηγεμονεύσουν επί του εθνικού ή «όλα θα βαίνουν καλώς εναντίον μας».
Info
Robert Cooper, Διάσπαση των Εθνών, Τάξη και Χάος στον 21ο αιώνα, Κέδρος
Αλέξης Ηρακλείδης, Διεθνείς Σχέσεις: Θεωρητικές προσεγγίσεις στα σύγχρονα διεθνή προβλήματα, Ι.Σιδέρης
Ν. Ψυρούκης, Η Μικρασιατική Καταστροφή, Αιγαίον