Το παράδοξο της ελιάς: Για τους απελπισμένους αγρότες που αναζητούν μέσω facebook εργάτες για τη συγκομιδή

Του Άγγελου Ποθουλάκη

Η είδηση διέτρεξε όλα τα ΜΜΕ του νησιού και των Αθηνών: Απελπισμένοι αγρότες αναζητούν μέσω facebook εργάτες για τη συγκομιδή. Στο τέλος του τίτλου συνήθως ένα θαυμαστικό – δηλωτικό της εκπλήξεως του συντάκτη και, συνεπακόλουθα, της πάντοτε κραταιάς κοινής γνώμης. Οι εξηγήσεις του φαινομένου ξεδιπλώνονται βελούδινα μέσα στο πλαίσιο του κοινωνικού αυτοματισμού. Εν συντομία, η ετυμηγορία είναι η εξής: Ο νεοέλληνας [sic] προτιμά να ζει με επιδόματα παρά να λερώσει τα χέρια του σε μια κοπιαστική εργασία. Θα έπρεπε ωστόσο εδώ να αναλογιστούμε διπλά, γνωρίζοντας ότι πριν από ένα ανώδυνο συμπέρασμα συνήθως προηγείται μία πρόχειρη σκέψη, ή, ακόμα συνηθέστερα, η παντελής απουσία της.

Η πρώτη αντίφαση

Η πρώτη αντίφαση κραυγάζει τόσο που είναι αδύνατο να την αγνοήσεις. Σε έναν τόπο που έχει επί δεκαετίες σμιλευτεί και δομηθεί μονόπλευρα, είναι φαιδρό να διαμαρτύρεσαι για έλλειψη πλουραλισμού. Εδώ μιλάμε φυσικά για το οικονομικό πεδίο. Για χρόνια όλες οι προσπάθειες των φορέων του νησιού έχουν αναλωθεί προς την κατεύθυνση της τουριστικής ανάπτυξης.

Ακόμα και σήμερα, που θα ανέμενε ίσως κανείς έναν κορεσμό, ο αριθμός και η δυναμικότητα των νέων μονάδων που δημιουργούνται είναι εντυπωσιακός.Ο συνδυασμός αυτών με την καλπάζουσα βραχυχρόνια μίσθωση μας δίνει μια εικόνα του νησιού ως απέραντο ξενοδοχείο. Ένα ξενοδοχείο που χρειάζεται, φυσικά, να στελεχωθεί.Οι αξιότιμοι επισκέπτες του νησιού μας θα πρέπει άλλωστε κάπως να εξυπηρετηθούν και εμείς ανταποκρινόμαστε πρόθυμα στο κάλεσμα.

Κάπως έτσι ξεκινά η ρουτίνα της εναλλαγής της τουριστικής σαιζόν με τον χειμώνα. Δυο μισές ζωές διαγράφονται σε αυτό το δίπολο: Τη μία θα έχει ο εργαζόμενος του τουρισμού κάποια λίγα χρήματα και καθόλου χρόνο για τον ίδιο και την άλλη θα έχει μπόλικο χρόνονα αναρρώνει από τον θερινό εφιάλτη και θα σφίγγει το ζωνάρι προσμένοντας τη δόση του ΟΑΕΔ ως μάννα εξ ουρανού. Αντί αυτού, εκείνο που προτείνεται εμμέσως πλην σαφώς από τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης είναι να σηκωθεί από την αναρρωτική κλίνη του χειμώνα, εγκαταλείποντας την τελευταία ελπίδα για απόκτηση προσωπικής ζωής, και να συμβάλλει στην κοπιαστική συγκομιδή του ελαιοκάρπου.

Το επίδομά του φυσικά, που δικαιωματικά λαμβάνει, πάει περίπατο. Του μένει το εργόσημο και αρκετή καταπόνηση στην ήδη διαλυμένη από ορθοστασία μέση του. Τοαν, εν συνόλω, οι αποδοχές του μείνουν πάνω κάτω ίδιες είναι αδιάφορο. Αν μη τι άλλο, του λένε, θα έχει το κούτελό του καθαρό.

Η δεύτερη αντίφαση    

Η ιστορία μας έχει όμως και συνέχεια. Ενώ λοιπόν οι ασυνείδητοι εργαζόμενοι του τουρισμού επιλέγουν τη χειμερινή ραστώνη αφήνοντας τον καρπό να πέφτει, υπάρχουν άνθρωποι στον τόπο που αναζητούν εναγωνίως μεροκάματο μα που δεν μπορούν να δουλέψουν – τουλάχιστον όχι νομίμως. Βρίσκονται βλέπετε παράνομα στη χώρα. Με όπλο το φθηνό τους μεροκάματο έχουν να αντιπαλέψουν τη δική μας καχυποψία και την εχθρικότητα του κράτους. Ένα κράτος για το οποίο οι άνθρωποι αυτοί επισήμως δεν υπάρχουν.

Έτσι λοιπόν βρισκόμαστε μπροστά σε άλλη μία αντιπαράθεση μεταξύ νόμιμου και ηθικού. Το νόμιμο επιτάσσει να μένουν οι μετανάστες εργάτες χωρίς δουλειά, οι αγρότες χωρίς εργατικά χέρια και ο καρπός χωρίς κάποιον να τον μαζέψει στην ώρα του. Το ηθικό ωστόσο μένει στον δημόσιο λόγο αναπάντητο. Το παράλογο της όλης κατάστασης διατρέχεται από ιλαρότητα αναντίστοιχη των τραγικών παρελκομένων της – που όμως αποτελούν θέμα κάποιου άλλου άρθρου.

Η κοινωνία αντιφάσεων

Πολύ θα το θέλαμε να χαριτολογήσουμε σχετικά με την αξία της έννοιας της αντίφασης και να το γαρνίρουμε με ένα ανάλαφρο τσιτάτο όπως η ζωή είναι γεμάτη αντιφάσεις. Η σοβαρότητα της κατάστασης ωστόσο δεν μας επιτρέπει ούτε καν αυτό το ελάχιστο. Οι αντιφάσεις στις κοινωνίες μας είναι τέτοιες που τσακίζουν – συχνά κυριολεκτικά. Το βλέπουμε στα μάτια των νέων που έχουν να επιλέξουν τον μονόδρομο μιας δύσκολης ζωής σ’ έναν ρημαγμένο τόπο.

Το βλέπουμε στα γεμάτα προσδοκία βλέμματα των μεταναστών που στήνονται κάθε ξημέρωμα στις πλατείες μας. Απέναντί τους υψώνονται με ταχείς ρυθμούς οι πολυδάπανες, πολυτελείς μονάδες που ξεφυτρώνουν στο νησί.

Θα κλείσουμε λοιπόν εδώ, αναφέροντας πως θα ήταν ίσως καλό να ξεκινήσει μια συζήτηση σχετικά με το προς τα πού θέλουμε να στρέψουμε τον τόπο μας και για το ποια τα αποτελέσματα των επιλογών μας. Έως τότε, ας απομείνουμε να παρακολουθούμε στα ΜΜΕ ρεπορτάζ επί του πεδίου της τουριστικής κίνησης σχετικά με τα κακώς κείμενα των πόλεων μας μέσα απ’ τα μάτια των επισκεπτών.

Για τα μάτια των μόνιμων κατοίκων, γηγενών και ξένων, ούτε λόγος. Είναι πια μπανάλ.