Ο χριστιανός πάστορας Λεκόβα Κπαντέι φορά την κάμερα επάνω σαν να ήταν όπλο, πάνω από ένα κοντομάνικο μπλουζάκι που λέει στον πετρελαϊκό «κολοσσό» της Shell τρεις λέξεις: «Ομολόγησε. Πλήρωσε. Καθάρισε».
Χρειάστηκε μόλις ένας σκουριασμένος αγωγός πετρελαίου ηλικίας 55 ετών της εταιρείας Shell για να προκληθεί μέσα ένα χρόνο τεράστια οικολογική καταστροφή στο Δέλτα του ποταμού Νίγηρα: 100.000 βαρέλια μαζούτ έχουν ξεχυθεί κατά μήκος των παραποτάμιων πόλεων της περιοχής Ογκόνι.
Ο Κπαντέι περιγράφει στο αραβικό δίκτυο Al Jazeera μια εικόνα απόλυτης καταστροφής: λίμνες και παραπόταμοι μολυσμένοι, ψάρια και ζώα νεκρά. Από το 2008, οπότε σημειώθηκε η πρώτη διαρροή στο Δέλτα ο ίδιος περιδιαβαίνει το ποτάμι και τραβάει φωτογραφίες για λογαριασμό της Διεθνούς Αμνηστίας. Αυτές χρησιμοποιούνται ως αποδεικτικά στοιχεία για τις μηνύσεις που υποβάλλονται τόσο στη Shell όσο και σε άλλες πετρελαϊκές εταιρείες, οι οποίες έχουν ρυπάνει τους κολπίσκους του Ογκόνι. «Η ζωή ήταν πολύ σκληρή, όχι μόνο για μένα αλλά και για ολόκληρη την κοινότητα», σημειώνει.
Τον Ιανουάριο του 2015 η Shell είχε ανακοινώσει ότι θα απέδιδε ποσό ύψους 83,2 εκατ. δολαρίων ως αποζημίωση για τις πετρελαιοκηλίδες, σε μια προσπάθεια να προχωρήσει σε διακανονισμό με τους μηνυτές της και να αποφύγει μια πολύκροτη δικαστική διαμάχη στο Λονδίνο. Ήταν η πρώτη φορά που πετρελαϊκή εταιρεία απέδιδε απευθείας σε φυσικά πρόσωπα (περίπου 3.000 δολάρια ανά άτομο) μια τόσο μεγάλη αποζημίωση.
Ανεπανόρθωτη ζημιά
Ωστόσο, παρά το διακανονισμό, η ζωή στο Ογκόνι και ιδίως στην παραποτάμια πόλη Μπόντο δεν θα είναι ποτέ πια ίδια. Η περιβαλλοντική ζημιά που έχει προκληθεί εξαιτίας των πετρελαιοκηλίδων, σύμφωνα με τους κατοίκους είναι ανεπανόρθωτη.
«Ακόμη και τώρα πίνουμε υδρογονάνθρακες και αναπνέουμε υδρογονάνθρακες. Όλοι μας έχουμε ένα καθημερινό ραντεβού με το θάνατο», τονίζει ο Συλβέστερ Κογκμπάρα, αρχηγός της κοινότητας Μπόντο. Κατά τον ίδιο τα ποσοστά θνησιμότητας έχουν εκτοξευθεί κατακόρυφα από τότε που σημειώθηκε η ρύπανση.
Στην Μπόντο το ψάρεμα πλέον απαγορεύεται. Εδώ και έξι χρόνια τα νερά παραμένουν καλυμμένα από το αργό πετρέλαιο. H μαγκρόβια βλάστηση, που άλλοτε αποτελούσε φυσική κοιτίδα για τους γόνους ψαριών, έχει περιοριστεί σε κατάμαυρους πασσάλους, ενώ αναρίθμητα καβούρια ξεβράζονται καθημερινά νεκρά στις ακτές.
Λίγα χιλιόμετρα μακριά από την άλλοτε πλούσια πόλη των ψαράδων βρίσκεται κι ένα χωριό-φάντασμα, το Μπιντερέ. Το χωριό, βουτηγμένο στο μαζούτ, ερήμωσε μετά τις πετρελαιοκηλίδες, με τους κατοίκους του να μετακινούνται σε πιο καθαρές περιοχές.
«Σε οποιαδήποτε άλλη χώρα αυτή η καταστροφή θα αποτελούσε αιτία πρόκλησης ενός εθνικού συναγερμού. Στη Νιγηρία, όμως, φαίνεται πως κάτι τέτοιο αποτελεί μια στάνταρ διαδικασία για την πετρελαϊκή βιομηχανία», λέει η Όντρεϊ Γκόχραν, διευθύντρια του γραφείου διεθνών θεμάτων της Αμνηστίας.
«Το ανθρώπινο κόστος είναι τρομακτικό», καταλήγει η ίδια.
«Το Δέλτα του Νίγηρα είναι ίσως η πλέον μολυσμένη περιοχή του πλανήτη, όταν μιλάμε για πετρελαιοκηλίδες», λέει ο Ινέμο Σαμιάμα, επικεφαλής του Δικτύου για τη Δημοκρατία στη Νιγηρία και προσθέτει: «Κανείς δεν μπορεί ούτε καν να φανταστεί τι θα χρειαστεί προκειμένου να αποκαθαριστεί η περιοχή, είτε μιλάμε για χρόνο είτε για χρήμα».