Από την αρχή της δημοσιοποίησης της πρόθεσης της τότε κυβέρνησης να ιδιωτικοποιήσει τις υπηρεσίες ύδρευσης, καθ όλη τη διάρκεια εναλλασσόμενων ηγεσιών σε ΕΥΔΑΠ και ΤΑΙΠΕΔ και μέχρι πριν λίγες μέρες, δόθηκε ένας αγώνας, με όπλο το δίκαιο και τη λογική, ενάντια στην περίφραξη και την αρπαγή του συλλογικού αγαθού του νερού. Μετά από σχεδόν τρία χρόνια οι πολίτες που υπέγραψαν την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών, οι πολίτες που ενημερώθηκαν και ενημέρωσαν, όλοι εκείνοι που σχημάτισαν με τη συνεχή μας αρθρογραφία, επιχειρηματολογία και καμπάνια ορθή και τεκμηριωμένη άποψη για τους κινδύνους της ιδιωτικοποίησης, τα κινήματα των πολιτών στη Θεσσαλονίκη αλλά και την επαρχία, όλοι μαζί ανεξαιρέτως, μπορούμε να αισθανθούμε υπερήφανοι για την πρώτη μεγάλη νίκη, που κέρδισαν οι πολίτες ενωμένοι.
Παρακολουθώντας στενά, το δικαστικό σκέλος της υπόθεσης και την προσφυγή κατοίκων αλλά και σωματείων στο ΣτΕ και σκεπτόμενοι τον τρόπο που θα μπορούσαμε κι εμείς να βάλουμε ένα λιθαράκι σε αυτή την προσπάθεια, δεν σταματήσαμε ούτε στιγμή όλο αυτό το διάστημα, με τη βοήθεια των εναλλακτικών μέσων ενημέρωσης, εφημερίδων και ραδιοφώνων αλλά και μέσων στο εξωτερικό, να συνεισφέρουμε εθελοντικά αλλά με επαγγελματισμό στον “άνισο” αγώνα της ενημέρωσης των πολιτών αλλά και της δημιουργίας συμμαχιών σε Ελλάδα και εξωτερικό. Η καμπάνια υπέρ του ορθού λόγου και της τεκμηριωμένης άποψης που τόσο λείπουν από τον δημόσιο χώρο έφερε αποτέλεσμα στην διαμόρφωση μιας τάσης κατά της ιδιωτικοποίησης στην πλειοψηφία του ελληνικού λαού όπως εκφράζεται σε δημοσκοπήσεις αλλά και από το συντριπτικό 98% του δημοψηφίσματος της Θεσσαλονίκης. Αυτή η τάση, θέλουμε να πιστεύουμε ότι καθρεφτίζεται στην απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας σε ανώτατο επίπεδο δηλαδή της ολομέλειας του.
Η προστασία του νερού όλων μας από την περαιτέρω εμπορευματοποίηση και την ιδιωτικοποίηση είναι πλέον γεγονός και αυτές οι πολιτικές που θα αποτελούσαν τέλμα με δύσκολη επιστροφή και θα μας απομάκρυναν ακόμη περισσότερο από το όραμά μας για την δημοκρατική και ορθολογική διαχείριση σε μη κερδοσκοπική βάση του συλλογικού αγαθού του νερού αποσοβήθηκαν.
Η απόφαση του ΣτΕ για την ΕΥΔΑΠ είναι και ιστορική και τολμηρή. Καμία απόφαση δικαστηρίου όμως, ακόμη και με αυτά τα χαρακτηριστικά δεν είναι και πολιτικά ισχυρή αν δεν εκφράζει το κοινό περί δικαίου αίσθημα και δεν αφουγκράζεται την πλειοψηφία των πολιτών και τη βούλησή τους στην οποία ενίοτε κωφεύουν οι θεσμικοί τους εκπρόσωποι, δηλαδή οι βουλευτές και οι κυβερνήσεις.
Είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς για αυτή την απόφαση και να ευχηθούμε ότι αυτή η “σύμπτωση” ανάμεσα στην έννοια του δημοσίου συμφέροντος όπως την καταλαβαίνουν οι πολίτες αλλά και όπως πρέπει να την υπερασπίζεται ο θεσμός της Δικαιοσύνης θα επεκταθεί πέρα από το νερό και σε άλλους τομείς που έχουν πληγεί από τα καθεστώτα “έκτακτης ανάγκης” προκειμένου να μην εγκαταλειφθεί το ιδεώδες του κράτους δικαίου.
Ακολουθεί μια περίληψη της απόφασης του ΣτΕ και ο σύνδεσμος όπου δημοσιεύεται ολόκληρη η απόφαση.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ
της Ολομέλειας του ΣτΕ 1906/2014 για την ΕΥΔΑΠ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πρόσφατα δημοσιεύτηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας η ιστορική απόφαση υπ’ αριθμόν 1906 του 2014 με περιεχόμενο σταθμό για την τύχη της διαχείρισης του νερού και όχι μόνο.
Ο λόγος είναι ότι για πρώτη φορά το ΣτΕ στο ανώτατο επίπεδο (λόγω σπουδαιότητάς), δηλαδή σε επίπεδο Ολομέλειας έκρινε κατά πλειοψηφία ως αντισυνταγματική αποκρατικοποίηση που είχε πάει στο ΤΑΙΠΕΔ, ανοίγοντας το δρόμο και για άλλες προσφυγές. Ουσιαστικά είναι η πρώτη νίκη των πρωτοβουλιών που έλαβαν πολίτες απέναντι στις προθέσεις των μνημονιακών δεσμεύσεων. Οι πολίτες κέρδισαν. Ο μύθος ότι οι πολίτες δεν μπορούν να αντισταθούν απέναντι στις απαιτήσεις της Τρόικας κατέρρευσε.
Οι βασικοί νομικοί συλλογισμοί του ΣτΕ βασίστηκαν στα εξής :
1. Στην αποξένωση του Ελληνικού Δημοσίου από την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. που εξασφαλίζει
• τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και
• τη δυνατότητα εκλογής ΔΣ από τη Γενική Συνέλευση. Η σημασία έγκειται στο ότι το Διοικητικό Συμβούλιο είναι το ανώτατο διοικητικό όργανο της εταιρείας που διαμορφώνει τη στρατηγική και πολιτική της ανάπτυξής της και διαχειρίζεται τα περιουσιακά στοιχεία της.
Ειδικότερα κατά το σκεπτικό της απόφασης η μετατροπή της ΕΥΔΑΠ σε ιδιωτική όχι μόνο τυπικά, αλλά και ουσιαστικά είναι αντίθετη προς το άρθρο 5 παράγραφος 5 που κατοχυρώνει το δικαίωμα στην υγεία και το άρθρο 21 παράγραφος 3 του Συντάγματος που ορίζει ότι το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών. Η δε κατ’ ουσίαν μετατροπή της δημοσίας επιχειρήσεως σε ιδιωτική, που λειτουργεί με γνώμονα το κέρδος, καθιστά αβέβαιη τη συνέχεια της εκ μέρους της παροχής προσιτών υπηρεσιών κοινής ωφελείας, και δη υψηλής ποιότητας, η οποία δεν εξασφαλίζεται πλήρως με την κρατική εποπτεία. Συνίστανται δε οι υπηρεσίες αυτές στην ύδρευση και στην αποχέτευση που είναι αναγκαίες για την υγιεινή διαβίωση και, ιδίως, στην παροχή του πόσιμου ύδατος, φυσικού αγαθού απαραίτητου για την επιβίωση που καθίσταται σπανιότερο συν τω χρόνω. Αβεβαιότητα ως προς τη συνέχεια της παροχής προσιτών υπηρεσιών κοινής ωφελείας με αυτόν τον βαθμό αναγκαιότητας δεν συγχωρείται από το άρθρο 5 του Συντάγματος.
2. Στον μονοπωλιακό χαρακτήρα των υπηρεσιών ύδρευσης, γεγονός που αναφέρεται και στην αιτιολογική έκθεση του ν. 3985/2011. Μάλιστα σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ οι υπηρεσίες της ΕΥΔΑΠ παρέχονται μονοπωλιακώς, από δίκτυα που είναι μοναδικά στην περιοχή και ανήκουν στα πάγια περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται σε μεγάλο πληθυσμό, διαβιούντα υπό δυσμενείς οικιστικές συνθήκες στον περιορισμένο χώρο της Αττικής.
3. Επιπρόσθετα το ΣτΕ βάσισε τις σκέψεις του και στη σύμβαση που έχει υπογραφεί μεταξύ του Δημοσίου και της ΕΥΔΑΠ το Δεκέμβριο του 1999 και η οποία έχει διάρκεια 20 ετών, µε δυνατότητα παράτασης. Η εν λόγω σύμβαση που αναφέρεται και στην αιτιολογική έκθεση του ν. 3985/2011 (σελ. 25 ή 37 του pdf, στο κεφάλαιο 2, υποκεφάλαιο 1.1.4 της αιτιολογικής έκθεσης), εκτός του αποκλειστικού δικαιώματος της ΕΥΔΑΠ για την παροχή υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, αναφέρει ότι το δικαίωμα αυτό δεν μεταβιβάζεται.
4. Το σκέλος της αίτησης ακυρώσεως που έγινε τελικά δεκτή από το ΣτΕ, αφορά την αντισυνταγματικότητα της απόφασης της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων (ΔΕΑΑ) με αριθμό 206/25.4.2012 (Β΄ 1363/26.4.2012) κατά το μέρος της, με το οποίο μεταβιβάζονται χωρίς αντάλλαγμα από το Ελληνικό Δημόσιο στο ΤΑΙΠΕΔ Α.Ε., χωρίς μάλιστα τη δυνατότητα να αναμεταβιβαστούν στον προηγούμενο κύριο ή δικαιούχο, δηλαδή στο Ελληνικό Δημόσιο (σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 7 του ν. 3986/2011): 36.245.240 μετοχές της «Εταιρίας Υδρεύσεως και Αποχετεύσεως Πρωτευούσης (ΕΥΔΑΠ) Α.Ε.» που αντιστοιχούν σε ποσοστό 34,033% του μετοχικού κεφαλαίου
Εξ άλλου, οι ως άνω μεταβιβάσεις (η αρχική του 2011 και εν συνεχεία αυτή που ακυρώθηκε το 2012) έγιναν χωρίς να έχει παραλλήλως ιδρυθεί «ρυθμιστική αρχή υδάτων» και διαχωρισθεί το δίκτυο «από την υπηρεσία που θα μεταβιβασθεί»,
• σύμφωνα με το «Πρόγραμμα Αποκρατικοποιήσεων 2011 – 2015» και
• την παρουσίασή του στην αιτιολογική έκθεση του ν. 3985/2011, αλλά και
• χωρίς να έχει αρθεί ο προβλεπόμενος στο άρθρο 1 παρ. 10 του ν. 2744/1999 περιορισμός ως προς το ποσοστό των δυναμένων να διατεθούν σε ιδιώτες επενδυτές μετοχών της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. (μέχρι 49% του μετοχικού κεφαλαίου).
(Ο περιορισμός αυτός ήρθη μεταγενεστέρως, με το άρθρο 1 παρ. 2 της κυρωθείσης με τον ν. 4092/2012 (Α΄ 220/8.11.2012) από 7.9.2012 Πράξεως Νομοθετικού Περιεχομένου του Προέδρου της Δημοκρατίας (ΦΕΚ Α΄ 175/7.9.2012), με το οποίο ορίσθηκε ότι : «Η παράγραφος 10 του άρθρου 1 του ν. 2744/1999 (Α΄ 222) καταργείται. Μεταβιβάσεις μετοχών της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. προς το “Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου Α.Ε”. είναι έγκυρες έστω και αν πραγματοποιήθηκαν πριν από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου»).
5. Αλλά σημαντικά στοιχεία της απόφασης αφορούν το έννομο συμφέρον των αιτούντων και το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο της ΕΥΔΑΠ.