Από τη μία πλευρά οι επιδρομές σε καταυλισμούς με μπουλντόζες, η απειλή ξεριζωμού μικρών πληθυσμών από τον αστικό ιστό με προορισμό κάποια… βουνοκορφή, η κοινωνική απομόνωση.
Από την άλλη, η αθόρυβη προσπάθεια ανθρώπων με όραμα, που πασχίζουν για να εξασφαλίσουν ίσες ευκαιρίες στα παιδιά των Ρομά, μέσω της πρόσβασης στη μόρφωση και της κοινωνικής προσφοράς. Ανάμεσά τους, η δασκάλα Ματίνα Βαβούλη, η διευθύντρια του 7ου Δημοτικού Σχολείου Ασπροπύργου, μια γυναίκα που έχει μετατρέψει σε προσωπικό στοίχημα τη μόρφωση των Τσιγγανόπουλων, ενώ συγχρόνως αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για τη λύση σειράς προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι οικογένειές τους.
Ο μακρύς δρόμος που επέλεξε δεν ήταν εύκολος. Χρειάστηκε υπομονή και επιμονή για να μετατραπεί η αρχική δυσπιστία σε αποδοχή, εμπιστοσύνη και σεβασμό στην ίδια και στο έργο της. Οπως χαρακτηριστικά είπε στο «Εθνος της Κυριακής» ένας από τους γείτονες του σχολείου, «αν κάποτε οι Τσιγγάνοι θελήσουν να έχουν τον δικό τους άγιο, δεν μπορεί παρά να είναι η… Αγία Ματίνα, η δασκάλα των Τσιγγάνων!».
Η ίδια δίνει μάχη για να εκλείψει η παραβατικότητα αλλά και η φτώχεια πέριξ του καταυλισμού, ενώ αντλεί μεγάλη ικανοποίηση κάθε φορά που ένα ακόμη παιδί των Ρομά εγγράφεται στο σχολείο.
«Η προσπάθειά μου ξεκινάει το 1991, όταν τοποθετήθηκα στο τότε τριθέσιο Δημοτικό Σχολείο Νέας Ζωής Ασπροπύργου, στο οποίο φοιτούσαν 68 παιδιά, εκ των οποίων τέσσερα Ρομά, ο Σωτήρης, ο Νεκτάριος, η Μαρία και η Αννα. Αποφοίτησαν και τα τέσσερα, κανένα, όμως, δεν συνέχισε στο γυμνάσιο.
Αυτήν τη στιγμή έχουμε ένα δεκατετραθέσιο σχολείο με 320 μαθητές, από τους οποίους περίπου οι 280 είναι Ρομά. Φέτος στο γυμνάσιο συνεχίζουν 35 αγόρια και 5 κορίτσια Ρομά, με προοπτική οι αριθμοί αυτοί κάθε χρόνο να αυξάνονται», λέει η κ. Βαβούλη.
Ενα από τα προβλήματα που καλείται και η ίδια να αντιμετωπίσει είναι οι γάμοι μεταξύ μικρών παιδιών, 11 και 12 χρονών. Εξαιτίας αυτού του τσιγγάνικου εθίμου, αρκετά παιδιά σταματούν το σχολείο αφού συχνά μικρά κορίτσια μένουν έγκυες (!) και η μαθητική τους ζωή διακόπτεται βίαια.
«Είχαμε τέτοια περιστατικά, με μαθήτριες, που μάλιστα πήγαιναν καλά, αλλά διέκοψαν το δημοτικό λόγω γάμου! Μερίδα των γονιών αντιδρά και στη μόρφωση των παιδιών, λέγοντας ?αφήνουμε τα δικά μας έθιμα και πάμε με τους μπαλαμούς?», εξηγεί η κ. Βαβούλη.
«Η θέση της γυναίκας στις οικογένειες των Τσιγγάνων είναι πολλαπλά επιβαρημένη, με πλήθος προβλήματα, που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής τους. Οταν πρωτοήρθα είδα ότι στην περιοχή υπήρχαν πολλά παιδιά, που δεν έρχονταν σχολείο και φυσικά έκανα το αυτονόητο, ξεκίνησα την προσπάθεια για την εγγραφή τους. Μιλώντας με τα παιδιά κατάλαβα ότι ήθελαν να έρθουν στο σχολείο. Ετσι άρχισα τις επισκέψεις στα σπίτια τους για να συζητήσω με τους γονείς τους. Δεν ήταν εύκολο».
Η κ. Βαβούλη επέμενε. Την αντιμετώπισαν με δυσπιστία, αδιαφορία, απροθυμία, δισταγμό, πολλές δικαιολογίες, ότι «το παιδί είναι μικρό ακόμη» ή αντίθετα «είναι μεγάλο πια για το σχολείο», «τι να τα κάνει τα γράμματα το κορίτσι;», «φοβάμαι να το στείλω»… Αλλοι επικαλούνταν υπαρκτά προβλήματα διαβίωσης. «Δεν έχουμε νερό για να πλυθούμε», «δεν έχω χαρτιά», «δεν θα κάτσουμε εδώ, μας διώχνουν» είναι μερικά από τα επιχειρήματα με τα οποία οι Ρομά αρνούνταν τη φοίτηση των παιδιών τους.
Σήμερα, πια, είναι εκατοντάδες εκείνοι που πείστηκαν και στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Στο μεταξύ δημιουργήθηκαν υποστηρικτικοί θεσμοί, όπως ολοήμερο, προπαρασκευαστικά τμήματα, ενώ υιοθετήθηκαν παιδαγωγικές παρεμβάσεις που άμβλυναν τις εκπαιδευτικές ανισότητες.
«Μαθητές μου και οι γονείς τους…»
Από τα χέρια της κ. Βαβούλη έχουν ήδη περάσει δύο γενιές μαθητών. Οι πρώτοι, τώρα της εμπιστεύονται τα παιδιά τους, είναι πιο συνειδητοποιημένοι, ζητούν οι ίδιοι να μάθουν γράμματα τα παιδιά τους.
Η διευθύντρια του σχολείου μάς μιλά για έναν παλιό μαθητή της, τον Σωτήρη, που τώρα έχει εκεί τα παιδιά του: «Bλέπω τη σχέση του με τους δασκάλους των παιδιών και τη στάση του απέναντι στο σχολείο. Πώς διατυπώνει τις σκέψεις του. Ερχεται και μπορεί να συζητήσει, να συνεννοηθεί για την καλύτερη απόδοση των παιδιών του. Αυτούς, τους παλιούς μου μαθητές, τους βλέπω και τους καμαρώνω. Με συγκινεί και είναι εμψυχωτικό για μένα, νιώθω ότι περάσαμε το μήνυμά μας, θα υπάρξει συνέχεια σ’ αυτό που με δυσκολία επιτύχαμε όλοι μαζί οι δάσκαλοι, να μάθουν αυτά τα παιδιά γράμματα».
Μιλάει για τους παλιούς μαθητές και ο καμαρώνει γιατί νιώθει ότι το σχολείο τούς άνοιξε ορίζοντες. Οπως ο Ασημάκης. Η δουλειά του, όπως και των περισσότερων στην περιοχή, είναι να συγκεντρώνει και να πουλάει παλιοσίδερα για το μεροκάματο. Ομως, η εμπειρία του από το σχολείο τον βοήθησε να οργανωθεί. «Eχει κάνει έναν κατάλογο με ανθρώπους που συναλλάσσεται, ένα πελατολόγιο. Επίσης τύπωσε κάρτες και τις μοιράζει για να τον ειδοποιούν στο κινητό του όποτε έχουν υλικά για να πάρει. Επόμενο βήμα θα είναι να οργανώσει ακόμη καλύτερα τη δουλειά του, να κάνει μια μικρή επιχείρηση για σκραπ…».
Οση ώρα μιλάμε με την κ. Βαβούλη, κάθε τόσο εισβάλλει στο γραφείο της και τη διακόπτει ένας μικρός, για να… καταγγείλει συμμαθητές του, με τους οποίους τσακώθηκε. Τον καθησυχάζει και του ζητά να περιμένει λίγο.
«Τον Θεόφιλο τον βρήκαμε στον δρόμο. Είναι μόνο λίγες ημέρες που δέχθηκαν οι γονείς του και άρχισε να έρχεται στο σχολείο, τώρα ξεκινάει να μάθει πώς πιάνουμε το μολύβι, αλλά κυρίως, επειδή έχει προστριβές με τα άλλα παιδιά, πρέπει ν΄αρχίσει να συμφιλιώνεται μαζί τους, μαθαίνοντας ότι οι διαφορές λύνονται με συζήτηση, με φιλική προσέγγιση», λέει με τρυφερότητα η δασκάλα.
Η προσπάθεια των δασκάλων του 7ου Σχολείου Ασπροπύργου δεν περιορίζεται στο πρόγραμμα της διδακτέας ύλης, αλλά έχουν να διαχειριστούν σειρά προβλημάτων, καθώς οικογένειες μαθητών και φυσικά τα ίδια τα παιδιά, σε πολλές περιπτώσεις στερούνται την τροφή και τη στέγη. Λύνουν προβλήματα της καθημερινότητας με τρόφιμα, ρούχα, φροντίζουν για την ιατρική τους παρακολούθηση.
Ειδικότερα για το θέμα της υγείας, επισημαίνουν και ένα σοβαρό πρόβλημα, καθώς από πέρσι τον Δεκέμβρη οι υγειονομικές υπηρεσίες της περιοχής δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν τα εμβόλια των παιδιών, ένα επείγον θέμα που πρέπει να λυθεί.
«Γενικότερα χρειάζεται ένας κεντρικός σχεδιασμός», επισημαίνει η κ. Βαβούλη. «Το πρώτο που πρέπει να ρυθμιστεί γι’ αυτούς τους ανθρώπους είναι το στεγαστικό τους. Αν δεν λυθούν βασικά θέματα της ζωής τους, οι ίδιες οι οικογένειες δεν έχουν την προσδοκία για τη μόρφωση, την εκπαίδευση».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ / ethnos.gr
jkritikos@pegasus.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΧΑΡΗΣ ΓΚΙΚΑΣ