«Στα σαράντα τρία χρόνια της συνειδητής μου ζωής παρέμεινα επαναστάτης. Στα σαράντα δύο απ΄ αυτά πάλεψα κάτω από τη σημαία του μαρξισμού. Αν χρειαζόταν να ξαναρχίσω απ΄ την αρχή, φυσικά θα προσπαθούσα ν΄ αποφύγω αυτό ή εκείνο το λάθος, όμως η κύρια πορεία της ζωής μου θα έμενε αμετάβλητη. Θα πεθάνω προλεταριακός επαναστάτης, μαρξιστής, διαλεκτικός υλιστής και άρα αμετάπειστα άθεος. Η πίστη μου στο κομμουνιστικό μέλλον της ανθρωπότητας δεν είναι λιγότερο φλογερή, αντίθετα σήμερα είναι πιο στέρεη απ΄ ό,τι ήταν στις μέρες της νιότης μου. Η Ναταλία μόλις ανέβηκε από την αυλή και άνοιξε διάπλατα το παράθυρο για να μπει πιο ελεύθερα ο αέρας στο δωμάτιό μου. Μπορώ και βλέπω, κάτω από τον τοίχο, το καταπράσινο γρασίδι και πάνω το διάφανο γαλάζιο ουρανό και παντού ηλιόφως. Η ζωή είναι όμορφη. Ας την καθαρίσουν οι αυριανές γενιές από κάθε ασχήμια, κάθε καταπίεση και βία και ας τη χαρούν σ΄ όλη της την πληρότητα». Λέον Τρότσκι,Διαθήκη | Μια βόλτα στους δρόμους μιας οποιαδήποτε πόλης τις μέρες των Χριστουγέννων αρκεί για να διαπιστώσουμε ότι το χαρούμενο και γιορταστικό κλίμα των προηγούμενων χρόνων έχει περάσει πια ανεπιστρεπτί.
Όχι, ότι τα περασμένα Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά περνούσαμε ζωή χαρισάμενη – πόσες κοινωνικές ομάδες στερούνταν τα αγαθά και τις κατακτήσεις ενός ευρύτερου πληθυσμού – όμως, στην παρούσα στιγμή, η κατάσταση είναι γενικευμένη. Τώρα πια, με σακατεμένους μισθούς, συντάξεις, επιδόματα, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα και με τον φόβο της επιβίωσης μοναδικό σύντροφο για πολλούς από εμάς, αν όχι για τους περισσότερους, προσπαθούμε – όσο μπορούμε κι όσο αντέχουμε – να αντιτάξουμε μπρος στην εξαθλίωση που μας βυθίζουν τα προτάγματα της αλληλεγγύης, της συναδέλφωσης και του ανθρωπισμού. Δύσκολος άθλος.Δύσκολος και εφικτός συνάμα.
Γιατί, το μόνο θετικό που μπορούμε να αποκομίσουμε από αυτή την παρατεταμένη κρίση – αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, είναι ότι πια αναγνωρίζουμε ποιό είναι το πραγματικό πρόσωπο του καπιταλισμού. Ελιτίστικο, ρατσιστικό, εχθρικό απέναντι στις ανάγκες του συνόλου, που προσπαθεί να καθυποτάξει την φύση και το περιβάλλον, τα έργα της διάνοιας και του ανθρώπου, για το κυνήγι της υπεραξίας και μόνο. Παράλληλα είναι ειρωνικό απέναντι στις ανάγκες μας.
Η περίφημη διαφήμιση στο πολυκατάστημα Φωκάς που τιτλοφορούνταν «Πεινασμένος αλλά κομψός» είναι ενδεικτική μιας τέτοιας συμπεριφοράς. Έρχονται, ήρθαν κιόλας, δύσκολα χρόνια. Κι όσο αν σας φανεί περίεργο, το «Πνεύμα των Χριστουγέννων» η περίφημη εκείνη ιστορία του Καρόλου Ντίκενς είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Όχι βέβαια, για το ηθικοπλαστικό τέλος της αλλά για τις εικόνες και τις αφορμές για σκέψη που μπορεί να μας δώσει.
Πώς όμως ένας πλούσιος και συνειδητοποιημένος καταπιεστής, όχι απλά ένας αθεράπευτος τσιγκούνης – αν κι η λεγόμενη τσιγκουνιά είναι συστατικό στοιχείο του καπιταλισμού και παράγωγο της ιδεολογίας του, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο συμπεριφορά του απέναντι στα φτωχά και προλεταριοποιημένα κοινωνικά στρώματα; Εύκολη η απάντηση. Δεν μπορεί αλλά ούτε και θέλει!
Ούτε ο θάνατος είναι ικανός να αντιστρέψει την συμπεριφορά τέτοιων ανθρώπων. Πιστεύω, ότι πρέπει να είμαστε υπέρ το δέον αυστηροί με τις εκτιμήσεις μας. Μόνο ο ταξικός θάνατος τους μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για την δική μας απελευθέρωση! Η ανατροπή κάθε καταπίεσης και η κοινωνική επανάσταση! Δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν ξέρω, μια τέτοια εξέλιξη δεν μπορεί να έρθει αυτόματα.
Η συνεχής κλιμάκωση των απεργιακών αγώνων, η οργάνωση της εργατικής τάξης στους ταξικούς και κοινωνικούς φορείς της, η ύπαρξη μιας δυνατής επαναστατικής Αριστεράς κι η συνεχής ριζοσπαστικοποίηση σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση των αιτημάτων μας είναι οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την επίτευξη του μεγάλου στόχου μας. Κι αν ένα μεγάλο κομμάτι δεν πιστεύει σε μια τέτοια προοπτική, χρέος μας είναι να επικοινωνήσουμε μαζί του και από κοινού να συνεργαστούμε για το καλύτερο δυνατό.
Ήρθαν, όπως προέγραψα, δύσκολα χρόνια και ίσως το τέλος ενός κόσμου που γνωρίζαμε. Όχι βέβαια το τέλος του κόσμου όπως μας έλεγε η δήθεν προφητεία των Μάγια, προσφιλή άποψη των συνωμοσιολογικών κύκλων – που κι αυτή έγινε μέσο για κέρδος, αλλά το τέλος ενός απάνθρωπου κόσμου που σε περιόδους ευημερίας του Κεφαλαίου μπορούσε να καλλιεργεί ένα κλίμα ανάπτυξης αλλά τώρα σε περίοδο κρίσης όπως αυτή που διανύουμε επιστρέφει στις αρχέγονες ρίζες του, στην ωμή απαξίωση κάθε κατάκτησης από την εποχή του Διαφωτισμού μέχρι σήμερα. Βέβαια, για να είμαστε ρεαλιστές, είναι πολύ πιθανό σε αυτή την πτώση του ο καπιταλισμός να καταφέρει να γλιτώσει την τελευταία στιγμή και εμείς, όπως έχει συμβεί αρκετές φορές στην Ιστορία, να είμαστε οι ηττημένοι μιας μεγάλης, αμφίρροπης και επικίνδυνης μάχης.
Το τίμημα θα είναι ιδιαίτερα αιματηρό για όλες και όλους μας… Θα το επιτρέψουμε; Πιστεύω πως όχι.
Μέσα σε όλα δεν παύω να σκέπτομαι τα λόγια ενός παλιού φίλου, απόφοιτου πανεπιστημίου με καταγωγή από φτωχή οικογένεια που πρόσφατα έφυγε – ναι, κι αυτός – μετανάστης σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα, από αυτές που μας δανείζουν… «Μακάρι όλα να ήταν ένα όνειρο, φίλε. Ένα όνειρο, άσχημο και μοχθηρό, αλλά όνειρο που θα είχε ένα τέλος. Τέλος χαρούμενο κι ευτυχισμένο, όχι μόνο για τον πρίγκιπα του παραμυθιού αλλά για όλους μας. Ίσως, και θα μ’ άρεσε αυτό, ο πρίγκιπας να ήταν ο μόνος χαμένος και ηττημένος. Αλλά η ζωή, φίλε, ούτε όνειρο είναι, ούτε και παραμύθι…» Δεν απάντησα.
Εκείνη τη στιγμή επέλεξα τη σιωπή, ερχόμενος σε αντίθεση με όσα πιστεύω και γράφω κατά καιρούς. Ήταν λάθος μου. Ένα λάθος που δεν θα μου συγχωρέσω. Φοβήθηκα ότι τα «ωραία και μεγάλα» λόγια μου θα φαίνονταν παράταιρα και κούφια. Κούφια όμως, ήταν μόνο η σιωπή μου και τίποτα άλλο. Είναι όμως ένα λάθος που μπορεί και επιβάλλεται να διορθωθεί. Ο τρόπος δεν είναι άλλος από το να αναγνωρίσουμε τη δυνατότητα ότι κάθε ώρα και στιγμή πρέπει να συζητάμε για την δυνατότητα της ανατροπής και της οικοδόμησης μιας άλλης διαφορετικής και με νέες ιδέες κοινωνίας, ακόμα κι όταν αντιμετωπίζουμε κρίσιμες καταστάσεις σαν αυτή που περιέγραψα. Γιατί τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δεν έχουν να κάνουν μόνο με τη μικρή κουκίδα γης που λέγεται Ελλάδα αλλά είναι διεθνή και τέτοια αντιμετώπιση χρειάζονται.
Ο καθένας μας, μετανάστης ή ντόπιος – δεν έχει σημασία, πρέπει να είναι προετοιμασμένος για τις μεγάλες μάχες που έρχονται. Η Ιστορία και η κοινωνία μας έχουν μπει σε έναν νέο κύκλο, όπου οι δυνάμεις της καταστροφής και οι δυνάμεις της νεότητας, παλεύουν μεταξύ τους για το ποιος θα κερδίσει αυτή τη μεγάλη μάχη που είναι μάχη αξιοπρέπειας μα πάνω από όλα είναι μάχη για το μέλλον των ερχόμενων γενιών. Και εδώ ο αγαπημένος μου ποιητής Μιχάλης Κατσαρός έκανε λάθος.
Το μέλλον μας δεν θα έχει ξηρασία αν εμείς ποτίσουμε το παρόν με τον ιδρώτα (και το αίμα) της πάλης μας για δημοκρατία. Από αυτό το βήμα σας καλώ να στρατευθούμε όλοι στον κοινό σκοπό με την ευχή για μια νέα αγωνιστική και επαναστατική χρονιά. Γιατί, το ξέρουμε πια καλά «τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας, δεν μπορεί κανείς να μας το πάρει».
Θα σημάνουν οι καμπάνες
Με τόσα φύλλα σου γνέφει ο ήλιος καλημέρα
με τόσα φλάμπουρα λάμπει, λάμπει ο ουρανός
και τούτοι μέσ’ τα σίδερα και κείνοι μεσ’ το χώμα.
Σώπα όπου να `ναι θα σημάνουν οι καμπάνες.
Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας.
Κάτω απ’ το χώμα μες στα σταυρωμένα χέρια τους
κρατάνε τις καμπάνας το σχοινί,
προσμένουνε την ώρα, προσμένουν να σημάνουν την ανάσταση
τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας
δεν μπορεί κανείς να μας το πάρει
Σώπα όπου να `ναι θα σημάνουν οι καμπάνες.
Γιάννης Ρίτσος
Η Μπαλάντα του κυρ-Mέντιου
Mη χτυπάς τον αδερφό σου –
τον αφέντη τον κουφό σου!
Kαι στον ίδρο το δικό
γίνε συ τ’ αφεντικό.
Xάιντε θύμα, χάιντε ψώνιο,
χάιντε Σύμβολον αιώνιο!
Aν ξυπνήσεις, μονομιάς
θά ρτει ανάποδα ο ντουνιάς.
Kοίτα! Oι άλλοι έχουν κινήσει
κ’ έχ’ η πλάση κοκκινήσει
κι άλλος ήλιος έχει βγει
σ’ άλλη θάλασσ’, άλλη γη.
Κώστας Βάρναλης