«Η επενδυτική άνοιξη έχει έρθει» αναγράφει ένα banner που κρέμεται πάνω από τη Zhongguancun Inno Way, έναν πεζόδρομο κρυμμένο πίσω από τα πολυτελή πολυκαταστήματα της εμπορικής ζώνης υψηλής τεχνολογίας του Πεκίνου, στα βορειοδυτικά της πόλης. Ο δρόμος, η ονομασία του οποίου μεταφράζεται περίπου σαν «Οδός Επιχειρηματικότητας», είναι κορεσμένος από επαγγελματικούς χώρους, καφέ και start-up επιχειρήσεις.
Στο εσωτερικό του Garage Café, έναν σκοτεινό χώρο γεμάτο με επιχειρηματίες που κρέμονται πάνω από φορητούς υπολογιστές, το The Atlantic συνάντησε τον 27χρονο, Τιαν Γιανγκ. Ο Τιαν σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ και στη συνέχεια εργάστηκε για δύο χρόνια στην κινεζική εταιρεία πληροφορικής Lenovo. Αλλά βρήκε τη δουλειά «πολύ βαρετή» και τώρα δουλεύει πάνω σε μια εφαρμογή για τα κοινωνικά δίκτυα, η οποία χρησιμοποιεί την αναγνώριση προσώπου για να φέρει σε επαφή άτομα που μοιάζουν μεταξύ τους.
«Δεν είμαι παντρεμένος, δεν υπάρχει μεγάλη πίεση γι΄ αυτό ακόμα» λέει, «οπότε μπορώ να δοκιμάσω αυτό που κάνω τώρα για ένα χρόνο». Άλλες start-up εταιρίες που «επωάζονται» στο Garage Café περιλαμβάνουν έναν εκπαιδευτικό ιστό στο διαδίκτυο – πρόκειται για έναν αναπτυσσόμενο τομέα – και μια συμβουλευτική υπηρεσία για τους Κινέζους που θέλουν να εγκατασταθούν στο εξωτερικό, η οποία ονομάζεται «Δέκα χιλιάδες χώρες».
Το μεσημέρι γίνεται επίδειξη και παρουσίαση των νέων αφίξεων ιδεών και νεοσύστατων εταιρειών, ενώ το καφέ οργανώνει συναντήσεις με τους επενδυτές. Ένας πίνακας ανακοινώσεων που απλώνεται από το δάπεδο μέχρι το ταβάνι καλύπτεται με διαφημίσεις και αγγελίες για προγραμματιστές.
Από την αντιγραφή, στην καινοτομία
Η ανερχόμενη σκηνή start-up της Κίνας έχει γίνει ένα από τα χαρακτηριστικά των μεγάλων πόλεών της, περίπου όπως το μποτιλιάρισμα και το νέφος. Κάποτε ήταν οι απόφοιτοι κολλεγίων που έψαχναν για δουλειά στις τράπεζες ή τις κρατικές επιχειρήσεις, το παροιμιώδες «κύπελλο ρυζιού» που οι γονείς τους ήθελαν να εξασφαλίσουν για τα παιδιά τους μετά το χάος της Πολιτιστικής Επανάστασης.
Αλλά πολλές από αυτές τις θέσεις εργασίας δεν ήταν ικανοποιητικές: Σε μια έρευνα της Gallup του 2012, στην Κίνα, το 94% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι δεν ήταν «δεσμευμένοι» με τις δουλειές τους. Τώρα, με δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση να κατευθύνεται προς τις κινεζικές start-up, η επιχειρηματικότητα έχει γίνει μια ελκυστική εναλλακτική λύση για μια γενιά απογοητευμένη από τις «σταδιοδρομίες» μεταφορέων των προγόνων τους.
Και υπάρχουν πολλές ιστορίες επιτυχίας για να τους εμπνεύσουν. Εκεί που η κινεζική νεολαία λάτρευε τον Στιβ Τζομπς,, τώρα θέλει να μιμηθεί τους Jack Ma, Robin Li και Lei Jun, δηλαδή, κατά σειρά, τον ιδρυτή της εταιρείας ηλεκτρονικού εμπορίου Alibaba, τον ιδρυτή της μηχανής αναζήτησης Baidu και τον κατασκευαστή του τηλεφώνου Xiaomi. Η αρχική δημόσια προσφορά μετοχών (IPO) της Alibaba στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2014 ήταν η μεγαλύτερη στην ιστορία, φτάνοντας τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η Xiaomi κατέθεσε δική της IPO στο Χονγκ Κονγκ, η οποίο αναμένεται να συγκεντρώσει 10 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η τεχνολογική επανάσταση στην Κίνα είναι πανταχού παρούσα στη ζωή των πόλεων. Μέσω από μια ευρεία γκάμα εφαρμογών από το κινητό, μπορείς να διαχειριστείς τις επαγγελματικές σου υποχρεώσεις, ή να κάνεις κράτηση για διακοπές, να πληρώσεις τον καφέ και το ταξί, ή να νοικιάσεις ποδήλατο. Παρεμπιπτόντως, ο Dai Wei, ο διευθύνων σύμβουλος της κορυφαίας εταιρείας ενοικίασης ποδηλάτων, Ofo – η αξία της εκτιμάται στα 2 δισεκατομμύρια δολάρια – είναι 27 ετών.
Τα προηγούμενα χρόνια, οι κινεζικές εταιρείες κατηγορήθηκαν για αντιγραφή. ΄Οτι, αντί για δικές τους ιδέες απλώς αντιγράφουν τις τεχνολογίες που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ για τους Κινέζους καταναλωτές. Ως «γεννήτορας» των λεγόμενων «τεσσάρων μεγάλων εφευρέσεων» (πυξίδα, πυρίτιδα, χαρτοποιία και εκτύπωση), η Κίνα διεκδικεί τώρα τις «νέες μεγάλες εφευρέσεις» στον τομέα της τεχνολογίας. Ακόμη κι αν αντιγράφει σημασία για το Πεκίνο έχει ποιος κάνει την ιδέα κυρίαρχη.
Η Κίνα έχει αρχίσει να καλλιεργεί μια πιο δημιουργική επιχειρηματική κουλτούρα. Το 2015, ο Κινέζος πρωθυπουργός, Λι Κετσιάνγκ, παρουσίασε ένα σχέδιο, γνωστό ως «Made in China 2025», το οποίο στοχεύει στην ανανέωση και προσαρμογή της οικονομίας στις προηγμένες βιομηχανίες, μέσω επιδοτήσεων, δανείων χαμηλού επιτοκίου και άλλων ενισχύσεων προς τις κινεζικές εταιρείες. Εντός της επόμενης δεκαετίας, η Κίνα θέλει να είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στον τομέα της ρομποτικής, της τεχνητής νοημοσύνης και των αυτοκινήτων καθαρής ενέργειας, μεταξύ άλλων. Ο τρόπος που λειτουργεί ο κινέζικος καπιταλισμός – ο οποίος έχει «δανειστεί» από τον σοσιαλισμό τη λογική του κεντρικού σχεδιασμού και ελέγχου της παραγωγής – δίνει στο εγχείρημα μεγάλα πόστα επιτυχίας, αφού οι δυτικές οικονομίες κινούνται με την κλασική καπιταλιστική αναρχία στην παραγωγή.
Οι Κινέζοι ηγέτες αναζητούν νέους επιχειρηματίες να προωθήσουν τον μετασχηματισμό της οικονομίας τους. Βοηθάει πολύ το γεγονός, ότι το απαραίτητο hardware, όπως τα smartphones και οι υπολογιστές, κατασκευάζονται ήδη από την εγχώρια αγορά, με πολλά βασικά τμήματα να παράγονται στη νότια εργοστασιακή μητρόπολη του Σεντζέν. Η δύναμη της Κίνας ενισχύεται και από την εισροή επιχειρηματικού κεφαλαίου σε κινεζικές νεοσύστατες επιχειρήσεις, τόσο από το εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, καθώς και από ιδιωτικές επενδύσεις από πλούσιους Κινέζους που δεν διαθέτουν ασφαλέστερες επιλογές, δεδομένης της ασταθούς χρηματιστηριακής αγοράς της Κίνας και τους περιορισμούς στις επενδύσεις στη στέγη. Πέρυσι, η κινεζική κυβέρνηση χρηματοδότησε περίπου το ένα τέταρτο του παγκόσμιου κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών, μια δεκαπλάσια αύξηση από το 2013, με τις περισσότερες επενδύσεις να πηγαίνουν σε κινεζικές εταιρείες, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της Wall Street Journal. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ανάλογη χρηματοδότηση στις ΗΠΑ, μόνο διπλασιάστηκε.
Τώρα γίνεται σαφές ότι, από πολλές απόψεις, η Κίνα έχει ξεχωριστά πλεονεκτήματα σε σχέση με τη Silicon Valley καθώς ελπίζει να γίνει ο επόμενος σύνδεσμος για την καινοτομία. Ο Jack Ma, ιδιοκτήτης του Alibaba, επαίνεσε τη σταθερή στήριξη της κυβέρνησης της Κίνας στις καινοτόμες βιομηχανίες. Την ίδια ώρα, κατά την κατάθεσή του στο Κογκρέσο, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ φέρεται να δήλωσε ότι οι κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας αποτελούν απειλή για την αμερικανική ανταγωνιστικότητα.
Τα «αγκάθια»
Από την άλλη, δεν είναι σίγουρο ότι τα παιδιά του Garage Café του Πεκίνου θα εξαλείψουν τα παιδιά ανάλογων επιχειρηματικών στεκιών όπως τα WeWorks του Σαν Φρανσίσκο και του Σιάτλ. Η γραφειοκρατία και η κακή νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας εξακολουθούν να δυσχεραίνουν τις κινεζικές επιχειρήσεις από να προστατεύουν το προϊόν τους από τις αντιγραφές.
Επίσης, η κινεζική κυβέρνηση ασκεί μεγάλη εξουσία στην αγορά, επιτρέποντάς της να λογοκρίνει ή να κλείνει κάθε start-up που επιχειρεί πάνω σε ευαίσθητα θέματα, όπως συνέβη τον Απρίλιο, όταν η κρατική υπηρεσία υπεύθυνη για τη λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης διέλυσε προσωρινά την εφαρμογή ειδήσεων Jinri Toutiao για «εκπομπή προγραμμάτων αντίθετων στην κοινωνική ηθική». ‘Ετσι, ενώ το ίδιο το κράτος έχει ενισχύσει μεγάλης κλίμακας σχέδια, όπως το Baidu που επιτρέπει στα αυτοκίνητα να οδηγούνται μόνα τους, την Alibaba, τον γίγαντα του ηλεκτρονικού εμπορίου και Ofo, για τη διαχείριση κοινόχρηστων ποδηλάτων, αυτού του είδους ο έλεγχος θα μπορούσε να αποτρέψει την εμφάνιση περισσότερων κινέζικων καινοτόμων ιδεών σε ανταγωνιστικές αγορές. Στο μεταξύ, ένας εμπορικός πόλεμος με τις ΗΠΑ θα μπορούσε να φρενάρει το «Made in China 2025», επιβάλλοντας δασμούς στις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας που η Κίνα επιδιώκει να ενισχύσει.
Κανένας όμως από τους παραπάνω δυνητικούς κινδύνους δεν φαίνεται να έχει μειώσει την αισιοδοξία της νεολαίας που μαζεύεται στο Garage Café του Πεκίνου. Όπως λέει και ο Τιαν Γιανγκ, ο φιλόδοξος κατασκευαστής της εφαρμογής με την αναγνώριση του προσώπου, «το μόνο που χρειάζεστε είναι μια ιδέα και θα σας δώσουν τα χρήματα».
