Του Αντώνη Λιάκου
Δεν απασχόλησε τις διαδικτυακές συζητήσεις η συζήτηση για το πτωχευτικό. Κι όμως ήταν μια συζήτηση για το χρέος, και το χρέος βρίσκεται στην καρδιά της ιστορίας των κοινωνιών από τα αρχαία χρόνια (σεισάχθεια, νόμοι του Σόλωνα, ιωβηλαία), περνώντας από τις αγροτικές εξεγέρσεις της πρώιμης νεώτερης εποχής, φτάνοντας στα κοινωνικά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, και ως σήμερα.
Θυμάμαι παιδάκι τις οικογένειες που αναγκάζονταν λόγω χρέους σε υπερπόντιες μεταναστεύσεις, άλλες να γυρίζουν ηττημένες στα χωριά τους, και άλλες να διαλύονται, με τον πατέρα ακόμη και να φυλακίζεται λόγω χρέους. Ακόμη και στη φυλακή κατέληγαν άνθρωποι που δεν τα είχαν καταφέρει ή είχαν πάρει λάθος αποφάσεις. Γνώρισα κάμποσους κι από αυτούς. Δεν φωνάζουν οι χρεώστες. Η ήττα και η ντροπή τους εμποδίζει. Το στίγμα της αποτυχίας το κουβαλάει όλη η οικογένεια, και τα παιδιά τους. «Θα μπούμε σε χρέος» προειδοποιούσε η γιαγιά μου κάθε τόσο που κάτι της φαινόταν υπερβολική κατανάλωση. Το χρέος, μια θηλιά στο λαιμό δια βίου, με το φόβο ότι μια παροδική ανεργία ή η κακή σοδειά εκεί θα σε ρίξει.
Γι αυτό και η κοινωνική πολιτική των κυβερνήσεων προσπαθούσε να δημιουργήσει δικλείδες ασφαλείας. Τι γίνεται όμως τώρα; Η οικονομική κρίση δεν αποτελείται μόνο από το δημόσιο χρέος, αλλά και το ιδιωτικό. Και το χρέος το χειρίζονται οι τράπεζες. Υπάρχει μια πυραμίδα χρέους από τις ελληνικές τράπεζες έως τις ευρωπαϊκές και τις διεθνείς τράπεζες. Και όλοι αυτοί προσπαθούν να απαλλαγούν από τα απλήρωτα χρέη που συσσωρεύουν. Όχι βέβαια διαγράφοντάς τα, όπως μυθολογείται ότι γινόταν περιοδικά στις αρχαίες αγροτικές κοινωνίες.
Υπάρχουν οι ύαινες funds που περιτριγυρίζουν αναζητώντας ψοφίμια για τροφή. Και τα ψοφίμια αυτά –τα χρέη- τα τοποθετούν σε «κακές τράπεζες» ( bad banks), όπου με όρους ληστρικούς τα «αγοράζουν» οι κερδοσκόποι της συμφοράς. Για να αγοράσουν όμως χρέη έχουν ανάγκη εμπράγματων εγγυήσεων. Κι εδώ ερχόμαστε στους πλειστηριασμούς της πρώτης κατοικίας. Αυτούς θέλει να εξυπηρετήσει το νέο πτωχευτικό νομοσχέδιο, και γι αυτό εισάγει τέτοιους δρακόντειους περιορισμούς, ώστε άπαξ και μπήκες στο δρόμο του χρέους, να μην μπορείς να βγεις από αυτόν.
Απλουστεύω επίτηδες γιατί το ζήτημα είναι να καταλάβουμε τη λογική και τον μηχανισμό που λειτουργεί αυτό το νομοσχέδιο. Τις προθέσεις αυτής της κυβέρνησης. Αλλα το ίδιο απλουστεύουν και αυτοί των τραπεζών. «Δεν υπάρχει ‘κουλτούρα πληρωμών’ στην Ελλάδα» έγραφε ένας από αυτούς, αναγορεύοντας τον πτωχευτικό νόμο επιχείρηση εκπολιτισμού των αχρείων.
Αυτή η έκφραση κρύβει και κάτι άλλο μέσα της: Το χρέος ως λουρί στο λαιμό των ανθρώπων. Ως μηχανισμός κοινωνικής πειθάρχησης. Αν χρωστάς το σπίτι σου, με μια δόση που σε πάει ακόμη και δυο δεκαετίες για να το εξοφλήσεις, και αν τα εισοδήματά σου είναι ίσα-ίσα, αν η επισφάλεια ή η ανασφάλεια που κυριαρχούν στην αγορά κρούουν καθημερινά την πόρτα σου, δύσκολα θα απεργήσεις, θα αντισταθείς ή θα επιλέξεις μια πολιτική συμπεριφορά με συνέπειες. Το χρέος, ο φόβος της πτώχευσης και των πλειστηριασμών είναι που δένει μια ολόκληρη κοινωνία στην πειθάρχηση δια μέσου του διαρκούς άγχους και του φόβου.
Η πανδημία υποβάθμισε στη διεθνή συζήτηση τον λόγο περί χρέους που κυριαρχούσε στα χρόνια της ελληνικής κρίσης. Καταλαβαίνουν όλοι ότι η υγεία πρωτεύει, ότι η λειτουργία της οικονομίας έχει προτεραιότητα. Όλοι; Όχι οι δικοί μας dealers, όχι το Maximou A.E., όχι οι τράπεζες και τα funds.
Και με τους στρατηγικούς κακοπληρωτές; Τους εκ συστήματος μπατχτσίδες, θα πει κάποιος.
Από το 2010 με τον ν. Κατσέλη καθώς και με τις νομοθετικές ρυθμίσεις του Συριζα που βρισκόταν σε διαρκή διελκυνστίνδα με την τρόικα και τους δανειστές είχαν γίνει ρυθμίσεις με άξονα την προστασία της πρώτης κατοικίας. Βέβαια οι μεγάλοι χρεώστες των εκατομμυρίων δεν έχασαν κι ούτε πρόκειται να χάσουν τις περιουσίες τους (όπως και τα δυο μεγάλα κόμματα). Αυτή είναι και η μεγάλη διαφορά τώρα. Η πρώτη κατοικία είναι στο στόχαστρο, ως λάφυρα που συνοδεύουν τα κόκκινα δάνεια και τις κακές τράπεζες. «Ο θάνατος του εμποράκου» αλλά ελληνικά. Η απαλλαγή του από τα χρέη δια της απώλειας της περιουσίας του. Οικτίρμων ευθανασία.