Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης
Εδώ. Από το κουβανικό δάσος σαν να ήμουν στ’ αλήθεια ένας στρατιώτης (αν μη τι άλλο, βρωμιάρης και κουρελής είμαι.) Γράφω πάνω σ’ ένα πιάτο εκστρατείας. Με το τουφέκι δίπλα μου και ένα καινούργιο στοιχείο ανάμεσα στα χείλη: ένα πούρο.
Τσε, Γράμμα στην Ίλντα Γκαδέα, 28 Γενάρη 1957.
– Που είσαι, Ιππότη, πιο αγνέ, Ιππότη εσύ, καλύτερε Ιππότη;
– Ανάβω την αντάρτικη λαμπάδα μες στο σκοτάδι, κυρά, μες στο σκοτάδι.
Μίρτα Αγίρε. “Παλιό τραγούδι στον Τσε Γκεβάρα”.
Όλα για την Επανάσταση, τίποτα ενάντια στην Επανάσταση. …Η Επανάσταση έχει κι αυτή τα δικαιωματά της, και το πρώτο από αυτά τα δικαιώματα είναι να υπάρξει.
Φιντέλ Κάστρο, Πρόσκληση στους διανοούμενους.
Ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα (14/6/1928 – 9/10/1967) ήταν από εκείνες τις προσωπικότητες που μπορούν να θυσιάσουν ζωή και προσωπικές επιθυμίες για το κοινωνικό συμφέρον. Από νεαρή ηλικία και έχοντας αποκτήσει γερές πνευματικές βάσεις από την οικογένεια του με καθημερινό παιγνίδι και ανάγνωση βιβλίων, που περιλάμβαναν από Ιούλιο Βερν και Τζακ Λόντον μέχρι Οράσιο Κιρόγα και Εμίλιο Σαλγκάρι, αναπτύχθηκε μια έντονη προσωπικότητα που διψούσε για δράση, ταξίδια και νέες περιπέτειες. Τα γαλλικά, γλώσσα των πολιτιστικών ελίτ της Αργεντινής που τα διδάχθηκε μέσα από την ποίηση του Σαρλ Μπωντλέρ, οδήγησαν στην διανοητική του εκλέπτυνση και ανέπτυξαν το φιλάνθρωπο πνεύμα του. Όμως αυτό δεν του ήταν αρκετό. Ο Ερνέστο δεν ήθελε να περιχαρακωθεί μέσα στην φιλανθρωπία, λίγο πολύ ελιτίστικη, του αργεντίνικου αστικού φιλελευθερισμού και την πλήξη της συμβατικής, ενίοτε αφελούς, νιότης. Ήταν φτιαγμένος, το ένιωθε και πονούσε για αυτό, για μεγαλύτερα και ουσιαστικότερα έργα. Ήθελε να γνωρίσει την αλήθεια της κοινωνίας και να αλλάξει τον κόσμο.
Η ευκαιρία του δόθηκε ή μάλλον την κατέκτησε με αφορμή διάφορα κοινωνικά γεγονότα. Πρώτη αφορμή η πολιτική του περονισμού που ενώ είχε στείλει σπίτι της τη μεσαία τάξη και καθώς οι προλετάριοι της χώρας έβγαιναν σε μεγάλες κινητοποιήσεις αυτός γινόταν όλο και πιο αυταρχικός οδηγώντας το νεαρό Τσε σε πνευματική κούραση και κυρίως σε αντίδραση. Και δεύτερο γεγονός αποτέλεσε “το κάλεσμα του δρόμου”, η διάθεση να ταξιδέψει και να γνωρίσει διαφορετικές όψεις της κοινωνικής ζωής, αρχής γενομένης με τον περίφημο γύρο της Ν. Αμερικής όπως τόσο παραστατικά και δυναμικά καταγράφηκε στα Ημερολόγια Μοτοσικλέτας. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα. Η μεγάλη αλλαγή πάντως πραγματοποιήθηκε το 1954 όταν ο 26χρονος Τσε συνάντησε στο Μεξικό τον Φιντέλ Κάστρο και τον αδελφό του Ραούλ. Ήταν μια καθοριστική γνωριμία για το μέλλον τους – και για το μέλλον της Επανάστασης στην Κούβα και της παγκόσμιας επανάστασης, όπως τη οραματίστηκε ο Τσε και εκείνη την εποχή έκανε τα πρώτα, δειλά μα αποφασιστικά βήματα ως την εφαρμογή της. Δύο χρόνια αργότερα, ξεκίνησε το Κίνημα της 26ης Ιουλίου. Ήταν μια πορεία γεμάτη ηρωισμούς και πόνο, αγώνες, ελπίδες και αίμα, με στόχο την ανατροπή του δικτάτορα Μπατίστα. Την Πρωτοχρονιά του ’59, ο Κάστρο, ο Τσε, ο Καμίλο Σιενφουέγος – που δολοφονήθηκε με “μυστηριώδη” τρόπο… – και οι άλλοι επαναστάτες μπαίνουν νικητές στην Αβάνα! Την όχι χωρίς απώλειες μεγαλειώδη πορεία προς τη νίκη, την εποποιία των κουβανών ανταρτών – όχι όμως και του κουβανικού λαού που η δράση του υποκαταστάθηκε από τη δράση των ανταρτών – περιγράφει ο Τσε στο Ημερολόγιο του Επαναστατικού Πολέμου (1956 – 59) που είναι ένα διαμάντι πολεμικού μανιφέστου, προσωπικού ημερολογίου και ενός φιλόδοξου λογοτεχνικού έργου με πολλές αρετές – όπως αυτές αναδείχθηκαν από άλλα έργα του και προσωπική αλληλογραφία. Εξάλλου, ο Τσε γνώριζε καλά ότι η ζωή δεν είναι μόνο πόλεμος αλλά έρωτας και τέχνη, έστω κι αν πρόσκαιρα υποτάσσονται κάτω από την ομπρέλα της προλεταριακής επανάστασης και για χάρη της πραγματικής απελευθέρωσης, έτσι δεν έχανε καιρό να αναδεικνύει το λογοτεχνικό του ταλέντο έστω κι αν ήταν για τους πιο ταπεινούς σκοπούς όπως την προπαγάνδιση θέσεων ή επικοινωνία με συγγενείς.
Ο Τσε μετά την ανατροπή του Μπατίστα, μπορούσε πλέον να υπερηφανεύεται ότι πέρασε με επιτυχία το πρώτο εμπόδιο προς την απελευθέρωση της κοινωνίας από τα καπιταλιστικά δεσμά και να υπερασπίζεται με θάρρος τη μαρξιστική θεωρία – χωρίς όμως τη συνέπεια του Μαρξ ή του Λένιν – ως τη μόνη οδό για μια νέα κοινωνία, μια άλλη διαφορετικού τύπου ζωή. Δήλωνε χαρακτηριστικά: “Υπάρχουν αλήθειες τόσο προφανείς που δεν ωφελά να τις συζητά κανείς. Πρέπει να είσαι Μαρξιστής με την ίδια φυσικότητα με την οποία είσαι υπέρ του Νεύτωνα στη Φυσική ή υπέρ του Παστέρ στη βιολογία”. Ο ίδιος ο Τσε, ίσως αθελά του έστω και με τις αδυναμίες του αλλά ποιός από εμάς δεν έχει αδυναμίες, ενσάρκωσε ένα νέο τυπο ανθρώπου και επαναστάτη σαν κι αυτό που σήμερα χρειάζεται να δημιουργήσουμε μέσα από τους καθημερινούς μας αγώνες για ελευθερία, δημοκρατία και κοινωνική πρόοδο, λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές συνθήκες και αναγκαιότητες.