Σήμερα υπενθυμίζουμε μία ομιλία που έδωσε πιρν περίπου δύο χρόνια, τον Ιούνη του 2013, ο γνωστός Αμερικανός πολιτικός φιλόσοφος Νοάμ Τσόμσκι σε ειδική εκδήλωση του Global Media Forum της Deutsche Welle. Όλα όσα είπε για το μέλλον της δημοκρατίας και την κρίση στην Ευρώπη μοιάζουν σα να γράφτηκαν για σήμερα και την περίπτωση της Ελλάδας.
Το κείμενο είχε δημοσιευθεί στη Deutsche Welle:
Με θέμα το μέλλον της δημοκρατίας και κομβικά σημεία τις αγκυλώσεις της στην Ευρώπη της κρίσης αλλά και στις ΗΠΑ, μίλησε ο Νόαμ Τσόμσκι σε ειδική εκδήλωση του Global Media Forum της DW στη Βόννη.
“Χάραξη πορείας προς ένα δίκαιο κόσμο-Ανανοηματοδοτώντας τη δημοκρατία”. Αυτός ήταν ο τίτλος της πολυεπίπεδης διάλεξης του Αμερικανούς πολιτικού φιλοσόφου και ομότιμου καθηγητή Γλωσσολογίας στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT) Νόαμ Τσόμσκι στο Global Media Forum της Deutsche Welle στη Βόννη.
Στη σκιά της ευρωκρίσης και των διαδηλώσεων στην Τουρκία αλλά και με φόντο την επίσκεψη Ομπάμα στο Βερολίνο, ο αμερικανός φιλόσοφος σχολίασε “όλα εκείνα τα θέματα που θα έπρεπε να βρίσκονται στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων αλλά καταλήγουν τελικά να γίνονται ψιλά γράμματα”.
Αποφεύγοντας τα κλισέ και τις ακαδημαϊκές μακρηγορίες, ο 85 ετών πλέον διανοητής ανέλυσε με ενάργεια πτυχές της κρίσης του κοινοβουλευτισμού, τις στρεβλώσεις της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας σε ΗΠΑ και ΕΕ αλλά και του ρόλου των ΜΜΕ. Δε δίστασε να μιλήσει με οξεία γλώσσα κατά της αμερικανικής “ρητορείας της τρομοκρατίας” που έχει γίνει το βασικότερο “εξαγώγιμο προϊόν” των ΗΠΑ από το 1945 και μετά, ασκώντας δριμεία κριτική στην εξωτερική πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα και των προκατόχων του.
Η Ευρώπη στο έλεος της μακροοικονομίας
Σημείο εκκίνησης ήταν η γηραιά ήπειρος, στο συγκείμενο της οικονομικής κρίσης. “Για τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών το ζητούμενο είναι η εργασία. Για τους υπερεθνικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, όμως, το διακύβευμα έγκειται στη μείωση των ελλειμμάτων. Τα ελλείμματα διαμορφώνουν πλέον την πολιτική. Και ως προς αυτό η Ευρώπη βρίσκεται σε αλγεινότερη κατάσταση σε σχέση με τις ΗΠΑ”, είπε χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με τον Τσόμσκι το κέντρο βάρος στην ευρωπαϊκή ήπειρο έχει μετατοπιστεί ανεπιστρεπτί από την πολιτική στην οικονομία, η οποία αποτελεί το αδιαπραγμάτευτο πρόταγμα. Στις χώρες της κρίσης ήρθαν αίφνης στο προσκήνιο τα ασαφή όρια μεταξύ σύγχρονης αριστεράς και δεξιάς ως προς την κατάστρωση πολιτικών, ώστε οι βασικοί ιδεολογικοί διαχωρισμοί να καθίστανται πλέον δυσδιάκριτοι. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα για αυτό ανέφερε την Κύπρο και τις πρόσφατες περιπέτειές της.
Η άρση των διαφορών και η σύγκλιση εν τέλει αριστεράς και δεξιάς έγκειται στο γεγονός ότι “οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεσμεύονται να ακολουθούν προγράμματα μακροοικονομικής φύσης, τα οποία θέτει η Κομισιόν”. Αυτό συνεπάγεται την επιλογή σκληρής λιτότητας και αύξησης των φόρων σε βάθος χρόνου, ανεξαρτήτως “πολιτικού χρώματος”.
Ο Αμερικανός διανοητής εκτιμά πως οι χειρισμοί στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης είναι αποτυχημένοι και πως η αναγωγή τους στην αυθεντία διεθνών οργανισμών, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, είχε αρνητικές επιπτώσεις. Κατά τον Τσόμσκι, “το θεωρητικό μοντέλο των λεγόμενων συστημικών κινδύνων, κατά το οποίο εάν αποτύχει μία οικονομική διαπραγμάτευση, το συνολικό σύστημα καταρρέει” είναι προβληματικό και δρα εις βάρος της παραγωγικής οικονομίας.
«Τρίτο κόσμο» θυμίζουν τα κοινοβούλια της Ευρώπης
Όλες αυτές οι μεταμορφώσεις στα σύγχρονα μοντέλα διακυβέρνησης έχουν βέβαια και ένα υψηλό τίμημα: “την σταδιακή απώλεια της δημοκρατίας”. Η αντιπροσώπευση εξαντλείται -στην Ευρώπη προσφάτως ενώ στις ΗΠΑ σχεδόν εξ υπαρχής -στην εκπροσώπηση οικονομικών συμφερόντων.
“Μόλις του 1/10 του 1%, στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας, καταφέρνει να παίρνει αυτό που θέλει. Αυτό σημαίνει πως καθορίζουν την πολιτική. Έτσι η δημοκρατία μετατρέπεται σε πλουτοκρατία” με συνέπεια να παρατηρείται μία συνεχής “παρακμή των δικαιωμάτων των πολιτών”.
Στις ευρωπαϊκές χώρες της κρίσης, παρατηρεί ο Τσόμσκι, “οι εκλογές δεν παίζουν πια σχεδόν κανένα ρόλο, ακριβώς όπως και στις χώρες του Τρίτου Κόσμου που διοικούνται από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα” υπογραμμίζοντας ωστόσο σκωπτικά πως “η ίδια η Ευρώπη επέλεξε να γίνει έτσι. Δεν ήταν υποχρεωμένη να το κάνει”.
Ο Tσόμσκι αναφέρθηκε και σε πρόσφατο δημοσίευμα της Wall Street Journal περί “εξαφάνισης της δημοκρατίας από την Ευρώπη”, σύμφωνα με το οποίο:
“Γάλλοι, Ισπανοί, Ιρλανδοί, Ολλανδοί, Πορτογάλοι, Έλληνες, Σλοβάκοι, Σλοβένοι και Κύπριοι έχουν, ο καθένας στο δικό του μέτρο, καταψηφίσει πολλά από τα μέτρα που επιβλήθηκαν στη βάση του οικονομικού μοντέλου της ευρωζώνης από τότε που ξέσπασε η κρίση. Εντούτοις οι οικονομικές πολιτικές έχουν αλλάξει ελάχιστα σε σχέση με τις διαδοχικές εναλλαγές στην εξουσία περισσότερων κομμάτων”.
Η πραγματική συναίνεση και τα ΜΜΕ
Ο Νόαμ Τσόμσκι δεν φάνηκε ιδιαίτερα αισιόδοξος για το μέλλον της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, η οποία δίνει την εντύπωση να πορεύεται σπασμωδικά, δεχόμενη κλυδωνισμούς από εξωπολιτικά κέντρα λήψης αποφάσεων. Το ίδιο παρατηρεί και στις ΗΠΑ αλλά και σε όλες τις δυτικές δημοκρατίες του “υπαρκτού καπιταλισμού”, όπως τις αποκαλεί.
Από την άλλη πλευρά, οι εξελίξεις στην Πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης στέλνουν, για τον Αμερικανό φιλόσοφο, ένα θετικά μήνυμα υπέρ της διασφάλισης μίας δημοκρατικής δημόσιας σφαίρας, η οποία θα υπερτερεί από οποιοδήποτε οικονομικό συμφέρον. Στην κάλυψη της απόστασης μεταξύ πολιτών και όλων όσων χαράσσουν κυβερνητική πολιτική, σημαντικός είναι ο ρόλος των ανεξάρτητων ΜΜΕ, του πλέον καθοριστικού παράγοντα σήμερα στη διαμόρφωση και συχνά επιβολή πολιτικής και ηθικής νόρμας.
Τα ΜΜΕ καλούνται να συνδράμουν υπεύθυνα στη διαμόρφωση πραγματικής και όχι πλασματικής συναίνεσης, παρουσιάζοντας στους πολίτες μόνο “την αλήθεια για όλα τα σημαντικά γεγονότα. Κάτι το οποίο είναι σχετικά εύκολο”.