Του Κ.Β. Κατσουλάρη
Η τρίτη μέρα του Φεστιβάλ Βιβλίου εδώ στα Χανιά, αποτέλεσε από μια άποψη και την κορύφωσή του, με τον Σταύρο Ζουμπουλάκη να συζητάει σε βάθος με τον Ουκρανό συγγραφέα Αντρέι Κούρκοφ (βλ. κεντρική φωτογραφία).
Λίγο νωρίτερα, στο πανέμορφο κτίριο ακριβώς δίπλα από το θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, στο Μεγάλο Αρσενάλι, το μυθιστόρημα του Χρήστου Χωμενίδη «Ο Τζίμης στην Κυψέλη» έδωσε την αφορμή για μια ζωντανή κουβέντα του με τον διευθυντή του Φεστιβάλ Μανώλη Πιμπλή. Η κουβέντα έφυγε ή και ξέφυγε σε χίλιες δύο κατευθύνσεις, αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έπληξε.
Η Λένα Διβάνη, που θα έπαιρνε τη σκυτάλη αμέσως μετά στον ίδιο χώρο μαζί με την Αλεξάνδρα Χριστακάκη (βλ. φωτό από κάτω) για το βιβλίο της για τη Διδώ Σωτηρίου, συμμετείχε ζωντανά στη συζήτηση από τα μπροστινά καθίσματα.
Η επιλογή του Σταύρου Ζουμπουλάκη ως συνομιλητή του Αντρέι Κούρκοφ, ενός συγγραφέα που λόγω του πολέμου έχει πλέον αποκτήσει παγκόσμια φήμη, τόσο με τα βιβλία του όσο και με τις ποικίλες παρεμβάσεις του, αποδείχτηκε η ενδεδειγμένη. Ο Ζουμπουλάκης, διαβασμένος, βαθύς, καλά συντονισμένος με τον συγγραφέα και τα θέματά του, οδήγησε τη συζήτηση στα ουσιώδη, στα οποία ο Κούρκοφ ανταποκρίθηκε εξαιρετικά, απαντώντας σε καθαρά και ακριβή αγγλικά (η σύζυγός του είναι Αγγλίδα).
Εκκινώντας από το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά του, τις «Γκρίζες μέλισσες» (εκδ. Καστανιώτη), που απηχεί περισσότερο την σαστιμάρα από την πρώτη φάση της ρωσικής εισβολής, που κορυφώθηκε με την προσάρτηση της Κριμαίας και οδήγησε σε μια διαρκή εμπόλεμη κατάσταση, η κουβέντα κινήθηκε σε όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με την ουκρανική ταυτότητα, διαχρονικά. Ο ίδιος ο Κούρκοφ, γεννημένος στη Ρωσία, με τα ρωσικά να είναι η μητρική του γλώσσα αλλά και η γλώσσα της λογοτεχνικής γραφής για εκείνον, με ξεκάθαρα ουκρανική εθνική συνείδηση, κατά τα λοιπά, αποτελεί μια χαρακτηριστικό εκδοχή της περίπλοκης ουκρανικής ταυτότητας. Σε κάθε περίπτωση, θαυμάσαμε έναν συγγραφέα-διανοούμενο, που δεν απέφυγε καμιά ερώτηση, που ήταν σαφής και ταυτόχρονα αναλυτικός, και που μας έδωσε νέα «εργαλεία» για να σκεφτούμε την ιστορία της Ουκρανίας και την πραγματικότητα της χώρας σήμερα.
Ο ίδιος ο Κούρκοφ, γεννημένος στη Ρωσία, με τα ρωσικά να είναι η μητρική του γλώσσα αλλά και η γλώσσα της λογοτεχνίας για εκείνον, με ξεκάθαρα ουκρανική εθνική συνείδηση, κατά τα λοιπά, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα της περίπλοκης ουκρανικής ταυτότητας.
Στη συνέχεια, κάναμε ένα σύντομο πέρασμα από τα Σκαλιά της οδού Αγίου Μάρκου, όπου η Ιώ Ασηθιανάκη διάβαζε αποσπάσματα από βιβλία της Ζυράννας Ζατέλη, λίγο πριν από την κεντρική εκδήλωση της συγγραφέα με την Κυριακή Μπεϊόγλου (βλ. φωτογραφία από κάτω). Το γράψαμε και χθες: Οι αναγνώσεις αυτές, που όχι τυχαία συγκεντρώνουν πολύ κόσμο, είναι υπέροχες ανάσες ανάμεσα στις εκδηλώσεις. Έχει σημασία, εκτός από κουβέντες μεταξύ συγγραφέων, να ακούγεται και η ίδια η λογοτεχνία φωναχτά, να τιμούνται οι συγγραφείς και με αυτόν τον τρόπο.
Η δική μας βραδιά ολοκληρώθηκε στο υποβλητικό (αλλά, δυστυχώς με προβληματική ακουστική) Γυαλί τζαμί, όπου ο Γιάννης Μπασκόζος συζήτησε με τον Βαγγέλη Ραπτόπουλο, με αφορμή το μυθιστόρημα «Ανέγγιχτη» του τελευταίου, που βασίζεται εν πολλοίς στην «κρυφή» ερωτική ζωή του Καζαντζάκη μέσα από επινοημένες αφηγήσεις της συζύγου του Γαλάτειας (βλ. φωτογραφία από κάτω). Η κουβέντα άλλαξε πολλές φορές ρότα, αλλά παρέμεινε σε όλη της τη διάρκεια ουσιαστική και σπιρτόζικη. Στο τέλος, μάλιστα, λόγω της αλλαγής χώρου της εκδήλωσης που θα ακολουθούσε, δόθηκε χρόνος και για μια χαλαρή συζήτηση με τον κοινό.
"google ad"
Αυτά καταφέραμε να δούμε εμείς, άλλοι θα είδανε άλλα, εξίσου ενδιαφέροντα και σημαντικά. Έτσι είναι όμως τα Φεστιβάλ. Δεν μπορείς να είσαι παντού ταυτόχρονα, και πάντα μένεις με ένα αίσθημα ανικανοποίητου. Ευτυχώς, υπάρχει η επόμενη μέρα.
Το συμπέρασμα, αβίαστο. Κάτι όμορφο και ουσιαστικό συμβαίνει εδώ στα Χανιά, επιβεβαιώνοντας αυτό που ήδη γνωρίζαμε: Ότι τα βιβλία μπορούν να γίνουν αφορμές για άνοιγμα στον κόσμο, με τρόπους ποικίλους και καμιά φορά αναπάντεχους.
Κάτι όμορφο και ουσιαστικό συμβαίνει εδώ στα Χανιά, επιβεβαιώνοντας αυτό που ήδη γνωρίζαμε: Ότι τα βιβλία μπορούν να γίνουν αφορμές για άνοιγμα στον κόσμο…
Απόψε, Σάββατο, την τιμητική της έχει η Μάρω Δούκα, με την παρουσίαση του νέου της βιβλίου, «Να είχα, λέει, μια τρομπέτα». Η συγγραφέας θα κουβεντιάσει με τη δημοσιογράφο Μικέλα Χαρτουλάρη.
Την ίδια ώρα, συμπίπτουν οι παρουσιάσεις ακόμη δύο Ελλήνων πεζογράφων, με αφορμή τα τελευταία τους βιβλία, ο Ηλίας Μαγκλίνης και ο Μιχάλης Μοδινός, ενώ λίγο αργότερα ο ηθοποιός Στέλιος Μάινας συνομιλεί με τη δημοσιογράφο Παρή Σπίνου με αφορμή το νέο του μυθιστόρημα.
Η βραδιά έχει βέβαια πολλές ακόμη εκπλήξεις.
Δείτε το πρόγραμμα της τελευταίας ημέρας του φεστιβάλ:
Κυριακή 3 Ιουλίου 2022
11:00-12:00
Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης
ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
«Με μια κουβέρτα… στο διάστημα!» της Χριστίνας Κωνσταντουδάκη
Ελάτε να πετάξουμε «Με μια κουβέρτα… στο διάστημα!» με τη συγγραφέα του βιβλίου Χριστίνα Κωνσταντουδάκη. Μια διαδραστική παρουσίαση με παιχνίδια και κατασκευές για παιδιά ηλικίας 3-6 ετών.
ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: Εκδόσεις Διόπτρα
12:00-13:00
Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης
ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
«Περιπέτειες στην κουζίνα με τον Πάρη» της Ελένης Κατσούλη
Η συγγραφέας Ελένη Κατσούλη σάς περιμένει για να διαβάσετε και να διασκεδάσετε παρέα με μια από τις ιστορίες του Πάρη. Για παιδιά ηλικίας από 4 ετών.
ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: Εκδόσεις Μεταίχμιο
19:00-20:00
Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης
Θεματικός άξονας: Η Κρήτη ως όριο
Από την Οξφόρδη στα Χανιά
Η Βρετανίδα ελληνίστρια, καθηγήτρια Φιλολογίας στην Οξφόρδη, ποιήτρια και μυθιστοριογράφος Ρουθ Παντέλ συνομιλεί με τον συγγραφέα Σπύρο Γιανναρά και τον Έλληνα εκδότη της, Κώστα Παπαδόπουλο, για τη σχέση της με την Ελλάδα και για το μυθιστόρημά της «Οι κόρες του Λαβυρίνθου», που έχει ως φόντο την εβραϊκή κοινότητα των Χανίων.
ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: Εκδόσεις Ποταμός
Μεγάλο Αρσενάλι
Αστυνομική λογοτεχνία και πόλεμος
Τα μέλη της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας (ΕΛΣΑΛ) Βασίλης Δανέλλης, Νίνα Κουλετάκη και Λευτέρης Γιαννακουδάκης συζητούν για την απεικόνιση του πολέμου στην αστυνομική λογοτεχνία, ελληνική και ξένη.
ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: Ελληνική Λέσχη Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας
20:00-21:00
Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης
Θεματικός άξονας: Σύνορα στην Ευρώπη
Η Ουκρανία στην πυρά
Ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης συνομιλεί με τον Γεώργιο-Στυλιανό Πρεβελάκη (με σύνδεση από το Παρίσι), καθηγητή Γεωπολιτικής, Πολεοδομίας και Πολιτισμικής Γεωγραφίας στη Σχολή Γεωγραφίας της Σορβόννης (Paris I) και στο Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών, για τον πόλεμο στην Ουκρανίας, τις δραματικές επιπτώσεις του για τη χώρα αλλά και τις παράλληλες συνέπειές του στη διαμόρφωση ενός νέου γεωπολιτικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη και τον κόσμο. Συντονίζει ο δημοσιογράφος Μανώλης Πιμπλής.
Μεγάλο Αρσενάλι
Θεματικός άξονας: Η Κρήτη ως όριο
Ποιητικές φωνές της Κρήτης: Δημιουργώντας ποίηση, υπερβαίνοντας όρια
Τρεις ποιήτριες, η Ελένη Μαρινάκη, η Μαρινέλλα Βλαχάκη και η Κατερίνα Βλαχάκη, που ζουν και δημιουργούν σήμερα στην Κρήτη, συζητούν για τα όρια που καλούνται να υπερβούν, την αποτύπωση των σωματικών και ψυχικών τραυμάτων τους αλλά και για τη λυτρωτική δύναμη της ποίησης. Συντονίζει η φιλόλογος και συγγραφέας Αγγελική Καραθανάση-Μανουσάκη.
Γιαλί Τζαμί
Του Κωνσταντή: Η ιστορία μιας υπόσχεσης, μιας κατάρας και μιας επιστροφής…
Όταν τα δημοτικά τραγούδια γίνονται έμπνευση για παραμύθια. Η «παραμυθιακή» εκδοχή του δημοτικού τραγουδιού-παραλογής «Του νεκρού αδερφού», μέσα από τη μεταφορά του στην προφορική λογοτεχνία του λαού. Συνθετική ιστόρηση και μυθοπλαστική αφήγηση βασισμένη σε δέκα παραλλαγές απ’ όλη την Ελλάδα από τους Παραμυθάδες του Εθνικού (Ποίηση-στίχοι: Δημήτρης Φιλελές, μελοποίηση-τραγούδι: Φίλιππος Πλακιάς, αφήγηση: Δημήτρης Β. Προύσαλης).
20:30-21:30
Φιλολογικός Σύλλογος «Χρυσόστομος»
Θεματικός άξονας: Τα όρια Ιστορίας και Λογοτεχνίας
Λογοτεχνικά είδη σε διάλογο: Το παιχνίδι της γραφής και των ορίων στο πεδίο της λογοτεχνίας
Οι συγγραφείς Ιωάννα Μπουραζοπούλου, Πέλα Σουλτάτου και Νίκη Τρουλλινού, με συντονιστή τον συγγραφέα Σπύρο Γιανναρά, συζητούν για το πώς αναμειγνύονται στοιχεία όπως το φανταστικό, η σάτιρα, το ποιητικό και το δοκιμιακό στοιχείο στη σύγχρονη λογοτεχνία. Για το αν υπάρχουν σύνορα στη λογοτεχνία, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
21:00-23:00
Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης
Θεματικός άξονας: «Μίκης Θεοδωράκης»: Ένας διανοούμενος εκτός ορίων
Συναυλία με την Ντόρα Μπακοπούλου: «Όταν η ποίηση έγινε τραγούδι»
Η σολίστ του πιάνου Ντόρα Μπακοπούλου με την Αγγελική Λιούκα στο τραγούδι παρουσιάζει ένα μουσικό πρόγραμμα αφιερωμένο στους στίχους σπουδαίων ποιητών (Ελύτη, Γκάτσου, Λειβαδίτη, Ρίτσου, Σεφέρη, κ.ά.) που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.
Προλογίζει ο Γιώργος Αγοραστάκης με μια ομιλία με θέμα «Βιβλιογραφία για τον Μίκη».
21:00-22:00
Μεγάλο Αρσενάλι
«Ημερολόγιο Ατομικόν, Εν Σμύρνη 1918-1919» του Λεωνίδα Κακάρογλου
Συνομιλούν οι: Χρήστος Τσαντής, συγγραφέας, υπεύθυνος των εκδ. Ραδάμανθυς, Θεοχάρης Ι. Φραγκιουδάκης, συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής, Σήφης Μιχελογιάννης, συγγραφέας, μέλος της συντονιστικής επιτροπής της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, Λεωνίδας Κακάρογλου, συγγραφέας και ποιητής.
ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: Εκδόσεις Ραδάμανθυς / Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη
Γιαλί Τζαμί
Η ποίηση του Διονυσίου Σολωμού και το ’21
Ο συγγραφέας, δημοσιογράφος και μελετητής του δημοτικού τραγουδιού Παντελής Μπουκάλας μιλάει για τον εθνικό μας ποιητή, τον κόντε Διονύσιο Σολωμό, που «βαφτίστηκε» στην Επανάσταση του 1821. Παρακολουθώντας παθιασμένα τις εξελίξεις του Αγώνα από την πατρίδα του τη Ζάκυνθο, όπου συνέρρεαν οι πρόσφυγες από το Μεσολόγγι και τον Μοριά, τον δόξασε ως πολεμιστής των γραμμάτων και όχι των αρμάτων. Με τους ποικίλους τρόπους της ποίησης και των πεζών του, κατατάχτηκε στους κορυφαίους του αιώνα του, πανευρωπαϊκά, και καθιέρωσε την «αυτομόρφωτη» γλώσσα του λαού ως πανάξια γλώσσα της τέχνης του λόγου.
Παράλληλες εκδηλώσεις στην πόλη
«Μίτος: στα όρια του Λαβυρίνθου»
Τρίτη 28 Ιουνίου έως Δευτέρα 18 Ιουλίου 2022, 19:00-22:30
Εγκαίνια έκθεσης: Τρίτη 28 Ιουνίου, 20:30
Χώρος Τέχνης Χανίων
Παπαναστασίου 59, Χανιά
Ο Χώρος Τέχνης Χανίων παρουσιάζει την έκθεση «Μίτος: στα όρια του Λαβυρίνθου» (επιμέλεια: Γιάννης Π. Μαρκαντωνάκης, γραμματειακή υποστήριξη: Ζωή Κολλάρου, επιστημονικός συνεργάτης: Δημήτρης Αγγελάτος) με τη συμμετοχή 34 Κρητών εικαστικών δημιουργών:
(Λευτέρης Βεργεράκης, Σοφία Βλαζάκη, Γιάννης Διαλινός, Βίκυ Καμένου, Ειρήνη Κανά, Αμαλία Καρκούλια, Ζωή Κολλάρου, Στέλλα Κουκουλάκη, Βαγγέλης Λάζαρης, Γιάννης Π. Μαρκαντωνάκης, Παντελής Μαρκαντωνάκης, Σταυρούλα Μαυροματάκη, Μαρία Μιχελογιάννη, Λαμπρινή Μποβιάτσου, Βάσω Μυλωνογιάννη, Δάφνη Μυλωνογιάννη, Γρηγόρης Νιόλης, Παγώνα Ξενάκη, Κώστας Παγωμένος, Ονούφριος Παπατζανάκης, Αγλαΐα Περάκη, Σύλβια Πετσούρα, Μανώλης Πετράκης, Βάσω Πρωτοπαπαδάκη, Βαγγέλης Ρούσσος, Χρυσούλα Σκεπετζή, Λένα Τάκη, Ειρήνη Τσιράκη, Κωνσταντίνος Φίσσερ, Αντώνης Φραντζεσκάκης, Εύη Φωτοπούλου, Εύα Χαραλαμπίδου, Άννα Χαρχαλάκη, Δημήτρης Χουρδάκης), με μοναδικά βιβλία τέχνης (art books), που αναδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο οι Κρήτες δημιουργοί αντιλαμβάνονται τα ποικίλα όρια -ιστορικά, μυθολογικά, κοινωνιολογικά, ψυχολογικά- μέσα από το πρίσμα που συνδέει το Βιβλίο και την Τέχνη στο πέρασμα των αιώνων.