Σε όλο τον κόσμο χιλιάδες άνθρωποι βρίσκονται σε λίστες αναμονής για δωρεά οργάνων. Ενώ ορισμένοι από αυτούς τους ανθρώπους θα κάνουν τις μεταμοσχεύσεις εγκαίρως, η θλιβερή πραγματικότητα είναι ότι πολλοί θα χάσουν τη ζωή τους περιμένοντας. Ωστόσο, μια νέα αμφισβητούμενη έρευνα, που εγείρει πολλά ηθικά ερωτήματα, προσφέρει, σύμφωνα με τους ιθύνοντές της, έναν τρόπο αντιμετώπισης αυτής της κρίσης.
Η Ιαπωνία πρόσφατα άλλαξε το νόμο σχετικά με την απαγόρευση της δημιουργίας υβριδίων ανθρώπων – ζώων και ενέκρινε αίτημα ερευνητών του Πανεπιστημίου του Τόκιο να δημιουργήσουν ένα υβρίδιο ανθρώπου – ποντικού. Ειδικότερα, οι επιστήμονες θα προσπαθήσουν να αναπτύξουν ένα ανθρώπινο πάγκρεας μέσα σε ποντίκι, χρησιμοποιώντας ένα συγκεκριμένο είδος βλαστοκυττάρων. Πρόκειται για κύτταρα που μπορούν να αναπτυχθούν εντός οποιοδήποτε άλλου είδους κύτταρο.
Τα βλαστοκύτταρα θα καλλιεργηθούν σε έμβρυο ποντικού, το οποίο έχει τροποποιηθεί γενετικά ώστε να είναι ανίκανο να παράγει πάγκρεας χρησιμοποιώντας τα δικά του κύτταρα. Αυτό το υβριδικό έμβρυο στη συνέχεια θα εμφυτεύεται σε ένα υποκατάστατο ποντικού και θα αφήνεται να αναπτυχθεί. Ο στόχος είναι να αναπτυχθεί τελικά ένα ανθρώπινο πάγκρεας σε ένα μεγαλύτερο ζώο – όπως ένας χοίρος – το οποίο θα μπορεί να μεταμοσχευθεί σε έναν άνθρωπο.
Υβρίδια ανθρώπων – ζώων έχουν ήδη δημιουργηθεί τόσο στις ΗΠΑ όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά οι κανονισμοί απαιτούν το έμβρυο να καταστραφεί συνήθως μέσα 14 ημέρες. Οι νέοι ιαπωνικοί κανονισμοί επιτρέπουν να τοποθετηθεί το έμβρυο σε υποκατάστατη μήτρα και, τελικά, να γεννηθεί ως ποντίκι με «ανθρώπινο» πάγκρεας, σύμφωνα με το conversation. Τα ποντίκια θα παρακολουθούνται έπειτα έως και για δύο χρόνια και το πείραμα θα τερματίζεται εάν διαπιστωθεί πως ο εγκέφαλος στα αναπτυσσόμενα ζώα περιέχει πάνω από 30% ανθρώπινα κύτταρα.
«Ανθρώπινα» ποντίκια;
Το πείραμα θα επιβλέπει ο γνωστός γενετιστής Χιρομίτσου Νακαούτσι. «Δεν φιλοδοξούμε να δημιουργήσουμε ανθρώπινα όργανα αμέσως, αλλά αυτό το πρώτο βήμα μας επιτρέπει να εξελίξουμε την έρευνά μας με βάση τις γνώσεις που έχουμε αποκτήσει μέχρι σήμερα», δήλωσε ο ίδιος στην εφημερίδα Asahi Shimbun.
Οι υποστηρικτές του πειράματος πιστεύουν πως το έργο θα μπορούσε να είναι ένα ζωτικό πρώτο βήμα προς την αποτελεσματική ανάπτυξη οργάνων που αργότερα θα μπορούσαν να μεταμοσχευθούν σε άτομα που το έχουν ανάγκη.
Ωστόσο, μερικοί επιστήμονες ανησυχούν ότι εάν πάρα πολλά ανθρώπινα κύτταρα πλησιάζουν στον εγκέφαλο του ποντικιού, τότε «ο εγκέφαλος του ποντικιού μπορεί να έχει κάποια αλλαγή στη γνωστική ή πνευματική ικανότητα με κάποιο τρόπο».
Αλλά αυτό το σενάριο είναι απίθανο, σύμφωνα με τον Νακαούτσι. Σε ένα προηγούμενο πείραμα, έβαλε ανθρώπινα κύτταρα iPS σε γονιμοποιημένο ωάριο προβάτου και στη συνέχεια μεταμόσχευσε αυτό το έμβρυο σε πρόβατο στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Τα μεταμοσχευμένα ανθρώπινα κύτταρα δεν μεταμόρφωσαν το έμβρυο σε ένα παράξενο πλάσμα ανθρώπου -προβάτου», είπε στο livescience.
«Ο αριθμός των ανθρώπινων κυττάρων που αναπτύχθηκαν στα σώματα των προβάτων ήταν εξαιρετικά μικρός, όπως ένα στα χίλια ή ένα στις δέκα χιλιάδες», δήλωσε ο Nakauchi στο The Asahi Shimbun, το ιαπωνικό πρακτορείο ειδήσεων. «Ένα ζώο με ανθρώπινο πρόσωπο δεν θα γεννηθεί ποτέ», συμπλήρωσε. Η ομάδα του σκοπεύει επίσης να δοκιμάσει το πείραμα με άλλα όργανα, συμπεριλαμβανομένων των νεφρών και του συκωτιού, ανέφερε το «The Asahi Shimbun».
Ηθικά ζητήματα
Η ιδέα των υβριδίων ανθρώπων – ζώων μπορεί να εγείρει πολλά ηθικά ερωτήματα σχετικά με αυτές τις «αφύσικες» έρευνες, επειδή παραβιάζουν τα όρια μεταξύ των ειδών. Αλλά τα όρια μεταξύ των ειδών είναι συχνά ρευστά και δεν φαίνεται να έχουμε την ίδια αντίδραση με τα υβρίδια των ζώων όπως τα μουλάρια ή τα είδη φυτικών υβριδίων που έχει παράγει ο άνθρωπος.
Οι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι οι αρνητικές αντιδράσεις στα υβρίδια ανθρώπων – ζώων θα μπορούσαν να βασιστούν στην ανάγκη μας να έχουμε ένα σαφές όριο ανάμεσα σε πράγματα που είναι «ανθρώπινα» και πράγματα που δεν είναι. Αυτή η διάκριση βασίζεται σε πολλές από τις κοινωνικές μας πρακτικές που αφορούν τα ζώα και έτσι η απειλή αυτών των ορίων θα μπορούσε να δημιουργήσει ηθική σύγχυση.
Κάποιοι μπορεί να αισθάνονται ότι τα υβρίδια ανθρώπων – ζώων αποτελούν απειλή για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μια ισχυρότερη αντίρρηση είναι η ιδέα ότι ένα υβρίδιο ανθρώπου – ζώου μπορεί να αποκτήσει ανθρώπινα χαρακτηριστικάκαι ως εκ τούτου να έχει δικαίωμα σε ανθρώπινο επίπεδο στην ηθική σκέψη.
Εάν, για παράδειγμα, τα ανθρώπινα βλαστοκύτταρα ταξιδεύουν στον εγκέφαλο του ποντικιού, θα μπορούσαν να αναπτύξουν βελτιωμένες γνωστικές ικανότητες σε σύγκριση με ένα φυσιολογικό ποντίκι. Και αυτό ενδεχομένως να καθιστά ανήθικη τη χρήση του για επιστημονικά πειράματα.
Τα τελευταία χρόνια ο βιγκανισμός έχει αυξηθεί μαζικά παγκοσμίως. Υπήρξε μια αύξηση κατά 600% στους ανθρώπους που προσδιορίζονται ως βίγκαν στις ΗΠΑ τα τελευταία τρία χρόνια. Την ίδια στιγμή στο Ηνωμένο Βασίλειο ο αριθμός τους έχει αυξηθεί από 150.000 το 2014 σε 600.000 το 2018, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι είναι όλο και περισσότερο πρόθυμοι να λάβουν σοβαρά υπόψη τα δικαιώματα των ζώων. Από φιλοσοφική άποψη, χρησιμοποιώντας τα ζώα για φαγητό ή ιατρικές έρευνες, είναι ανήθικο γιατί βλάπτει σημαντικά το ζώο, προσφέροντας παρά μόνο ένα μικρό ή ασήμαντο όφελος για εμάς.
Αν τα υβρίδια ανθρώπων – ζώων μοιάζουν περισσότερο με μας σε σχέση με τα άλλα ζώα, τότε θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι είναι ανήθικο να δημιουργήσουμε ένα υβρίδιο μόνο με σκοπό την εξαγωγή των οργάνων του. Στην περίπτωση ωστόσο, που οι κίνδυνοι μπορούν να ελεγχθούν επαρκώς, τότε είναι δύσκολο να φανταστούμε μια κοινωνία που θα επιλέξει να παραιτηθεί από τις σωτήριες ευκαιρίες που παρέχει αυτή η τεχνολογία. Όμως σε κάθε περίπτωση πρέπει να αναγνωριστεί ότι οι επιλογές απαιτούν προσεκτική ηθική εξέταση.
