Σε δυσεπίλυτο γρίφο αναδεικνύεται η εφαρμογή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, καθώς η αντιπαράθεση των κρατών – μελών της ΕΕ καλά κρατεί, παρά τις όποιες υποχωρήσεις.
Οι Βόρειες χώρες αντιστέκονται στην επιβολή γενικού πλαφόν στο εισαγόμενο φυσικό αέριο, η Ελλάδα βγαίνει μπροστά με τη δική της πρόταση και η Κομισιόν θέτει πρόταση – «σφήνα», η οποία προβλέπει το πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου που προορίζεται για ηλεκτροπαραγωγή.
Με αυτές τις δύο προτάσεις να βρίσκονται στο «τραπέζι» – βγήκε εκτός η γεμανική – οι 27 συνεδριάζουν σήμερα στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής, με τον δρόμο για μία ενδεχόμενη συμφωνία να είναι μακρύς και τα εμπόδια πολλά. Είναι τέτοιες οι διαφορές που προεξοφλείτε ότι κοινή ευρωπαϊκή στάση για το φυσικό αέριο δεν θα μπορέσει να επιτευχθεί τουλάχιστον για τον επερχόμενο χειμώνα.
Πεδίο αντιπαράθεσης η πρόταση για το πλαφόν μόνο για την ηλεκτροπαραγωγή
Η πρόταση της Κομισιόν για την εφαρμογή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου που προορίζεται για ηλεκτροπαραγωγή, συμπεριλαμβάνεται στην προχθεσινή επιστολή της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προς τους 27 ως προσωρινό μέτρο, μέχρι να καθορισθούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα εφαρμοστούν στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Η Ελλάδα που έχει καταθέσει τη δική της πρόταση – επιβολή πλαφόν στις τιμές εισαγωγής φυσικού αερίου κάθε προέλευσης – εκφράζει την κάθετη αντίθεσή της στην πρόταση της Κομισιόν.
Πώς άλλαξε το κλίμα για την πρόταση της Κομισιόν
Η πρόταση αυτή είναι ουσιαστικά το ιβηρικό μοντέλο, το οποίο η Επιτροπή δεν είχε προκρίνει στο έκτακτο συμβούλιο υπουργών Ενέργειας της 9ης Σεπτεμβρίου, αξιολογώντας ότι θα αυξήσει την κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά 10%, τη στιγμή που έχει τεθεί ως στόχος να μειωθεί κατά 15%, και ότι θα έχει ένα συνολικό κόστος της τάξης των 209 δισ. ευρώ ετησίως.
Η πρόταση που τελικά έφτασε στο συμβούλιο υπουργών μέσω Γαλλίας, η οποία έχει αυξήσει σημαντικά τη χρήση φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή λόγω της μειωμένης παραγωγής των πυρηνικών αντιδραστήρων της, βρήκε τη στήριξη μόλις τριών κρατών.
Μεταξύ των υποστηρικτών είναι και η Γερμανία, όπου το φυσικό αέριο συμμετέχει στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής της με ποσοστό κάτω από 18% και μόλις χθες εξασφάλισε την έγκριση της Κομισιόν για κρατικές ενισχύσεις ύψους 450 εκατ. ευρώ για τη λειτουργία πέντε λιγνιτικών σταθμών έως και τις 31 Μαρτίου 2023.
Όπως αναφέρει η Καθημερινή για την Ελλάδα, της οποίας η ηλεκτροπαραγωγή εξαρτάται σε ποσοστό 40% από το φυσικό αέριο, το μέτρο αυτό θα περιορίσει σημαντικά τα έσοδα που αντλούνται σήμερα από τη χονδρεμπορική αγορά και κατευθύνονται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης για τις επιδοτήσεις, ενώ παράλληλα θα βρεθεί να επιδοτεί το φυσικό αέριο των ηλεκτροπαραγωγών καλύπτοντας τη διαφορά του πλαφόν με την τιμή εισαγωγής.
Πέραν αυτών των δύο μέτρων, η Επιτροπή σύμφωνα με την επιστολή της προέδρου της προτείνει επαναδιαπραγμάτευση με τους προμηθευτές της Ε.Ε. με σκοπό τη μείωση των τιμών φυσικού αερίου μέσω μιας κοινής πλατφόρμας κοινών προμηθειών, στην οποία θα συμμετέχουν πέρα από τα κράτη-μέλη και οι βιομηχανίες, και την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης με την προώθηση περισσότερων επενδύσεων σε ΑΠΕ. Προτείνει μάλιστα συμπληρωματικές πηγές χρηματοδότησης για την ενίσχυση του REPowerEU. Υπογραμμίζοντας, τέλος, ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει καμία ανοχή στην αναστολή λειτουργίας ενεργειακών υποδομών με αφορμή το σαμποτάζ που έπληξε τους δύο αγωγούς Nord Stream 1 και 2, η κ. Λάιεν ενημέρωσε τους Ευρωπαίους ηγέτες των 27 κρατών-μελών πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει συντόμως μέτρα σχετικά με την ετοιμότητα, τη δοκιμή, την ανταπόκριση, τη διεθνή συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών, με σκοπό την καλύτερη δυνατή θωράκιση και ασφάλεια αυτών των υποδομών.
Τι περιλαμβάνει η ελληνική πρόταση
Η Πολωνία, η Ιταλία, το Βέλγιο και η Ελλάδα κατέβασαν κοινή πρόταση προς την Ευρωπαϊκή Ένωση για το πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου. Προτείνουν να υιοθετήσει έναν «δυναμικό διάδρομο τιμών» σε μια προσπάθεια να μειωθούν οι υψηλές τιμές της ενέργειας.
«Ο διάδρομος θα ισχύει για όλες τις συναλλαγές χονδρικής, δεν περιορίζεται σε εισαγωγές από συγκεκριμένες δικαιοδοσίες και δεν περιορίζεται σε ειδική χρήση φυσικού αερίου», αναφέρει το έγγραφο.
Αναλυτικά, σύμφωνα με την πρόταση:
Ένας δυναμικός διάδρομος τιμών για το φυσικό αέριο – Βασικά στοιχεία της πρότασης
1. Κύριοι στόχοι της πρότασης:
- Μετριασμός των πληθωριστικών πιέσεων.
- Αποτροπή και μείωση της κερδοσκοπίας.
- Διαχείριση της προσδοκίας και ένα πλαίσιο σε περίπτωση πιθανών διαταραχών του εφοδιασμού.
- Περιορισμός στα υπερκέρδη στον κλάδο.
2. Βασικά χαρακτηριστικά σχεδιασμού:
- Ο διάδρομος θα λειτουργεί σε επίπεδο χονδρικής και όχι λιανικής.
- Ο διάδρομος θα ισχύει για όλες τις συναλλαγές χονδρικής, χωρίς να περιορίζεται στις εισαγωγές από συγκεκριμένες δικαιοδοσίες και δεν περιορίζεται σε ειδική χρήση φυσικού αερίου.
Ένα ανώτατο όριο μόνο στο ρωσικό φυσικό αέριο:
i) δεν θα είχε θετικό αντίκτυπο στις τιμές καταναλωτή.
ii) θα είχε δυνητικό αρνητικό αντίκτυπο στην ασφάλεια του εφοδιασμού
iii) θα ήταν διακριτική (π.χ. έναντι άλλων εισαγωγών μέσω αγωγών ή εγχώριων παραγωγών, οι οποίες θα επιτρέπονταν για υψηλότερες τιμές).
iv) θα δημιουργούσε προκλήσεις στην αγορά (π.χ. θα επιτρεπόταν στον εισαγωγέα να αγοράζει στο ανώτατο όριο και να μεταπωλούν σε υψηλότερες τιμές εσωτερικού συναλλάγματος).
v) πρέπει να εγκριθεί από τον ίδιο νόμο που προβλέπεται για κυρώσεις.
Ανώτατο όριο μόνο για το φυσικό αέριο που χρησιμοποιείται για ηλεκτρική ενέργεια:
i) αγνοεί τα 2/3 της αγοράς φυσικού αερίου, η οποία βρίσκεται σε βιομηχανία και κτίρια
ii) δημιουργεί μια υποχρέωση χωρίς ξεκάθαρο εξωτερικό όριο (π.χ η τιμή εισαγωγής μπορεί να συνεχίσει να αυξάνεται, απαιτώντας περισσότερους πόρους για τη διατήρηση του ανώτατου ορίου).
ii) δημιουργεί αντικίνητρα για χαμηλότερες τιμές (οι εισαγωγείς θα αποζημιωθούν για οποιαδήποτε τιμή πληρωμή);
iv) εάν το πλαφόν αερίου είναι πολύ χαμηλό, θα προκαλέσει υπερβολική πρόσθετη ζήτηση, πιθανώς συμπεριλαμβανομένης της μεταγωγής άνθρακα σε αέριο· εάν είναι πολύ υψηλό, πιθανότατα θα χρειαστεί να συμπληρωθεί με πρόσθετη υποστήριξη σε επίπεδο λιανικής για να διατηρηθούν οι τιμές προσιτές
2. Η τιμή πρέπει να είναι αρκετά υψηλή για να επιτρέψει τη λειτουργία της αγοράς. Θα πρέπει να λειτουργεί ως διακόπτης κυκλώματος και αντικίνητρο για κερδοσκοπία. Δεν προορίζεται να καταστείλει τις τιμές σε τεχνητά χαμηλό επίπεδο.
- Ο διάδρομος πρέπει να είναι αρκετά ψηλός και ευέλικτος ώστε να επιτρέπει στην Ευρώπη να προσελκύσει τους απαιτούμενους πόρους – επιτρέποντας, εάν είναι απαραίτητο, συναλλαγές πάνω από το διάδρομο.
- Ο διάδρομος πρέπει να είναι αρκετά ψηλός ώστε να διατηρείται το κίνητρο για εξοικονόμηση ενέργειας ή/και μετάβαση από το αέριο.
- Ο διάδρομος θα πρέπει να συμπληρωθεί με ενισχυμένη εθελοντική μείωση της ζήτησης – μέτρα.
- Ο διάδρομος θα πρέπει να επηρεάσει τις υπάρχουσες μακροπρόθεσμες συμβάσεις που τείνουν να τιμολογούνται σε σχέση με βασικά σημεία αναφοράς. Αυτό είναι προτιμότερο από την αναμονή για την ανάπτυξη νέων σημείων αναφοράς – κάτι που θα χρειαστεί
χρόνο (μερικές φορές ακόμη και τα κύρια σημεία αναφοράς μπορεί να έχουν χαμηλή ρευστότητα – π.χ. το JKM για spot LNG στην Ασία συνήθως κοστίζει 1-2 συναλλαγές την ημέρα).
Τα 3 σενάρια
3. Οποιαδήποτε πρόταση θα πρέπει να εξετάζεται και να διαφοροποιείται σε 3 διαφορετικά σενάρια:
α) Καμία φυσική έλλειψη: η αγορά μπορεί να ξεκαθαρίσει στα επίπεδα του διαδρόμου (η προσφορά και η ζήτηση μπορούν να ταιριάζουν).
β) Πιθανή φυσική έλλειψη: η τιμή πλησιάζει ή βρίσκεται στην κορυφή του επιπέδου του διαδρόμου, που απαιτείται για συναλλαγές πάνω από το ανώτατο όριο για να ισορροπήσει η αγορά.
γ) Φυσική έλλειψη: ελλείψεις εφοδιασμού σε περιφερειακό ή επίπεδο ΕΕ, παρά την έκτακτη ανάγκη μέτρα. Σε αυτήν την περίπτωση, βρισκόμαστε υπό μεγάλη αναστάτωση, εμπίπτοντας σε διατάξεις του Κανονισμού (UE) 2022/1369 και όχι βάσει της πρότασης δυναμικού διαδρόμου τιμών.
Σενάριο α):
α), καμία φυσική έλλειψη (όπως βιώνουμε τους τελευταίους μήνες).
4. Δύο βασικές διαστάσεις της πρότασης:
- Ο «δυναμικός διάδρομος»: μια κεντρική τιμή για τον δυναμικό διάδρομο μπορεί να οριστεί και τακτικά να αναθεωρείται λαμβάνοντας υπόψη εξωτερικά κριτήρια αναφοράς (π.χ. τιμές αργού πετρελαίου, άνθρακα και/ή φυσικού αερίου στη Βόρεια Αμερική και την Ασία) επιτρέποντας διακυμάνσεις (π.χ. 5%) γύρω από την κεντρική τιμή στον εσωτερικό διάδρομος.
Η εφαρμογή του διαδρόμου:
- Η κεντρική τιμή του διαδρόμου θα αντιπροσωπεύει ένα πλαφόν που μπορεί να τοποθετηθεί στο α συγκριτικό κέντρο (όπως το TTF) ή μπορεί να τοποθετηθεί σε πολλαπλούς κόμβους (PEG, PSV, ZEE, για αποφυγή arbitrage), ή καλύτερα μπορεί να καλύψει όλες τις συναλλαγές (είτε σε χρηματιστήριο είτε σε εξωχρηματιστηριακό).
- Θα ήταν δυνατές διακυμάνσεις γύρω από την κεντρική τιμή προκειμένου να δοθούν σήματα τιμών
για τη μετακίνηση αερίου κατά μήκος του MS, σε περίπτωση που πολλαπλοί κόμβοι επιτύχουν το ανώτατο όριο.
Σενάριο β): πιθανή φυσική έλλειψη: προσφορά που αντιστοιχεί στη ζήτηση μέσω της υιοθέτησης έκτακτης ανάγκης μέτρα.
5. Σε αυτό το σενάριο, για οποιεσδήποτε συνθήκες η προμήθεια (στο άνω όριο του διαδρόμου τιμών) δεν μπορεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση (μετά τα εθελοντικά μέτρα μείωσης της ζήτησης).
6. Σε αυτό το σενάριο, ο δυναμικός διάδρομος τιμών θα συμπληρώνεται από:
- Μηχανισμοί για την προμήθεια πρόσθετων οριακών πόρων πάνω από το διάδρομο (π.χ., σύμβαση για Διαφορές για spot LNG ή επιτρέποντας στους εισαγωγείς να προμηθεύονται και να μεταπωλούν πάνω από το διάδρομο το γκισέ ή/και μέσω προμηθευτή έσχατης ανάγκης).
- Ενισχυμένα προγράμματα μείωσης της ζήτησης και αλληλεγγύης.
7. Θα μπορούσε να εισαχθεί μηχανισμός Contract for Difference για την επιστροφή χρημάτων στους εισαγωγείς του δυναμικού διαφορά μεταξύ της τιμής εισαγωγής για το LNG και του άνω ορίου του διαδρόμου. Οι αναμενόμενοι όγκοι και οι απαιτούμενες αποζημιώσεις θα ήταν χαμηλές (μόνο οριακές πόρους), ενώ το όφελος θα είχε αντίκτυπο στο σύνολο της προσφοράς χονδρικής.
- Η κοινή πλατφόρμα προμηθειών της ΕΕ μπορεί να αξιοποιηθεί για τον συντονισμό αυτού του καθήκοντος.
- Η αποζημίωση μπορεί να καθιερωθεί από τα κράτη μέλη, κατά προτίμηση χωρίς να επηρεάζονται οι προϋπολογισμοί τους.
8. Μόλις εξισορροπηθεί ξανά η προσφορά/ζήτηση μέσω αυτών των έκτακτων μέτρων, το φυσικό αέριο θα συνεχίσει να λειτουργεί και να ρέει στα κράτη μέλη ακολουθώντας τα σήματα τιμών του διαδρόμου. Εναλλακτικά, προσωρινή μεταφορά τιμολόγια σταθερής αξίας που καθορίζουν εκ των υστέρων αποζημίωση για τους σχετικούς ΔΣΜ.
Σενάριο γ): παρουσιάζονται φυσικές ελλείψεις σε περιφερειακό ή επίπεδο ΕΕ παρά τα έκτακτα μέτρα (κυριότερες συμβαίνει διακοπή) που εμπίπτουν στις διατάξεις του Κανονισμού (UE) 2022/1369 (αντί του δυναμικού πρόταση ανώτατου ορίου τιμής).
9. Σε αυτό το σενάριο, ανεξάρτητα από την εφαρμογή ενός διαδρόμου τιμών, CfD και διαχείρισης ζήτησης μηχανισμούς, μια μεγάλη διακοπή μπορεί να εμποδίσει μια Περιφέρεια ή ολόκληρη την Ευρώπη να προσελκύσει αρκετό φυσικό αέριο ανταποκρίνεται στη ζήτηση (π.χ. διακοπή ενός κύριου αγωγού που τροφοδοτεί την ΕΕ, ακόμη και εκτός των συνόρων της ΕΕ).
10. Απαιτείται ένα συντονισμένο πλαίσιο (ανεξάρτητα από την εισαγωγή του δυναμικού διαδρόμου) σε αυτό το σενάριο προκειμένου να κατανεμηθούν οι πόροι μεταξύ των χωρών.
Το πλαίσιο θα περιλαμβάνει:
i) μείωση ζήτησης σύμφωνα με τις διατάξεις του Καν. (ΕΕ) 2022/1369 (ο ορισμός του άρθρου 41 του κανονισμού θα μπορούσε να τροποποιηθεί για να συμπεριλάβει αυτό το σενάριο).
ii) αλληλεγγύη μέτρα βάσει συμφωνιών που υπογράφηκαν σύμφωνα με το άρθρο 13 του Καν. (ΕΕ) 2017/1938, συμπεριλαμβανομένων των δίκαιων αποζημιώσεις που αναφέρονται στην παράγραφο 8, που καθορίζονται σε διμερείς συμφωνίες μεταξύ των κρατών μελών στην ίδια περιφερειακούς διαδρόμους φυσικού αερίου, που θα δημιουργηθούν εκ των προτέρων για τις πληρωμές των εσωτερικών ροών σε περίπτωση εφαρμογή μέτρων αλληλεγγύης.
Η Επιτροπή θα πρέπει να καθορίσει κατευθυντήριες γραμμές για αυτές συμφωνίες και μέτρα αντιστάθμισης, με βάση τις συμφωνίες που έχουν ήδη εγγραφεί ορισμένα κράτη μέλη, που θα υιοθετηθούν από όλα τα κράτη μέλη σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 13, παράγραφος 12, του Καν. (UE) 193872917.
iii) μηχανισμούς που βασίζονται στην αγορά για την αποτελεσματική κατανομή της υπολειπόμενης σπανιότητας στα κράτη μέλη.
12. Οι αποφάσεις που σχετίζονται με αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να ληφθούν μετά από συζήτηση στον συντονισμό για το φυσικό αέριο Όμιλος, ο οποίος προβλέπεται ήδη από τις διατάξεις του Κανονισμού SoS.