Του Δημήτρη Μηλάκα
Τα τελευταία χρόνια, μετά το αμερικανοκίνητο (όπως πιστεύουν οι Τούρκοι) πραξικόπημα κατά του Ερντογάν, το ελληνικό σύστημα εξουσίας οικοδόμησε ένα ολόκληρο αφήγημα εξωτερικής πολιτικής, ειδικότερα στον τομέα που καταλαμβάνουν οι σχέσεις στο τρίγωνο Αθήνας – Ουάσιγκτον – Άγκυρας.
Οι βασικές προϋποθέσεις για να λάβει σάρκα και οστά το εν λόγω αφήγημα αποδεικνύονται σαθρές και η πραγματικότητα που διαμορφώνεται στην περίπλοκη συμμαχία των ΗΠΑ με την Ελλάδα και την Τουρκία πολύ απέχει από τους ευσεβείς πόθους των δυο τελευταίων ελληνικών κυβερνήσεων…
Σύμφωνα με το αφήγημα που περιγράφει και εξηγεί τις επιλογές των ελληνικών κυβερνήσεων, η Ελλάδα ως μέλος της Ε.Ε. και κυρίως ως στρατηγική εταίρος των ΗΠΑ όχι μόνο εξασφαλίζει την προώθηση των συμφερόντων της, αλλά και μια ισχυρή ομπρέλα προστασίας από την κλιμακούμενη και άκρως επιθετική τουρκική πολιτική.
Η διαμόρφωση του ελληνικού αφηγήματος στηρίχθηκε σε κάποιες προϋποθέσεις οι οποίες, όσο περνά ο χρόνος, αποδεικνύονται αίολες και αβάσιμες. Οι ελληνικές κυβερνήσεις (του ΣΥΡΙΖΑ και της Ν.Δ.) πόνταραν:
– Στην ολοσχερή κατάρρευση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.
– Στην ανεπίστρεπτη διάρρηξη των σχέσεων με τη Δύση, δηλαδή την Ε.Ε. και διμερώς με τις υπόλοιπες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες.
– Στην – από το 2018 – εκτίμηση περί της επικείμενης χρεοκοπίας της τουρκικής οικονομίας και κατά συνέπεια του περιορισμού της ισχύος της.
Στη βάση αυτών των προϋποθέσεων (ευσεβών πόθων) οι ελληνικές κυβερνήσεις προχώρησαν σε στρατηγικές επιλογές που δέσμευσαν και στοιχίζουν πανάκριβα στη χώρα χωρίς ωστόσο, όπως αποδεικνύεται, να προωθούν και να εξασφαλίζουν την προστασία των συμφερόντων της. Με απλούστερα λόγια θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η Αθήνα πλήρωσε τοις μετρητοίς με αντάλλαγμα πίστωση υποσχέσεων, οι οποίες χάνουν τη σημασία και το βάρος τους όσο περνά ο χρόνος και αλλάζουν τα δεδομένα.
Τουρκική οικονομία
Κατ’ αρχάς σ’ ό,τι αφορά στην τουρκική οικονομία, όσο η Αθήνα ανέμενε την από μέρα σε μέρα κατάρρευσή της η κυβέρνηση Ερντογάν (ανάλυση Γιώργου Αδαλή στο slpress.gr) πετύχαινε:
– Άλμα στις εξαγωγές της που το 2021 ξεπέρασαν (225,4 δισ. δολάρια) το ελληνικό ΑΕΠ.
– Μείωση στο έλλειμμα εξωτερικού εμπορίου πάνω από το 7%, δηλαδή 45,9 δισ. δολάρια.
– Πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών αυξημένο κατά 83,1% σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.
Διπλασιασμό των χρηματιστηριακών αξιών από τον Σεπτέμβρη που ξεκίνησε η νομισματική κρίση μέχρι το τέλος του 2021.
Οι εν λόγω αριθμοί μπορεί να μην αποτυπώνουν τη δυστυχία της καθημερινότητας της συντριπτικής πλειοψηφίας του τουρκικού λαού, ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν περιγράφουν μια οικονομία υπό κατάρρευση. Το αντίθετο…
ΗΠΑ – Ελλάδα – Τουρκία
Οι σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας δοκιμάζονται από τη στιγμή της ανόδου του Ερντογάν στην εξουσία και την απόφασή του, το 2003, να απαγορεύσει τη χρήση τουρκικού εδάφους για την αμερικανική εκστρατεία κατά του Ιράκ. Το αποκορύφωμα της δοκιμασίας αυτών των σχέσεων καταγράφηκε το καλοκαίρι του 2015 με το αποτυχημένο (αμερικανοκίνητο πιστεύουν οι Τούρκοι) πραξικόπημα κατά του Ερντογάν.
Η επίμονη διάθεση του Ερντογάν να απογαλακτίσει τη χώρα του από την αμερικανική υποτέλεια και οι ερωτοτροπίες του με τη Ρωσία (S-400, πυρηνικό πρόγραμμα) υποχρέωσαν την Ουάσιγκτον σε αναζήτηση εναλλακτικών σ’ ό,τι αφορούσε την παρουσία αμερικανικών δυνάμεων στην Τουρκία.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι ΗΠΑ στράφηκαν στην Ελλάδα αποσπώντας χωρίς κανένα ουσιαστικό αντάλλαγμα, πέραν των ανέξοδων υποσχέσεων, στρατηγικής και μέγιστης σημασίας εξυπηρετήσεις:
– Συμφωνία των Πρεσπών (ΣΥΡΙΖΑ) με την οποία οι ΗΠΑ εξασφάλισαν τη θεσμική παρουσία του ΝΑΤΟ (ρυμουλκώντας και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους σε μια άκρως αντιρωσική ατζέντα) στη Βόρεια Μακεδονία.
– Ελληνοαμερικανική συμφωνία για τις βάσεις (τη διαπραγματεύτηκε ο ΣΥΡΙΖΑ, την υπέγραψε η Ν.Δ. με το που πήρε την εξουσία) η οποία εξασφάλισε στην Ουάσιγκτον εναλλακτικές της στρατιωτικής της παρουσίας στην περιοχή σε περίπτωση κατάρρευσης των αμερικανοτουρκικών συμφωνιών. Η εν λόγω συμφωνία, θα πρέπει να σημειώσουμε, μετατρέπει ολόκληρη τη χώρα σε δυνάμει αμερικανική βάση καθώς υπάρχει η πρόνοια πως, εκτός από τις τρέχουσες αμερικανικές εγκαταστάσεις στην Κρήτη, την Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία και τη Θράκη, μπορεί να δημιουργηθούν και άλλες όπου είναι απαραίτητο για την εξυπηρέτηση των αμερικανικών αναγκών.
Τα «ανταλλάγματα»
Τι έλαβε η χώρα ως αντάλλαγμα γι’ αυτές τις εξυπηρετήσεις; Πέραν από τη φωτογραφία του τότε πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στο οβάλ γραφείο δίπλα από τον «διαβολικά καλό» Τραμπ (ο Μητσοτάκης δεν έχει ακόμη εξασφαλίσει μια τέτοια φωτογραφία για το βιογραφικό του) κανένα απτό αντάλλαγμα δεν κατατέθηκε από την αμερικανική πλευρά, πέραν των επικοινωνιακών υποσχέσεων για τη μετατροπή της Ελλάδας σε ενεργειακό κόμβο μεταφοράς των ενεργειακών πόρων της ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη.
Τις τελευταίες βδομάδες, αρχίζει να γίνεται σαφές ότι ακόμη και αυτές οι υποσχέσεις έφτασαν στην ημερομηνία της λήξης τους, αφού σήμερα η Ουάσιγκτον εμφανίζεται με έντονες περιβαλλοντικές ανησυχίες οι οποίες δεν συνάδουν με τα σχέδια της μεταφοράς του φυσικού αερίου με τον έτσι κι αλλιώς πανάκριβο στην κατασκευή του υποθαλάσσιο (EastMed) αγωγό.
Τίποτε χωρίς την Τουρκία
Αυτό που με οδυνηρό τρόπο διαπιστώνει η Αθήνα αυτές τις μέρες είναι η επιβεβαίωση της θέσης που επανειλημμένα έχει διατυπώσει η τουρκική ηγεσία: τίποτε στην ανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να γίνει ερήμην της Τουρκίας.
Αυτήν ακριβώς τη διαπίστωση φαίνεται ότι έχει κάνει και η κυβέρνηση Μπάιντεν στις ΗΠΑ, η οποία διαπραγματεύεται «υπόγεια» με την Άγκυρα παζαρεύοντας ελληνικά συμφέροντα τα οποία οι ελληνικές κυβερνήσεις παρέδωσαν στην Ουάσιγκτον για προστασία.
Κατά τα λοιπά, ο ελληνικός λαός καλείται να καταβάλει για μια ακόμη φορά το πανάκριβο οικονομικό κόστος που συνεπάγεται η εξασφάλιση των απαραίτητων δυνατοτήτων αποτροπής της τουρκικής πολεμικής μηχανής, πληρώνοντας δισεκατομμύρια σε έναν νέο γύρο εξοπλιστικών προγραμμάτων τα οποία δομούνται με τέτοιον τρόπο που να διαιωνίζουν (και) την αμυντική εξάρτηση της χώρας από τους υποτιθέμενους προστάτες…