Της Βάννας Σφακιανάκη
Κέρδη και ζημιές από πειράματα δημοκρατίας μπορούσαν να μετρούν οι κυβερνήσεις και η κοινωνία τις πρώτες δεκαετίες μετά από τον β’ παγκόσμιο πόλεμο. Από τη δεκαετία του ’90 η «ρεαλιστική πολιτική» άρχισε να μετατρέπει τις διαβουλεύσεις και λοιπές δημοκρατικές …εκτροπές σε απλά διαβατήρια για τη «νομιμοποίηση» της πολιτικής αυτής. Συνέπεια αυτού είναι ότι χρειάζονται όλο και μεγαλύτερες και μαζικότερες παρεμβάσεις προκειμένου κάποιοι αγώνες να επιτύχουν αποτελέσματα.
Αυτή ήταν και η εξέλιξη της Χωροταξίας. Η Χωροταξία, αφού συνδέθηκε τη δεκαετία του ’60 με δημοκρατικές προσεγγίσεις απαξιώθηκε σταδιακά με το ρυθμό που το ιδιωτικό υποκαθιστούσε σταδιακά το δημόσιο συμφέρον. Την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, όταν στη χώρα μας η Χωροταξία (ξανά)ανακαλύφθηκε αυτό έγινε για να αποτυπωθούν στα Χωροταξικά Σχέδια και να ενισχυθούν θεσμικά, διαμορφωμένες καταστάσεις (στα έργα υποδομής) και επίκαιρη νεοφιλελεύθερη πολιτική (στις ιδιωτικές επενδύσεις).
Ο διαχωρισμός του αντικειμένου σε πολλά διαφορετικά Ειδικά Πλαίσια (Τουρισμός, ΑΠΕ, Βιομηχανία) που μελετήθηκαν από διαφορετικά μελετητικά γραφεία, χωρίς κανένα συντονισμό μεταξύ τους, ακύρωσε το νόημα της Χωροταξίας που εξ ορισμού είναι αυτή που (θα έπρεπε να) συνθέτει τις δραστηριότητες στο χώρο με τρόπο ώστε να αποτρέπονται οι συγκρούσεις των χρήσεων γης. Το γεγονός ότι κανένα από τα Ειδικά Πλαίσιο δεν προάγει τον πρωτογενή τομέα μαρτυρά ότι αυτός δεν περιλαμβάνεται στις προτεραιότητες του πολιτικού μας συστήματος.
Σε εποχή μνημονίων η νεοφιλελεύθερη πολιτική και ο αυταρχισμός εκφράστηκαν με κυνικό και απροκάλυπτο τρόπο. «Το κύριο μάθημα που θα αντλούσα από χώρες όπως η Δανία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, είναι ότι πρέπει να έχετε μια σαφή και σταθερή στρατηγική και φιλόδοξους στόχους. Στη συνέχεια, ευθυγραμμίζετε όλες τις άλλες πολιτικές και τον χωροταξικό σχεδιασμό και την αδειοδότηση και τον σχεδιασμό πλέγματος κ.λπ. προς αυτό», λέει ο Czyżak, ανώτερος αναλυτής δεδομένων ενέργειας και κλίματος στο think tank Ember.[1]
Η αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου των ΑΠΕ
Το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο των ΑΠΕ εγκρίθηκε πάνω από δεκαπέντε (15) χρόνια πριν. Το ενεργειακό λόμπι δεν επιθυμεί την αναθεώρησή του, επειδή θέλει να αποτρέψει ενδεχόμενες οριζόντιες ρυθμίσεις για νέες περιοχές αποκλεισμού και η κυβέρνηση αποφεύγει να πάρει τέτοιο ρίσκο παρ’ όλες τις αντιδράσεις της κοινωνίας. Έτσι η αναθεώρηση του Χωροταξικού παλινδρομεί μεταξύ του γραφείου των μελετητών και του Υπουργείου «Περιβάλλοντος», με το τελευταίο να ανακαλύπτει πάντα λόγους για τους οποίους η επίσημη δημοσιοποίηση αναβάλλεται!
- ο διαγωνισμός για την μελέτη βγήκε στον αέρα τον Φεβρουάριο του 2019,
- το συμφωνητικό με τον ανάδοχο υπεγράφη 20 μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 2020,
- τον Ιούλιο του 2021, ο τότε υπουργός «Περιβάλλοντος» και Ενέργειας, Κ. Σκρέκας δεσμευόταν ότι μέχρι τέλος του χρόνου το Χωροταξικό θα είχε ολοκληρωθεί,
- τον Δεκέμβριο του 2021 παρελήφθη μόλις το πρώτο στάδιο της μελέτης και δόθηκε εντολή για την έναρξη του δεύτερου σταδίου,[2]
- το καλοκαίρι του 2022 παρουσιάστηκε από τους μελετητές στα μέλη της Επιτελικής Επιτροπής Συντονισμού και Παρακολούθησης η Μελέτη και Σχέδιο Κοινής Υπουργικής Απόφασης για την εφαρμογή του αναθεωρημένου Χωροταξικού,
- τον Απρίλιο του 2023 έγινε γνωστό ότι η διαβούλευση για την αναθεώρηση μετατέθηκε για μετά από τις εθνικές εκλογές ενώ τα δημοσιεύματα αναφερόταν σε «πολιτικό κόστος» και «καυτή πατάτα» εν όψει εθνικών και κυρίως, αυτοδιοικητικών εκλογών,[3]
- τον Ιούνιο του 2023 δόθηκαν νέες οδηγίες και παράταση για την εκπόνηση της μελέτης με καταληκτική ημερομηνία την 27η Μαρτίου 2024.[4]
Νέα αναβολή για εναρμόνιση με Οδηγία που δεν έχει ακόμα ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο!
Και ενώ αναμενόταν πλέον η δημοσιοποίηση του αναθεωρημένου Χωροταξικού, φαίνεται να έχουν δοθεί στους μελετητές νέες κατευθύνσεις από τη Γενική Γραμματεία Χωροταξίας. Οι κατευθύνσεις αυτές περιέχουν σοβαρές απαιτήσεις, όπως τον καθορισμό «περιοχών επιτάχυνσης ΑΠΕ» βάσει της νέας ευρωπαϊκής Οδηγίας 2413/2023, που δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο. Κατά το energypress, «…ο καθορισμός τέτοιων ειδικών περιοχών – ζωνών απαιτεί όχι απλώς νομοθετική ρύθμιση αλλά και χρόνο για δημόσια διαβούλευση με τοπικούς φορείς, έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων κλπ. Αν παραμείνουν τέτοιες απαιτήσεις θα πρέπει να θεωρηθεί βέβαιη νέα μεγάλη καθυστέρηση ολοκλήρωσης της αναθεώρησης του ΕΧΠ-ΑΠΕ.».[5] Κάποια μελετητικά γραφεία βέβαια, δεν έχουν κανένα ενδοιασμό να κάνουν μια απ’ ευθείας εφαρμογή του σχετικού Κανονισμού που είχε ψηφιστεί σε αναμονή της Οδηγίας 2413/2023, ερμηνεύοντάς τον ως εξής: «Σύμφωνα με το νέο Κανονισμό τα έργα Α.Π.Ε. που υπηρετούν υπέρτατο δημόσιο συμφέρον, έχουν προτεραιότητα (δηλαδή μεγαλύτερη βαρύτητα) όταν σταθμίζονται σε σχέση με άλλα νομικά αγαθά όπως είναι η προστασία της βιοποικιλότητας.»!
Η κυβέρνηση δεν φαίνεται να πτοείται:
Ούτε από το γεγονός ότι «Η μέγιστη επιτρεπόμενη πυκνότητα αιολικών εγκαταστάσεων ανά ΟΤΑ και κατηγορία χώρου, όπως καθορίζεται από το ισχύον ΕΧΠ-ΑΠΕ, παρέχει τη δυνατότητα εγκατάστασης μονάδων εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας, συνολικής ισχύος 26πλάσιας του εθνικού στόχου για το 2030, μόνο από χερσαίες εγκαταστάσεις.».[6]
Ούτε από την αναμενόμενη η παραπομπή της χώρας στο ευρωπαϊκό δικαστήριο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε στείλει στην Ελλάδα αιτιολογημένη γνώμη στις 15 Φεβρουαρίου 2023 λόγω μη συμμόρφωσής της με την οδηγία για τους οικοτόπους κατά τον σχεδιασμό έργων αιολικών πάρκων. «Σύμφωνα με την οδηγία, όλα τα σχέδια και τα έργα που είναι πιθανό να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε τόπους Natura 2000 πρέπει να υποβάλλονται σε δέουσα εκτίμηση των εν λόγω επιπτώσεων. Ωστόσο, το υφιστάμενο σχέδιο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το οποίο ονομάζεται «Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας», είχε εγκριθεί χωρίς να έχει προηγουμένως διενεργηθεί τέτοια εκτίμηση. Αυτό σημαίνει ότι εγκρίνονται βάσει του σχεδίου έργα που δεν συμμορφώνονται με την ενωσιακή νομοθεσία.».[7]
Και εκπονεί ένα Χωροταξικό Σχέδιο που -σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας- αυξάνει την πολύ μεγάλη πυκνότητα των ανεμογεννητριών που είναι ήδη της τάξης των 4-8% ανά Δημοτική Ενότητα καθορίζοντας νέες «Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας» (ΠΑΠ) και τώρα «Περιοχές Επιτάχυνσης ΑΠΕ» (go-to areas), τη στιγμή που στη Γερμανία, μια χώρα που μαζί με τη Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο οδήγησαν ιστορικά στη μετάβαση στην αιολική ενέργεια η ισχύουσα πολιτική προβλέπει την αξιοποίηση του 2% της γης για την παραγωγή αιολικής ενέργειας.[8]
Θα πρέπει να ανησυχούμε λοιπόν, για το τι μας επιφυλάσσει το υπό αναθεώρηση Χωροταξικό. Αλλά και γιατί οι χειρισμοί της κυβέρνησης υποτιμούν τη νοημοσύνη μας ενώ φορτώνουν την κοινωνία και τη χώρα με δυσθεώρητα βάρη.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Κερδίζουν έδαφος οι ΑΠΕ στην ηλεκτρική ενέργεια: Ποιες χώρες της ΕΕ κρατούν τα ηνία της αιολικής ενέργειας – Οι προοπτικές της Ελλάδας, energypress.gr
[2] Γκάζι στις αδειοδοτήσεις, φρένο στο χωροταξικό, efsyn.gr
[3] Βάλτωσε το χωροταξικό για ΑΠΕ, καυτή πατάτα στην επόμενη κυβέρνηση, news.b2green.gr
[4] Σε ποιες «ράγες» θα κινηθεί το νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ – Οι βασικές κατευθύνσεις του ΥΠΕΝ για χερσαία – offshore αιολικά και φωτοβολταϊκά, energypress.gr
[5] Στον «αέρα» το χρονοδιάγραμμα για το νέο Ειδικό Χωροταξικό των ΑΠΕ – Που έχει κολλήσει η διαδικασία, energypress.gr
[6] Για “δυνατούς λύτες” η χωροθέτηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, energypress.gr
[7] Δέσμη παραβάσεων Φεβρουαρίου: κυριότερες αποφάσεις, ec.europa.eu
[8] Την αντικατάσταση χιλιάδων ανεμογεννητριών με μεγαλύτερες σχεδιάζει η Γερμανία, energypress.gr